1994 сыл сааһыгар «Кэскил» хаһыакка Өрөспүүбүлүкэтээҕи колледж (билигин Өрөспүүбүлүкэтээҕи лицей) саҥа арыллар гуманитарнай кылааһыгар сүүмэрдиирин, саха тылын, литературатын, Саха сирин историятын интэриэһиргиир оҕолор айар үлэлэрин ыытыахтаахтарын туһунан биллэрии тахсыбыта. Таатта улууһун ытык-мааны сиригэр Чөркөөххө Саха сирин араас улуустарыттан саха тылыгар, историяҕа дьоҕурдаах отучча оҕо талыллан, «Дьоҕур» лааҕырга икки нэдиэлэ устата үөрэммиппит, бииргэ алтыһан, оонньоон-көрүлээн, биир ыйбыт биллибэккэ ааспыта. Биһигини саха тылыгар, литературатыгар университет биллэр-көстөр, ытыктанар преподавателлэрэ Иван Петрович Винокуров, Варвара Борисовна Окорокова, историяҕа Петр Николаевич Жондоров, былыргы түүр тылыгар Герасим Герасимович Левин үөрэппиттэрэ.
Оччолорго Тааттаҕа уу кэлэн, суол-иис мөлтөх этэ. Дириэктэр Уйбаан Уйбаанабыс Шамаев Дьокуускайтан кэлэригэр аараттан сатыы хааман кэлбит үһү диэни истэн соһуйбуппут. Учууталбыт хас биирдиибитин кытта сирэй көрсөн кэпсэппитэ. Тургутуу эксээмэн түмүгүнэн, 12 оҕо гуманитарнай кылааска үөрэнэ киирбиппит. Биллэн турар, бастакы саҕалааһын хаһан баҕарар эппиэтинэстээх, уустук буолар. 20-ттэн тахса сыл устата математика, физика, химия курдук уустук наукалары дириҥэтэн үөрэппит, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр ааттаах-суоллаах улахан оскуолаҕа гуманитарнай, буолаары буолан,саха тылын, историятын дириҥэтэн үөрэтэр соруктаах кылаас арыллыбыта оччолорго сонунун ааһан, соһуччу эбитэ буолуо. Бу Өрөспүүбүлүкэтээҕи колледж дириэктэрэ, физико-математическай наука дуоктара Уйбаан Уйбаанабыс Шамаев оҕону ийэ тылынан иитэр-үөрэтэр, сайыннарар дириҥ толкуйун, мындыр санаатын олоххо киириитин саҕаланыыта этэ.
Дириэктэрбит Уйбаан Уйбаанабыс «гум» кылааска ураты болҕомтотун хатыырын оччолорго оҕотук дьон, бэл, биһиги өйдүүрбүт. «Гум» кылаас «бастакы хараҥаччыларыгар» сүҥкэн эппиэтинэс сүктэриллибит курдуга. 10-с кылааска оскуола бырагырааматын бүтэрэн, 11-с кылааска университет саха тылын уонна историческай салааларын бастакы кууруһун билиитин ылбыппыт.
Учууталбыт Уйбаан Уйбаанабыс оҕо дьоҕура-сатабыла сайдарыгар, өйө-санаата ситэригэр уһулуччу болҕомтотун, кыһамньытын аныыра. Н.К. Антонов, Н.Н. Тобуроков, В.В. Илларионов, В.Н. Протодьяконов, А.И. Гоголев, Н.А. Гоголев, В.И. Пестерев, З.И. Иванова-Унарова, С.Д. Егинова курдук саха наукатын тумус туттар дьонун лекцияларын, тылларын-өстөрүн истибиппит – олохпут умнуллубат түгэнэ, сэдэх бэлэҕэ буолар. Дириэктэрбит өйөбүлүнэн Сиинэҕэ Г.Г. Левин салайар «Руна» экспедициятыгар кылааспытытыттан сорох оҕолор устудьуоннары кытта тэҥҥэ сылдьан кэлбиттэрэ. Саха норуодунай суруйааччытын Д.К. Сивцев-Суорун Омоллоону кытта көрсүһүү – үөрэммит кэммит биир чаҕылхай түгэнэ
буолар. Уйбаан Уйбаанабыс, төһө да биһигини үөрэппэтэр, быыс-арыт булан кылааспытыгар киирэн сэһэргэһэн, аан дойду, өрөспүүбүлүкэ сонунун сырдатан, олоҕор буолбут араас түгэннэри кэпсээн, тыл, литература, история туһунан санаатын үллэстэн ааһара. Бу маннык истиҥ кэпсэтиилэр, санаа атастаһыылар биһиги олохпут суолун сөпкө салайынарбытыгар, үтүөнү-мөкүнү араарар дьон буоларбытыгар олук уурбуттара мунааҕа суох. Устудьуоннуур кэммитигэр оскуолабытын ахтан, сотору-сотору ГУК үһүс этээһигэр тиэстэрбит. Онуоха Уйбаан Уйбаанабыс хоһун аана биһиэхэ куруук аһаҕас буолааччы.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи колледж гуманитарнай кылааһыттан куорсун анньынан уон сыл иһигэр 8 киһи наука хандьыдаата буолла: Кириллина Мария, Сорова (Брызгалова) Ирина (1996 с. бүтэрбиттэр), Васильева Татьяна, Павлова (Захарова) Надежда, Степанова Елена (1998), Кузьмина (Дмитриева) Айталина (1999), Харабаева (Алексеева) Виктория (2000), Малышева Нинель (2006). Онтон да атын араас эйгэҕэ гуманитарнай хайысха оҕолоро, үөрэммит кыһаларын ааттатан, айымньылаахтык үлэлии-хамсыы сылдьаллар.
РФМО-РК-РЛ – чиҥ билии, ис көҥүл илгэлээх эйгэтэ, иллээх, түмсүүлээх буолуу иитиллэр биһигэ, сахалыы өй-санаа, төрүт толкуй сытыыланар, кырыыланар кыһата. Саха уус-уран литэрэтиирэтин күргүөмүнэн ааҕыы – оскуола үгэс буолбут тэрээһиннэриттэн биирдэстэрэ. Төрөөбүт тылын, литэрэтиирэтин, култууратын билэр оҕо математика, физика, химия курдук уустук наукаларга үрдүк ситиһиилэнэр, киһи киһитэ буолан иитиллэн тахсар. Өрөспүүбүлүкэтээҕи лицей оҕолоро үөрэххэ-билиигэ үрдүк көрдөрүүлэринэн төрөөбүт ийэ тылынан иитии-үөрэтии, сахалыы эйгэни тэрийии үтүө түмүктээҕин бигэргэтэллэр.
Учууталбыт Уйбаан Уйбаанабыс, үбүлүөйгүнэн итиитик-истиҥник ис сүрэхтэн эҕэрдэлиибит, сахалыы өй-санаа саргылаах, сарсыҥҥылаах буоларын туһугар кэскиллээх үлэҥ киэҥ далааһыннаах, үйэлээх буоллун!
Мария Кириллина, Ирина Сорова, өрөспүүбүлүкэтээҕи лицей гуманитарнай кылааһын бастакы выпуһа.
Иван Шамаев: Учутал оҕону өйдүөхтээх.