Бэҕэһээ, кулун тутар 16 күнүгэр киин куоракка Дьокуускайга, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр саха литературатын төрүттээччи, бэйиэт, учуонай, бөлөһүөк, уопсастыбаннай деятель, саха норуотун духуобунай лиидэрэ Алексей Елисеевич Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүтэ 140 сылын бэлиэтээтибит.
Татьяна МАРКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Норуоттар доҕордоһууларын дыбарыаһа бу күн ыалдьыттарын ураты дьоһуннук көрүстэ. Ол курдук, духобуой оркестр доҕуһуолунан, сахалыы таҥастаах Олоҥхо тыйаатырын артыыстара кэлбит дьону фойеҕа Өксөкүлээх Өлөксөй айар үлэтигэр, олоҕор анаммыт кинигэ быыстапкатын уонна “Алексей Кулаковскай удьуордара” фото-быыстапканы көрөргө ыҥырдылар.
Дыбарыаска бу күн Өксөкүлээх сырдык аатыгар сүгүрүйээччилэр мустубуттар – элбэх ыччат, устудьуоннар, интеллигенция, куорат олохтоохторо бааллар. Тааттаттан улахан дэлэгээссийэ кэлбит. Саха суруйааччылара, култуура деятеллэрэ бу тэрээһиҥҥэ доҕордорун, Алтай Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай суруйааччытын Бронтой Бедюровы ыҥырбыттар.
Норуот духуобунай лиидэрэ Алексей Елисеевич Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүтэ 140 сылын бэлиэтиир үөрүүлээх мунньах президиумугар СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков, СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлэ, Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүтэ 140 сылыгар аналлаах тэрээһиннэри бэлэмнээн ыытыыга тэрийэр хамыыһыйа бэрэссэдээтэлэ Евгений Чекин, РФ норуодунай артыыһа, СӨ Судаарыстыбаннай сүбэһитэ Андрей Борисов, РФ култуура үтүөлээх үлэһитэ, Алтай Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай суруйааччыта Бронтой Бедюров, Таатта улууһун баһылыга Михаил Соров, Өксөкүлээх сиэннэрэ – РФ култуура үтүөлээх үлэһитэ, Суорун Омоллоон аатынан “Доҕордоһуу” заповедник-мусуой генеральнай дириэктэрэ Раиса Кулаковская, ф.н.к., М.К.Аммосов аатынан ХИФУ иһинэн А.Е.Кулаковскай институтун дириэктэрэ Людмила Реасовна Кулаковская, Ытык Күөллээҕи 1 N-дээх А.И.Софронов-Алампа аатынан орто оскуола 10 “а” кылааһын үөрэнээччитэ, СӨ Баһылыгын стипендиата, ЮНЕСКО ыччат лиидэрдэрин ортотугар Россия араатардар күрэстэрин кыайыылааҕа Александр Полускин бааллар. Кинилэргэ тыл бэрилиннэ.Үбүлүөйдээх тэрээһиҥҥэ СӨ иккис бэрэсидьиэнэ Вячеслав Штыров ыыппыт эҕэрдэ-тэлэгирээмэтин ааҕан иһитиннэрии кэнниттэн тырыбынаҕа Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлэ Евгений Чекин тахсар. Кини, төрөөбүт норуотун духуобунай, култуурунай сайдыытыгар, тыыннааҕар норуот лиидэрэ ааты ылбыт саха литературатын төрүттээччи Алексей Кулаковскай- Өксөкүлээх Өлөксөй сүдү оруолун бэлиэтээтэ.
—Кини бэйэтин научнай үлэлэринэн Россия ХХ үйэ саҥатынааҕы уһулуччулаах өйдөөх-санаалаах дьонун кэккэтигэр киирэр. Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүт сахатын норуотун национальнай өйө-санаата бөҕөргүүрүгэр сүҥкэн оруоллаах, — диэтэ Евгений Алексеевич.
