Икки аҥаар сыл хаайбыт хамсык харантыына төлө баран, бу күннэргэ нэһилиэктэргэ араас хабааннаах Үрүҥ Тунах ыһыахтар саҕаланнылар. Ыһыахтар ис тутуллара, ис хоһоонноро уратылардаахтар. Холобур, бэс ыйын 12 күнүгэр буолбут Саһылыкаан ыһыаҕын киһи «ааспыты санааһын, эрчимнээх эдэр саастары ахтыы, күргүөмнээх үлэ кэмнэрин өйдөөһүн» чэрчитинэн буолла.
edersaas.ru
Бу күн Оҕо Мэҥэ алааска, ыһыахтыыр түһүлгэҕэ өрөспүүбүлүкэҕэ Ийэ сылынан,»Лена» сопхуос тэриллибитэ 55 сылынан, «Оскуола-производство-үрдүк үөрэх» диэн ыһыах үрдүк таһымҥа буолан ааста. Төһө да бу күн атын нэһилиэктэргэ ыһыахтар күргүөмнээн буола турдаллар, оччотооҕу хомсомуол, ыччат дьон эдэр саастарын доҕотторун көрсөөрү, бииргэ үлэлээбит атастарынаан алтыһаары, Саһылыкаан ыһыахтыыр түһүлгэтигэр муһуннулар. Сыл — хонук. Эдэр бэйэлэрэ эмэн буоланнар, эһэ-эбэ ытык аатын сүкпүттэр. Анаабыт курдук халлаан,»астына сынньаныҥ, дуоһуйа кэпсэтиҥ» диэбиттии, куйааһынан сырайбакка, быстахтык самыырдаан, биллэрдик тыалыран айылҕа ситэн силигилээн, кэҕэтин чоргутан, күөрэгэйин ыллатан, түһүлгэни мутукча сытынан дыргытта.
Сэбиэскэй кэмҥэ «Лена» сопхуос улаханынан, үрдүк таһаарыылаах үлэтинэн бүтүн өрөспүүбүлүкэҕэ биллэрэ. Туораахтаах култуура, оҕуруот аһын арааһын үүннэрии, хороҕор муостааҕы, сыспай сиэллээҕи дэлэтии, кырдьык да, олох күөстүү оргуйара,олох үлэҕэ ананара. Билиҥҥи киһи өйүгэр баппат сүҥкэн үлэ ситиһиитин ахтан-санаан ааһар тоҕоостоох. Сопхуос саҕана, туох баар үлэ барыта күрэхтэһии тыыннааҕа. Лозуннар даҕаны киһини үлэҕэ көҕүлүүллэрэ,»Пятилетка былаанын — 3 сылынан!», «1 фуражнай ынахтан сылга 3000 киилэ үүтү!», «Бары күүһү — окко!» Маннык ыҥырыылар хотоҥҥо кытта ыйанан тураллара, харахха быраҕыллаллара. Дьэ, ити кэмҥэ Бэйдиҥэҕэ Владимир Пестряков сылга биир ынахтан 5 туонна үүтү ыан, балысхан ситиһиилэммитэ. Үлэ дьоруойа, ыанньыксыт бу күн ыһыахха кэлэн, дьоһун ыалдьыт буолан түһүлгэни киэргэттэ. Билигин биир ынахтан сылга биир туонна ыаммат кэмигэр, оччотооҕу былаан, хас биирдии ыанньыксыт сылга 2 туонна үүтү ыыра ирдэниллэрэ. Барыта хары күүһүнэн үлэҕэ — ыарахан.
Көлүөнэлэр көрсүһүүлэрэ күргүөмнээхтик буолла. 1977 сыллаах выпустар 12 буолан түмсэн, биир таҥастаммыттара болҕомтону тута тардар. Саһылыкаантан төрүттээхтэр араас сирдэртэн мустан, сахалыы сайбаччы таҥнан, аймах-билэ дьоннордуун көрсөн, түһүлгэ тэринэн, саамал кымыс иһэн, үтэһэлээх эт сиэн, алгысчыт алгыһын иҥэринэн туруктуун тупсан тутум үрдээтилэр.
Нэһилиэкпит баһылыга Василий Иннокентьевич Иванов этэринэн, оччолорго Саһылыкаан учаастагар 60-ча ыал олорбутуттан, улахан аҥаара дьоруой ийэлэр эбит. Аччаабыта 8 оҕо уонна үтүктүспүт курдук 10-ан тахсалыы оҕолоохторун тоһоҕолоон эттэ. Дьэ, ол бэйэлэрэ бөдөҥсүтүүгэ түбэһэн, Суоттуга көһөн киирбиттэрэ. Кинилэр оҕолоро, оҕолорун оҕолоро мунньустан, Саһылыкаан силиһэ-мутуга ыраата тэнийбитин көрө итэҕэйэҕин.
Ыһыах сиэринэн эҕэрдэ кэнсиэр быыһыгар урукку комскомнар: Егор Егорович Охлопков, Валерий Иванович Данилов, тыа хаһаайыстыбатын миниистиригэр тиийэ үүммүт Степан Степанович Охлопков, партком сэкирэтээрэ Гавриил Гаврильевич Мигалкин, алта сыл сопхуос дириэктэрин солбуйааччынан үлэлээбит Михаил Денисович Моттуев ааспыт кэми иһирэхтик ахталларын, бэл, лыахтыы сүүрэ-көтө, мэниктии сылдьыбыт оҕолор чуумпуран иһиттилэр. Төһө да 55 сыл аастар, үлэни өрө тутан, олох үөһүгэр сылдьыбыт дьону аакка-суолга, наҕараадаҕа тиксэрбиттэрэ хайҕаллаах.
Ябловская Клара Михайловнаны уонна Сокольников Иван Ивановиһы «Суотту бочуоттаах олохтооҕо» буолбуттарынан дьон дохсун ытыс тыаһынан эҕэрдэлээтилэр. Уус-Алдан тыатын хаһаайыстыбатыттан Охлопкова Клара Михайловнаны, Свинобоева Анастасия Михайловнаны «Тыа хаһаайыстыбатыгар кылаатын иһин» бэлиэнэн бэлиэтээтилэр. Ону таһынан, Ил Түмэнтэн Бочуотунай грамоталарын, махтал суруктарын тутаннар үөрдүлэр-көттүлэр. Үлэ, албан аат-чиэс диэн бу буоллаҕа. Үлэни өрө туппут механизатордар, суоппардар урукку айаннарын-сырыыларын, үлэлэрин-хамнастарын, көрдөөх түгэннэрин ахтыһаннар эдэрдэригэр түһэннэр, сирэйдиин-харахтыын сырдаатылар. Ол быыһыгар,»Чэчир,»»Романтика» ыччат хомсомуолускай пиэрмэлэрэ уруккуларын санаан, бэйэлэрин билиһиннэрэн туран, сэппэрээтэр ыһыытыгар-хомуйуутугар, ким түргэнник түптэ буруотун унаардарыгар, саламаат буһарыытыгар күрэхтэһэн илин-кэлин түһүстүлэр. Түмүгэр, «романтикалар» кыайыылаах тахсаннар, сыаналаах бириис тутаннар оҕолуу үөрэн эккирэстилэр. Сиэрин ситэрэн сахалыы таҥаска куонкурус, «Уолан» күрэхтэһии дьону тартылар.
Саһылыкааттар ыһыаҕы эрдэттэн бэлэмнэнэн, киэҥ далааһыннаахтык тэрийбиттэр. Араас бириистэргэ, бэлэхтэргэ спонсордааччылар элбэхтэрин киһи сөҕөр. Саһылыкааннар сомоҕолоһуулара атын нэһилиэктэргэ холобур буолуон сөп. Ыһыахха сылдьыбыт дьон бары астыннылар, тэрийээччилэргэ дириҥ махталларын эттилэр.
Үрүҥ тунах ыһыах түһүлгэтэ
Үгүс дьону түмэн үмүөрүттэ,
Өркөн санаа, сүрэх үөрүүтэ
Өйтөн сүппэт кэрэни бэлэхтээтэ.
Ааспыт кэмнэр сырдык санаалара,
Эдэр сааспыт уостубат ахтылҕаннара,
Көрсүү, үөрүү балысхан сыдьаайыыта,
Дьол-соргу түһүн барҕарыыта.
Эдэр кэмҥэ төннөр түһүлгэ
Элбэх сүрэҕи тэҥҥэ тэптэрдэ,
Уруй-Айхал оройо аһылынна,
Эрчим эбэн үөрүүнэн арылынна.
«Саха сирэ», edersaas.ru анаан Иннокентий ПОПОВ-ОҔУРУОТТААХ