Бүгүн Тимир суол үлэһиттэрин идэлээх бырааһынньыктара. Кэрэхсэбиллээҕэ баар, бу уустук тиэхиньиичэскэй идэни саха ыччаттара холкутук баһылаан эрэллэр.
ederesaas.ru
Бастакы пуойаһы көрсүү күнүгэр дьон бары күлэ-үөрэ, бэйэ-бэйэлэрин уруйдуу-айхаллыы сырыттахтарына, мин Аллараа Бэстээхтээҕи ыстаансыйаҕа киирэ сылдьан, биир хоско пультка олорор кыыһы бэлиэтии көрбүтүм. Киниэхэ чугаһаан, билсэн баран, кылгас интервьюну ыла охсубутум.
— Үгэс быһыытынан сэһэргэһиибитин төрүккүттэн-төрдүгүттэн саҕалыахха…
— Мин Ольга Кардашевская диэммин. Уус Алдан Бороҕонуттан төрүттээхпин. Кэптэнитээҕи Саха-Бельгийскэй гимназияны бүтэрбитим.
— Идэҕэр хайдах таба үктэммиккиний? Тимир суол үлэһитин идэтэ дьахтар киһиэхэ уустук курдук санаабаккын дуо?
— Дьиҥэр, тимир суол идэтин олох алҕас талбытым. Хаһан да тимир суолу көрбөтөх киһи буоллаҕым. Эгэ, айанныам дуо? Пуойаһы тэлэбиисэринэн эрэ көрөр киһи, Хабаровскайга тиийээт, талбыт үөрэхпэр БКЭ эксээмэннэрэ сөп түбэспэккэ (бэйэ-бэйэлэрин кытта алтыспат эбиттэр), дэпэртээмэн нөҥүө тус сыаллаах путевканан Хабаровскайдааҕы тимир суол тиэхиникумугар үөрэнэ киирбитим. Идэм нууччалыыттан тылбаастаабакка тиэртэххэ, “Организация перевозок и управление на железнодорожном транспорте” диэн. Наһаа сөбүлээн үөрэммитим. Хаһан да билбэтэх-көрбөтөх салаам буолан, бэркэ интэриэһиргээбитим.
Бииргэ үөрэнэр оҕолорбут төрөппүттэрэ тимир уол үлэһиттэрэ буолан, идэлэрин баһылыылларыгар өйөбүллээх этилэр. Онон доҕотторбун кытта бииргэ алтыһан, билбэт өрүттэрбин кинилэртэн судургутук быһаартаран, араас омук оҕолоро бэрт иллээхтик, бэйэ-бэйэбитин өйөһөн үөрэммиппит. Кууруспутугар икки эрэ саха кыыһа буолан, дьүөгэбинээн сиэттиспитинэн, “Саха сирин тимир суоллара” хампаанньаҕа үлэлии кэлбиппит. Үөрэхпин кыһыл дипломунан бүтэрбитим. 2013 сылтан Аллараа Бэстээххэ ыстаансыйа дьуһуурунайынан үлэлиибин.
Пуойастар — кини хамаандатынан
— Үлэҥ ис хоһоонун арый дуу: хастан саҕаланарый, тугу гынаҕыный?
— Быйыл үлэлээбитим номнуо алтыс сыла. Баахта ньыматынан үлэлиибит: 15 күн үлэлиигин, 15 күн сынньанаҕын. Үлэлиир кэммитигэр ыстаансыйаҕа бэйэтигэр богуоннарга олоробут. Үлэбит чааһа сарсыарда 8-тан киэһэ 8-ка эбэтэр киэһэ 8-тан сарсыарда 8-ка диэри. Икки дьуһуурунай 15-тии күн атастаһа сылдьан үлэлиибит.
— Мин эйигинниин кэпсэтэр кэммэр пульту баттаан, тугу эрэ быһааран биэрэ олороҕун. Ити тугу гынаҕыный? Мин санаабар, наһаа эппиэтинэстээх үлэ быһыылаах.
— Ыстаансыйаҕа курууһу тиэйэр пуойастар утуу-субуу кэлэ тураллар. Ол кэлбит састааптарга куруустарын сүөкэнэр сирдэрин чопчу ыйабыт. Босхоломмуттарын кэннэ, анал кыраапыкка туруоран, төттөрү атаарабыт. Тимир суолунан куруус арааһа кэлэр. Аан бастаан үлэлиирим саҕана ыарырҕатар курдук этим. Ол, арааһа, үлэ усулуобуйатыттан эбит.
Ыстаансыйа саҥа тутулла турар этэ. Үлэһит тиийбэккэ, икки эрэ киһи 15-тии күн соҕотохтуу үлэлиирбит. Ол саҕана биир кииннэммит сибээс үлэҕэ киирэ илик буолан, пуойастарга маршрут кыраапыгын оҥороору, ыстаансыйа иһинэн төттөрү-таары сүүрэр этибит. 2015 сылтан кииннэммит сибээһи холбоон, билигин барытын көмпүүтэринэн таҥабыт. Пуойастар, локомотивтар дьуһуурунай эрэ хамаандатынан хамсыыллар. Маршруттарын туһаайытын этэн туран, ол аһыллыбыт суолга светофор арыйабыт. Онон ыстаансыйа дьуһуурунайын үлэтэ олус эппиэтинэстээх. Ол курдук, ханна туох үлэ ыытыллара — биһиги харахпыт далыгар буолуохтаах. Ханна туох өрөмүөн ыытылла турара, ол үлэ хас чааһынан түмүктэнэрэ – биһиги хонтуруолбутугар.
— Дьиэ кэргэҥҥинээн ханна олороҕутуй? Үлэҕиттэн чугас дуо?
— Биһиги Аллараа Бэстээххэ ыстаансыйаттан 9 км тэйиччи олоробут. Чааһынай дьиэ туттубуппут. Кэргэмминээн Славалыын иккиэн тимир суол үлэһиттэрэбит. Кини тимир суол туругун көрөр-истэр маастар. Устудьуоннуу сылдьан билсэн баран, үлэлии сылдьан, 2015 сыллаахха ыал буолбуппут. Слава Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх. Түөрт саастаах уоллаахпыт.
Доруобуйа туругар кытаанах ирдэбил
— Саха ыччаттара бу салааҕа төһө элбэххитий?
— Элбэхпит. Сүрүннээн дойду киин куораттарыгар тимир суол үлэһиттэрин идэтигэр үрдүк үөэрххэ үөрэммит оҕолор. Кэлиҥҥи сылларга Аллараа Бэстээхтээҕи тимир суол техникумун бүтэрбит исписэлиис үгүс.
— Тимир суол үлэтигэр анал идэлээх эрэ дьон үлэлииллэр дуо? Үлэ миэстэтэ төһө баарый? Туох ирдэбиллээҕий?
— Биллэн турар, тимир суол үлэтигэр анал үөрэхтээх дьону эрэ ылаллар. Сороҕор үөрэҕэ суох да дьону ылаллар. “Ученическай стажировка” диэн кууруска үөрэтэн баран, үлэҕэ эмиэ ылаллар.
Биһиги хас сыл аайы эксээмэн туттарабыт. Саҥа быраабыла бөҕө тахсар. Ол ону биэс тарбах курдук билиэхтээхпит. Тимир суол быраабылатын билэрбитин-билбэппитин бэрэбиэркэлииллэр. Ол бэрэбиэркэни аастаххына эрэ үлэҕэр көҥүлү ылаҕын. Сыл аайы доруобуйабыт туругун чинчийэллэр. Хас биирдии тимир суол идэтэ хайысхатынан ирдэбилэ тус-туспа. Холобура, хараҕыҥ “-3“-тэн саҕаланнаҕына, ыстаансыйа дьуһуурунайыттан босхолоноҕун. Оттон пуойас машиниһыгар сүрэҕэр уонна хаанын эргииригэр ордук болҕомто ууруллар.
Бастакы пуойастары көрсөр кыыс
— Эн дьуһуурустубаҥ кэмигэр Аллараа Бэстэххэ историяҕа киирбит бастакы пуойас кэллэ. Ол долгутуулаах түгэҥҥин кэпсээ эрэ. Эйигин туох санаа долгутта?
— 2014 сыллаахха атырдьах ыйын атырдьах ыйын 30 күнүгэр Аллараа Бэстээх ыстаансыйатыгар аан бастаан кэлбит куруус тиэйэр пуойас састаабын эмиэ мин көрсүбүтүм. Онон бастакы пуойастары көрсөр аналлаах эбиппин. Биһиэхэ үлэбит ирдэбилинэн айан пуойаһа барыта биир. Үлэм кыраапыгынан бастакы пуойас машиниһыгар: “Үтүө күнүнэн! Аллараа Бэстээх ыстаансыйатыгар маннык нүөмэрдээх суол аһаҕас, онон аас. Үтүөнү кытта, дьуһуурунай Кардашевская”, — диэбитим. Оттон дьон пуойастан тахсыыларыгар уоттаах-төлөөннөөх тыллары сценарий быһыытынан тэрийээччилэр бэйэлэрэ биллэрбиттэрэ.
… Дьиэбэр кэлэн баран, Ольга Кардашевская инстаграмын көрөн баран, олус да баай дууһалаах, бэрт фантазиялаах ыччат эбит дии санаабытым. Ольга кэргэнин Славаны кытта иллэҥ кэмнэригэр уолларын кытта айылҕаҕа анаан хаартыскаҕа түһэ (фотосессия) тахсаллар эбит. Интернеттэн дьон хайдах «тиэмэлээхтик» хаартыскҕа түһэллэрин үөрэтэн көрөн баран, оннук түбэһиннэрэн түһэллэрэ — ураты көстүү!
Кырдьык, ис хоһоонноохтук хаартыскаҕа түһүү олох атын буолар эбит. Ол элбэх хаартыскаттан аҕыйаҕы билиһиннэрэбин.
Аны Ольга асчыт бэрдэ эбит. Табыллан астаабыт аһын эрэстэрээн курдук тардан баран, хаартыскаҕа түһэрэн, инстаграмҥа таһааран үйэтитэр. Ол үгүстэри, биллэн туран, ымсыырдар уонна сөхтөрөр.
Эдэр хаһаайка хас биирдии аһыгар хайаан да рецебин билиһиннэрэр. Онон инстаграмыгар баһаам сурутааччылаах. Боростуой да аһы маннык киэргэтэн, Славатын уонна оҕотун мааныылыыр.
Аллараа Бэстээхтээҕи тимир суол ыстаансыйатыгар 902 №-дээх историяҕа киирбит бастакы пуойаһы көрсүбүт эдэр исписэлиис, Уус Алдан Бороҕонун кыыһа Ольга Кардашевская төрөөбүт Сахатын сирэ 21-с үйэҕэ балысханнык сайдыытыгар бэйэтин сэмэй кылаатын киллэрэ сылдьарын туһунан кылгастык билиһиннэрдэххэ итинник.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа ааптар түһэриитэ уонна Ольга Кардашевская дьиэтээҕи архыыбыттан.