Кини бу кэрэ-бэлиэ күҥҥэ, Ил Дархан ыйааҕынан филологическай наука хандьыдаатыгар, М.К.Аммосов аатынан ХИФУ иһинэн А.Е.Кулаковскай институтун дириэктэригэр Людмила Реасовна Кулаковскаяҕа үрдүк наҕарааданы – А.Е.Кулаковскай аатынан СӨ Судаарыстыбаннай бириэмийэтин туттарда.
Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков бэйэтин этиитигэр, Саха сирин историята саҥалыы суруллан эрэригэр тохтоото.
— 50-с сыллардаахха суруллубут Саха сирин официальнай историятыгар саха национальнай интеллигенцията киллэриллибэтэҕэ. Ол эбэтэр, кинилэртэн үгүстэрэ репрессия хаарыйбыт дьоно этилэр. Онон билигин учуонайдар, чинчийээччилэр, өрөспүүбүлүкэ уопсастыбаннаһын бүттүүнүн иннилэригэр биһиги официальнай историябытын, умнуллубут дьоммут ааттарын төнүннэрэр сорук турар. Бу — Алексей Кулаковскай, Василий Никифоров-Күлүмнүүр, Гаврил Ксенофонтов курдук бас-көс дьоннордоох бүтүн көлүөнэ саха чаҕылхай интеллигенцията! Бу үлэни биһиги дьоһуннаахтык толоруохтаахпыт, — диэтэ Александр Николаевич.
Ил Түмэн спикерэ өрөспүүбүлүкэ социальнай-экономическай сайдыытыгар кылаатын иһин СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын Бэрэссэдээтэлин Махтал Суругун ХИФУ “Саха литературата” кафедратын профессорыгар Прасковья Сивцева-Максимоваҕа, Алексей Кулаковскай аатын үйэтитиигэ кылаатын иһин Махтал Суругу уонна үрүҥ көмүс бэлиэни Өксөкүлээх сиэнигэр Лариса Реасовна Кулаковская-Велиславовичка туттарда.
“Генийдэр төрөөбүт дойдуларыгар, дьиэлэригэр-уоттарыгар төннөллөрө тугун үчүгэйэй!”, — диэн, куруутун буоларын курдук, уобарастаан, чаҕылхайдык эттэ Өксөкүлээх туһунан Бронтой Бедюров.
Улуу бөлүһүөк биһигин ыйаабыт сириттэн Тааттаттан кэлбит дэлэгээссийэ салайааччыта, улуус баһылыга Михаил Соров Өксөкүлээх Өлөксөй туһунан уус-уран киинэ уһуллара былааннаммытын иһитиннэрдэ итиэннэ дойдутугар аны сайын Өксөкүлээх үбүлүөйүгэр аналлаах ыһыахха ыҥырда.
Оттон Алексей Елисеевич улахан сиэнэ Раиса Реасовна Кулаковская, эһэлэрин аата умнуллубатын иһин бары Кулакуоскайдар ааттарыттан сахатын норуотугар, бырабыыталыстыбаҕа истиҥник махтанна уонна балтын Людмила Реасовнаны – Өксөкүлээх Өлөксөй айар, научнай үлэтин нэһилиэстибэтин чинчийээччини үрдүк, дьоһуннаах наҕараадатынан ис-сүрэҕиттэн эҕэрдэлээтэ.
Үөрүүлээх чаас түмүктэниитигэр, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Доҕордоһуу дьиэтигэр мустубут дьон талах курдаах Таатта талыы уолаттара – аҕалар уонна оҕолор Өксөкүлээх хоһооннорун ааҕан ньиргитэллэрин иһиттилэр итиэннэ “Туймаада” судаарыстыбаннай ансаамбыл, аатырбыт “Дружба” үҥкүү ансаамбыла уонна Таатта талааннаах ыччата кыттыылаах бэртээхэй кэнсиэри көрдүлэр.
Татьяна МАРКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru