Ыам ыйын 17 күнүгэр Пульмонолог күнэ бэлиэтэнэр.
Биллэрин курдук, пульмонолог-быраас тыынар уорган ыарыыларын: бронхиты, астманы, ойоҕостотууну, ХОБЛ-ы (хроническая обструктивная болезнь легких) эмтиир. Сөтөллөр киһи үксүгэр аан бастаан терапевка кэлэр. Ол гынан баран, флюорография көрдөрүүтэ үчүгэй, ол эрээри сөтөл тииһигэ ааспат буоллаҕына – пульмонологка көрдөрүнүөххэ наада.
«Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Дьокуускай куораттааҕы Медицина киинигэр итинник ыарыһахтары үрдүк категориялаах быраас Римма Яковлева көрөр-истэр, эмтиир. Римма Николаевна сөтөл көрүҥүн хайдах быһаарар уонна эмтиир туһунан сүбэлэрин билиһиннэрэбит.
– Билигин ХОБЛ көрүҥүнэн төһө элбэхтик ыалдьалларый?
— Биһиги элбэх ыарыһаҕы быһаарабыт. Билигин ХОБЛ төрдүс миэстэҕэ турар. Олох уһуурун сэргэ, киһи тыҥата эмиэ кырдьар. Эпидемиологтар чахчыларынан, Арассыыйаҕа эр дьон 45% уонна дьахталлар 36% табахтыыллар. Табахсыт сөтөллөрө – ХОБЛ бастакы бэлиэтэ. Үксүгэр ХОБЛ-нан 45 саастарын аһарбыт эр дьон ыалдьар.
— Сотору-сотору сытыырхайар, ааһан-араҕан биэрбэт бронхит астмаҕа кубулуйан, киһи тыына хаайтарар, салгына тиийбэт буолар дииллэр. Итинтэн хайдах харыстаныахха сөбүй?
— Ити сыыһа өйдөбүл. Ааһан-араҕан биэрбэт бронхит астмаҕа кубулуйбат. Астма – аллергическай ыарыы. Астма үксүгэр удьуорунан бэриллэр, оттон бронхит ханнык эрэ сүһүрүүттэн сылтаан үөскүүр ыарыы. Иккиэн бэйэ-бэйэлэрин кытары хардарыта сибээстэрэ суох.
— Киһи күүһүн-уоҕун эһэр уонна кыайан утуппат сөтөл тииһигиттэн хайдах эмтэниэххэ сөбүй?
— Киһи бэйэтэ билэринэн эмтэниэ суохтаах. Булгуччу пульмонологка кэлэн сөтөл төрүөтүн быһаартарыахтаах. Уопсайынан, сөтөл 550 төрүөттээҕэ биллэр. Онтон түөрдэ – ордук суолталаах. Бастатан туран, астма сөтөлүннэрэр. Иккиһинэн, куртах-оһоҕос ыарыылара, онтон күөмэй, отит, синусит, гайморит уо.д.а. Онон, эмтээһин ньымата сөтөл төрүөтүттэн тутулуктаах.
— Сорох дьон тыынарыгар куоска курдук хардьыгыныыр. Ол тоҕо уонна төһө ситиһиилэхтик эмтэниллэрий?
— Өскөтүн сотору-сотору иһиирэр курдук тыынар буоллаҕына – астма буолуон сөп. Кэмигэр көрдөрдөххө уонна сөптөөхтүк эмтэннэххэ, үчүгэйдик эмтэниллэр.
— Бронхит уонна аллергия сөтөлүн хайдах араарылларый?
— Бронхиты аллергияттан араарар ыарахана суох. Бронхит сөтөлө силлээх буолар, оттон аллергическай бронхит аллергеннары эҕирийиини кытары сибээстээх. Үксүгэр мас-от, сибэкки көҕөрөр кэмигэр, дьиэ быылыттан аллергиялыыллар. Наада буоллаҕына, биһиги ыарыһахтарбытын үрдүк таһымнаах аллерголог-бырааска ыытабыт. Аллерголог-быраас сөтөл төрүөтүн быһаарар тест оҥорор.
— Куораттааҕы Медицина киинигэр тыынар уорганнарга ханнык диагностикалары барыахха сөбүй?
— Үс сыллааҕыта аллергическай уонна бронхолегочнай ыарыылары быһаарар компьютернай спирограбы атыыласпыппыт. Тыҥа ханнык баҕарар ыарыытын булар көмпүүтэр томограба баар. Медицина киинигэр көрдөрүнэр нэһилиэнньэҕэ эмтиир быраас анаатаҕына, бу чинчийиилэр бары босхо оҥоһуллаллар.
Биһиэхэ миигиттэн ураты өссө пульмонологиянан уонтан тахса сыл дьарыктаммыт, үгүс үөрүйэхтээх быраас Станислав Астраханцев үлэлиир.
— Бронхит барыта антибиотиктарынан, оттон астма гормоннарынан эмтэниллэр дуо? Бу эмтэр ыарыыны утары охсуһар күүһү мөлтөтөллөр уонна организмҥа буортулаахтар дуо? Атыннык эмтиир кыаллыбат дуо?
— Кырдьык, астма гормоннарынан эмтэниллэр. Ол гынан баран, гормоннар ыарыһах олоҕун хаачыстыбатын тупсараллар. Дьон ортотугар гормоннар организмҥа буортулаахтарын туһунан өйдөбүл баар. Астма тииһигэ аллергеннары утары охсуһар гормоннар суох буоллахтарына киирэр. Ол иһин, быраастар аллергеннары аһарар гормоннары аныыллар. Итинник сүрүн эмтэниитэ суох астма тииһигэ ааспат. Биһиги аныыр гормоннарбыт бронхалара астмалаах дьоҥҥо буортута суохтар.
— Бронха, тыҥа ыарыыларын хайдах сэрэтиэххэ сөбүй?
— Бастатан туран, диспансеризацияны кэмигэр барыахха, чөл олоҕу тутуһуохха, сөпкө аһыахха наада. Сорох ийэлэр биир сааһын да туола илик оҕолоругар дьэдьэни, мүөтү, битэмииннэри, БАД-ры биэрэллэр. Чуолаан, кырачааннарга консерваннаах уонна химикаттаах астары биэрэртэн туттунуохха наада. Оҕо сотору-сотору аллергиялыыр буоллаҕына, астма үөскүөн сөп.
Ыарыыны сэрэтэр туһуттан оҕолор быһыылары (бастатан туран, гирииптэн харыстанары) ылыахтаахтар. Тоҕо диэтэххэ, ханнык баҕарар вирустаах инфекция ыарыыны сытыырхатар.
Олорор дьиэҕэ аллергияны көбүтэр туох да суох буолуохтаах. Дьиэ быылын сотору-сотору инчэҕэй тирээпкэнэн сотуллар, хоһу салгылатыллар, олоххо-дьаһахха туттуллар наһаа сыттаах химиянан, ароматизатордарынан үлүһүйүмэҥ. Быылы уонна клещтэри бэйэтигэр оборон ылар көбүөрдэри ыйаамаҥ. Билигин дьиэ эркинин таҥаһынан киэргэтэр муода үөскээтэ. Хомойуох иһин, манна клещ уонна быыл мустар. Матараастары, сыттыктары эмиэ салгылата сылдьыҥ. Кэтэр таҥаскыт төһө кыалларынан натуральнай матырыйаалтан тигиллибит буолара ордук.
— Тыынар уорганнара ыалдьар дьоҥҥо ханнык килиимэт сөп түбэһэрий?
— Урут муора салгыныгар сылдьарга сүбэлииллэрэ. Ол гынан баран, биһиги нэһилиэнньэбит сыл аайы муораҕа сынньанар кыаҕа суох. Онон, ханна төрөөбүт сиргэ олоруохха, килиимэти уларытымыахха наада. Чуолаан, сааһырбыт киһи.
Уопсайынан, астмалаах дьоҥҥо тыала суох, кураанах салгыннаах сиргэ олорорго сүбэлиибит. Онуоха, биһиги дойдубут сөп түбэһэр.
Надежда ЕГОРОВА, Марианна ТЫРТЫКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru