«Хатастааҕы сибиинньэ комплекса» хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэ үлэһиттэрэ Өрөспүүбүлүкэ күнүн икки бүк үөрүүлээх көрүстүлэр.
edersaas.ru
Хаһаайыстыба үлэҕэ көрдөрүүтүн 2015 сылтан биллэрдик тупсаран иһэр. Ол курдук, манна 7,6 тыһ. сибиинньэ саастарынан, аналларынан (буоһатыллар, уулаах, төрүүрэ чугаһаабыт, саҥа төрөөбүт сибиинньэлэр, ийэлэриттэн араарыллыбыт боросуонактар, уотууга турааччылар) диэн араарыллан тураллар. Ааспыт өттүгэр сылга 9,6 тыһ. сибиинньэ оҕото ылыллар буоллаҕына, билигин 13 тыһ. боросуонак ылыллан, 3 тыһыынчата нэһилиэнньэҕэ атыыланар, атына эккэ барар. Сардаана Посельская сэбиэдиссэйдээх уотар сыахха үс тыһыынча боросуонак сууккаҕа ортотунан 700-түү грамм эбиллэннэр, сэттэ ыйдарыгар 100 киилэни үктүүллэр! Былырыын кыһын үлэҕэ киллэриллибит толору хааччыллыылаах астыыр-таҥастыыр сыах үлэһиттэрэ тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, ветеринарнай наука хандьыдаата Любовь Дьячковская салалтатынан күннэтэ 40 сибиинньэни өлөрөн, эт ас сүүрбэччэ көрүҥүн (кырбастаммыт эти, рагуну, корейканы, миин нобуорун, фаршы, ыыһаммыт эти, тууһаммыт сыаны…) астыыллар. 2016 сылы кытары тэҥнээтэххэ, эти уонна эт бородууксуйаны батарыы 84 туоннанан улаатыннарыллан, кэнники икки сыл иһигэр хаһаайыстыба Дьокуускайга, Аллараа Бэстээххэ, Намҥа уонна Ньурбаҕа алта эргинэр туочуканы арыйда.
– Маннык кирбиини биһиги Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Роман Гаврильевич Дмитриев дириэктэринэн үлэлии кэлиэҕиттэн ситистибит, — диир уопуттаах сибиинньэ көрөөччү Василий Харлампьев. – Кини хаһаайыстыба үлэтин-хамнаһын, үбүн-харчытын сааһылаата, наардаата итиэннэ хас биирдии үлэһиккэ, хачыгаартан саҕалаан, сибиинньэ көрөөччүлэргэ, исписэлиистэргэ тиийэ, үлэҕэ интэриэһи үөскэттэ. Билигин хас күн ахсын эбиллиини, көҕүрээһини барытын ааҕабыт-суоттуубут, ырытыһабыт.
Роман Гаврильевич 1977 с. СГУ тыа хаһаайыстыбатын факультетын ситиһиилээхтик бүтэрэн, зоотехник идэтин ылан, олоҕун 42 сылын тыа хаһаайыстыбатын эйгэтигэр анаата. Исидор Барахов аатынан сопхуоска отделение зоотехнигынан, «Боотулу» сопхуос кылаабынай зоотехнигынан, 1990-с сс. «Чаппанда» сопхуос дириэктэринэн, Ньурба улууһун тыатын хаһаайыстыбатын управлениетын начальнигынан, 2002-2007 сс. Ньурба улууһун баһылыгынан, 2007-2009 сс. Тыа хаһаайыстыбатын миниистиринэн үлэлээбитэ. Ханнык да дуоһунаска ананнар, талааннаах салайааччы, уопуттаах уонна муударай хаһаайыстыбанньык быһыытынан сыаналанан, дьон-сэргэ ытыктабылын ылбыта. Кини миниистирдиир сылларыгар ынах сүөһү, сибиинньэ уонна көтөр ахсаана таҥнары түһүүтэ тохтотуллубута, сылгы уонна таба ахсаана эбиллибитэ, мелиорация үлэтэ күүһүрбүтэ, сүөһү аһылыгын оҥорон таһаарыы улахан болҕомтоҕо ылыллыбыта, Хаптаҕайдааҕы комбикуорум собуота бурдук хаһаайыстыбаларын кытары бииргэ үлэлиир буолбута, тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын батарыы ситимин тупсарар сыалтан улуустардааҕы соҕотуопкалыыр-астыыр хаһаайыстыбалары түмэр «Сахаагропродукт» кэпэрэтиип тэриллибитэ.
Алта сыллааҕыта, Роман Гаврильевич генеральнай дириэктэринэн саҥа ананан үлэлии кэлэригэр, «Хатастааҕы сибиинньэ комплекса» ХЭТ-ҕэ 1 тыһыынча 150 ийэ сибиинньэ баара эрээри, төрүөҕү ылыы таһыма намыһаҕа. Ол иһин, исписэлиистэри кытары сүбэлэһэн баран, эдэр уонна үчүгэй төрүөхтээх өттүн сүүмэрдээн, 700 ийэ сибиинньэни хаалларан, племенной үлэни тупсаран, искусственнай сиэмэлээһиҥҥэ киирбиттэрэ. Ити түмүгэр ийэ сибиинньэ 90 %-на искусственнайдык буоһатыллар, биир ийэттэн төрүөҕү ылыы икки төгүл үрдэтилиннэ. Сылга 13000 төрүөҕү ылар, 500 туонна эти, ол иһиттэн 330 туоннаны астаан-үөллээн батарар, 3200 боросуонагы атыылыыр буолан, Хатастааҕы сибиинньэ комплекса былаанын бары көрүҥнэринэн толорор. Таһаарыылаах үлэ сиэрдээхтик сыаналанан, 2017 с. Роман Гаврильевич «Арассыыйа агропромышленнай комплексын Бочуоттаах үлэһитэ» аатынан бэлиэтэммитэ.
Комплекс үлэһиттэригэр Өрөспүбүүлүкэ күнэ икки бүк үөрүүнү тосхойдо. Бастатан туран, кинилэр бу дьоһун күнү үлэҕэ үрдүк ситиһиилээх көрүстүлэр. Иккиһинэн, маннык үрдүк кирбиитэ сирдээбит таптыыр-ытыктыыр салайааччыларын 65 сааһын туолбут үөрүүлээх үбүлүөйүнэн чиэстээтилэр.
— Роман Гаврильевич салайааччы быһыытынан биир уратыта кини үлэһит киһиэхэ болҕомтолоохтук уонна ытыктабыллаахтык сыһыаннаһара буолар. Кини кэбиниэтигэр киһи кэтэх санаалаах киирбэт, мунаарар боппуруоһун быһаарса, мунчаарар түгэнигэр сүбэлэтэ киирэр. Кини биһигини кыайтарыыга-кыаллыбакка кыһарыйтарбакка, куруутун инникигэ эрэллээх буоларбытыгар уонна ол туһугар хоһууннук үлэлиирбитигэр кынаттыыр, санаабытын күүһүрдэр, – диэн Любовь Дьячковская үлэһиттэр ааттарыттан махталын эттэ.
Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru