РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин бэс ыйын 30 күнүгэр түөрт чаас кэриҥэ быһа биэриигэ тахсан нэһилиэнньэ ыйытыытыгар хоруйдаабытыттан биир бэйэм маннык этиилэри бэлиэтэнним.
Дьаҥ туһунан
Владимир Владимирович биэрии саҕаланыыта биир чаас курдук дьаҥ-дьаһах, ыарыы, быһыыны ылыы туһунан балай да киэҥ кэпсэтиини таһаарда. Манна кини 1998 сыллаахха тахсыбыт нэһилиэнньэ доруобуйатын харыстааһын туһунан сокуону хаттаан көрүөххэ наадатын, манна этиллэр быһыыны ылыы халандаарын саҥардан биэрии барыахтааҕын бэлиэтээтэ. Онно кини: “Эрэгийиэннэр салалталара санитарнай быраастар этиилэринэн, быһыыны ылыыны булгуччу киллэрэр бырааптаахтар. Манна, бастатан туран, ордук ыарыыга түргэнник хаптарыан сөптөөх дьон хабыллаллар. Онон билигин дьаҥ-дьаһах кэмигэр бэйэбитин харыстанар биир эрэ ньымалаахпыт – ол быһыыны ылыы”, – диэн хоруйдаата. Ол эрээри доруобуйатын туругунан быһыыны кыайан ылбат киһиттэн булгуччу сэртипикээти ирдиир табыллыбатын, ону ааһан үлэтиттэн ууратыы олох да көҥүллэммэтин бэлиэтээтэ. Онон “быһыыны ылбатаххытына, үлэҕититтэн уурайаҕыт” диэн сааныы төрүөтэ суох.
Аны туран бэрэсидьиэн ыалдьыбыт дьон доруобуйаларын көннөрөллөрүгэр хайаатар да үлэ барыахтааҕын эттэ. Манна анаан бүддьүөттэн номнуо үп-харчы көрүллүбүт. Санатан эттэххэ, Саха сиригэр билигин “Абалаах” санаторий бу хайысханан дьарыктанан эрэр. Онон дьаҥнаабыт дьон “Абалаахха” кэлэн доруобуйаҕытын көннөрүнүөххүтүн сөп.
Ыарыы туран, былырыыҥҥыттан ыла үөрэх бары хайысхата дистанционнайга көспүтэ. Быйылгы үөрэх дьыла да онтон атын буолбата буолуо да, Владимир Путин этиитинэн, алын сүһүөх кылаастар оскуолаҕа паартаҕа олорон үөрэниэхтэрэ, оттон үрдүкү кылаастар үөрэхтэрэ хайдах барара эрэгийиэҥҥэ быһыы-майгы хайдах буоларыттан тутулуктаах буолуоҕа. Онон, бука, Саха сиригэр аны күһүн оскуола, орто, үрдүк үөрэхтэр хайдах ньыманан үөрэнэллэрэ төһө элбэх киһи быһыыны ыларыттан тутулуктаах буолара буолуо.
Тыа хаһаайыстыбатыгар
Тыа хаһаайыстыбатыгар сыһыаннаах боппуруостартан мелиорацияҕа үбүлээһин салгыы көрүллүөҕүн туһунан эппитин сөбүлүү иһиттим. “Сэттэ миллиард солкуобайтан тахса үбү мелиорация салаатыгар ыыта олоробут. Айылҕа уларыйа турар кэмигэр бу хайысханы өйүүрбүт наада”, – диэн бэлиэтиир Владимир Владимирович. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр ууну хаһааныы, хаайыы, биэрэктэри бөҕөргөтүү үлэтэ атахтаныллан турарынан, бу биһиэхэ үчүгэй сонун.
“Биир ньыгыл Арассыыйа”
Быйыл күһүн Госдуумаҕа быыбар буоларынан сибээстээн Владимир Путин “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа туһунан быһа биэриитигэр элбэхтэ аҕынна. Биллэн турар, салайан олорор баартыйа туһунан бэрэсидьиэн этэрэ кэмнээх буолуо дуо, ол эрээри аҥаардас быыбарга эрэ сыһыаннаах диир тутах. Холобур, соторутааҕыта буолан ааспыт баартыйа сийиэһигэр кыбартыыраны биэс сыл иһигэр атыылыыр буоллахха, нолуок төлөнүллүбэтин туһунан кэпсэтии тахсыбытын эттэ. Санатан эттэххэ, билигин дьиэни ылан баран биэс сыл иһигэр атыылаатахха, сыана араастаһыытынан киһи дохуот нолуогун төлүүр. Оттон билигин саҥа быраабыланан, өскөтүн киһи кыбартыыратын атыылаан баран биир сыл иһигэр саҥа дьиэлэнэр буоллаҕына, ити нолуоктан хайа баҕарар босхолонор. Онон олорор усулуобуйаларын тупсарыныан баҕалаах дьоҥҥо бу табыгастаах уонна барыстаах суол.
Итини сэргэ нэһилиэнньэлээх пууннары гаастааһын туһунан этэригэр, хас биирдии уһаайбаҕа гаас босхо киириэхтээҕин өссө төгүл хатылаан эттэ. “Бу үлэ “Газпром” хампаанньа эбэтэр эрэгийиэннэргэ гаас хаһаайыстыбатынан дьарыктанар тэрилтэлэр нөҥүө ааһыахтаах. Оттон уһаайба иһигэр киириитин чааһынай киһи бэйэтэ төлүүр. Ол эрээри манна биһиги РФ бырабыыталыстыбатын кытары биир кэлим дуогабары оҥорсууга кэпсэтэн турабыт. Уһаайба иһигэр дьиэҕэ диэри гаас ситимин киллэрии барыта биир кэлим дуогабарынан барыахтаах. Ол аата, биир ситим, барыларыгар биир цифровой дуогабар олохтонуохтаах. Оччотугар нэһилиэнньэҕэ гааһы киллэрии чэпчэки буолуо этэ”, – диэн бэлиэтээтэ. Санатан эттэххэ, Владимир Владимирович гаас ситимин уһаайбаларга босхо киллэрии туһунан бэйэтин Анал этиитигэр этэн турар. Тустаах сокуоҥҥа бэрэсидьиэн бэс ыйын 11 күнүгэр илии баттаабыта. Сэтинньигэ диэри нормативнай аакталар бу сокуоҥҥа сөп түбэһэр гына оҥоһуллуохтаахтар. Онон билигин тыа сиригэр сүрүн ситимтэн дьон кыттыһан уһаайбаларыгар диэри гааһы аҕалар буоллахтарына, билигин ити барыта босхо буолуоҕа.
Ирбэт тоҥ
Быһа биэрии кэмигэр Владимир Путин Саха сирин аҕынна дуо диэн ааҕааччым чуҥнуу олорор буолуохтааххын. Ити боппуруоска хоруйдуом иннинэ быһа биэрии кэмигэр Владимир Путин ирбэт тоҥ боппуруостарыгар биир ойуччу миэстэни ууран туран ырыппыта, арааһа, кини салайан олорор кэмигэр суох буолуохтааҕын ахтан ааһыым. Кини манна кэлиҥҥи кэмҥэ айылҕа уларыйыыта балысханнык бара турарын этэн туран, Арассыыйа 70 бырыһыана ирбэт тоҥҥо турарын, тулалыыр эйгэ уларыйыыта итиннэ улаханнык охсорун бэлиэтээтэ. Онуоха ирбэт тоҥу харыстыырга бырабыыталыстыба таһымыгар үлэ барарын эттэ уонна Саха сиригэр тутууну ыытыы туспа ньыманы ирдиирин бэлиэтээтэ. “Бырабыыталыстыба ирбэт тоҥу харыстыыр туһуттан бары эйгэлэргэ саҥа ньымалары киллэрэргэ былаан оҥоро сылдьар. Ол иһигэр тутууга. Биллэн турар, Краснодарга дуу, Саха сиригэр дуу тутууну ыытар тус-туһунан технологияны, ньыманы ирдиир. Онон манна сөптөөх үлэ барыаҕа”, – диэн иһитиннэрдэ бэрэсидьиэн.
Манна даҕатан, бэрэсидьиэн өссө Уһук Илин эрэгийиэннэргэ анал куратор (Юрий Трутневы сирэйдээн эппитэ сэрэйиллэр) анаммыта көдьүүстээҕин бэлиэтээн эттэ. Улахан киһи мээнэ тыл ыһыктыбат. Онон Владимир Путин Уһук Илин эрэгийиэннэрин, Саха сирин туһунан эппитэ кини хараҕын далыгар киирбиппитин туоһулуур.
Түмүк оннугар
Владимир Путин бу кэпсэтиигэ аан дойду бэлиитикэтигэр сыһыаран АХШ бэрэсидьиэнин кытары көрсүһүүтүн, Украина уонна Арассыыйа сыһыанын, Сэбиэскэй Сойууска тоҕо төннүбэппитин ырыппыта, ону таһынан кини кэнниттэн кэлэр бэрэсидьиэн, утумнааччы туһунан санаатын эппитэ барыта устуоруйа саҥа кэрдиис кэмигэр үктэнэн эрэрбитин көрдөрөр. Онон дьонум-сэргэм, бэлиитикэ миигиттэн ыраах, манна кыттыгаһым суох диэн ойуччу туран хаалбакка, бу маннык кэпсэтиилэри, көрсүһүүлэри көтүппэккэ көрүҥ, ааҕыҥ, сэргээҥ.
Аграфена КУЗЬМИНА, «Саха сирэ» хаһыат.