Бүгүн Ил Түмэн бырабыыталыстыбаннай чааһыгар өрөспүүбүлүкэҕэ радиация дьайыытын туһунан кэпсэтии таҕыста. Санатан эттэххэ, 1974-1987 сылларга Сахабыт сиригэр сир аннынааҕы 12 ядернай дэлби тэптэрии буолан ааспыта, онтон иккитигэр саахал тахсыбыта.
edersaas.ru
Ол эрээри, радиация төрдө-төбөтө итиннэ эрэ буолбатах, уран, көмүс, хорҕолдьун о.д.а сиртэн хостонор баайы хаһар сирдэригэр эмиэ буортулаах дьайыы баар. Итиэннэ сорох балыыһаларга рентген сардаҥатынан тыктаран көрөр сирдэригэр, радиация көрүдүөргэ, этээһинэн үөһэ-аллараа, истиэнэ нөҥүө уулуссаҕа кытта көҥүллэммит нуорманы куоһарар түгэннэрэ баара этилиннэ.
Радиация бэрт кыра да сабыдыала нэһилиэнньэ доруобуйатыгар охсуулаах буолбатын туһугар Экология, айылҕаны туһаныы уонна ойуур хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ, Ростехнадзор ядернай уонна радиационнай куттала суох буолууга Сибиир, Уһук Илин эрэгийиэннээҕи Управлениета о.д.а хонтуруоллуур уорганнар кэтээн көрүү үлэтин ыыталлар.
Анал үөрэхтээх дьон этэллэринэн, сир аннынааҕы ядернай дэлби тэптэрии буолбута отуттан тахса сыл ааспытын иһин, тритий, онтон да ыарахан эттиктэр өрүс уутугар киирбиттэрин-суоҕун тиһигин быспакка анаалыстыыллар.
2016 сыллаахха Тулалыыр эйгэни кэтээн көрөр гидрометеорология управлениета Марха өрүс сүнньүгэр Маалыкай нэһилиэгин аттыттан уонна Бүлүү өрүскэ Сунтаар туһаайыытынан өрүс уутун ылан чинчийбиттэр. Ол түмүгүнэн стронций уонна тритий өрөспүүбүлүкэ өрүстэрин нуорматын көрдөрүүтүн куоһарбатах.
Өлөөн улууһугар Томтордооҕу сэдэх таастары хостуур сиргэ уран, торий көрдөрүүтэ үрдүгэ, итиэннэ гамма сардаҥа баара биллибит. Манна сир кырсын дьөлө үүттээн, айылҕа баайын хостууллар, ол иһин Өлөөн, Анаабыр улууһугар радиация сабыдыала хайдаҕын кэтээн көрөллөр.
Алдан диэки Элкэннээҕи уран рудаатын хостуур сиргэ ууга, үүнээйигэ, буорга, сир аннынааҕы ууга радионуклид уонна ыарахан эттиктэр бааллара чуолкайдаммыт. Бу диэки радиационнай эбийиэк тулалыыр эйгэни мышьягынан, таллийынан, молибденынан киртитэр.
Өрөспүүбүлүкэҕэ радиация дьайыытын тустаах уорганнар хонтуруолга ылан, көҥүллэммит нуорманы куоһарбатын туһугар кэтииллэр, онон күн бүгүн долгуйарга төрүөт суох дииллэр.
Марианна ТЫРТЫКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru