“Пугало” — Арассыыйа бастыҥ киинэтэ!

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

«Кинотавр-2020» киинэ бэстибээлэ Арассыыйаҕа, сэрэйдэххэ, саамай аптарытыаттаах, сүрүн тэрээһин. Дьиҥэр, биллэн турар, Москватааҕы норуоттар икки ардыларынааҕы киинэ бэстибээлэ (ММКФ) быдан ыйааһыннаах, уһун устуоруйалаах, “А” категорияҕа киирсэр, аан дойдуга биллэр бэстибээл дойду иһинээҕи “Кинотавртан” лаппа үрдүк таһымҥа турар.

Ол эрэн, аан дойдутааҕы — аан дойдуга, оттон Арассыыйа көрөөччүтэ “Кинотавр” ситиһиилэрин, кыайыылаахтарын быдан чугастык ылынар. Ол иһин, бу бэстибээлгэ кыттыы, күрэх түмүгэр биһирэнии олус суолталаах.

БАСТЫҤ!

Саха сиригэр оҥоһуллар кии­нэлэр саамай аптарытыат­таах киинэ бэстибээллэрин кэрийэн, бириис бөҕөнү ылан баран, бэ­­йэбит дойдубут сүрүн бэстибээлигэр баччааҥҥа диэри кыттыбатахтара дьикти. Тоҕо оннугун быһаара сатаан, элбэх сабаҕалааһыны ­этиэххэ сөп этэ эрээри, бүгүн уруккуну ырытыахтааҕар, аҕыйах хонуктааҕыта буолбут өрөгөй туһунан кэпсэппит быдан көдьүүстээх буолуо. Били, сахалыы кэмиэдьи­йэлэр биир бастыҥнарыгар этиллибитин курдук буолбут “Кэллибит, көрдүбүт, ыллыбыт, бардыбыт!”

Амма улууһуттан сылдьар Дмитрий Давыдов «Пугало» киинэтэ 31-с «Кинотавр» сүрүн би­­рииһин ылан, элбэх киһини соһутта. Иккис олус суолталаах бирииһи — Дондурей аатынан Арассыыйа киноведтарын уонна кириитиктэрин гильдиятын бирииһин эмиэ Саха сирин режиссера ылбыта. Ону таһынан, Эстрада тыйаатырын артыыската, этно-ырыаһыт Валентина Романова-Чыскыырай «Бастыҥ дьахтар оруола» бирииһи ылбыт. Ол аата, үс ордук сыаналанар бириис Саха сирин киинэтигэр тиксибит.

Дмитрий Давыдов жюри бэрэссэдээтэлэ Борис Хлебниковтан сүрүн бириис статуэткатын ыларыгар кылгас тыл эппитэ:

— Сахалыы киинэ “Кинотаврга” аан маҥнайгытын кытынна уонна тута сүрүн бирииһи ылбыппытыттан олуһун соһуйдум, бары соһуйдубут! Этэр санаам биир — эрэги­йиэннэри өйөөҥ, оччоҕо Арассыыйа киинэтэ тупсуоҕа!

Чыскыырайга бирииһи жюри чилиэнэ, киинэ артыыһа Владимир Вдовиченков туттарбыта:

— Биһиги бары биир киһи курдук «Бастыҥ дьахтар ­оруола» бирииһи “Пугало” киинэ толо­рооччутугар Валентина Романоваҕа-Чыскыырайга анаатыбыт!

Валентина харда махтал тылын этэн баран, кылыһахтаах ырыа ыллаан, мустубут дьону өссө сөхтөрбүтэ.

“ХАЙДАХ МАННЫК КИИНЭНИ УҺУЛЛУГУТ?”

Уон сылы быһа “Саха киинэтин феномена” ырыталларыттан сылыктаан, биһиги дойдубут киинэ ус­­тааччыларын Арассыыйаҕа киинэҕэ сыһыаннаах дьон бары билэллэрин курдук санаа баар. Ол эрэн, сыл аайы сахалыы киинэни бэйэлэригэр саҥа арыйбыт киноведтар, кириитиктэр көстөн иһэллэр. Бу да сырыыга, “маннык киинэ баар эбит дуу” диэн соһуйбут киһи элбэх этэ.

“Пугало” премьератын кэнниттэн буолбут пресс-кэмпириэнси­йэҕэ киинэ туһунан суруйар хаһыаттар уонна саайтар суруналыыстара Дмитрий Давыдовы, Чыскыырайы, киинэ операторын Иван Семеновы ыйытыыларынан “көмөн” кэбиспиттэрэ. Үгүс ыйытыылар артыыстары талыы туһунан буолбута — үөрэҕэ суох артыыстарынан маннык таһымнаах киинэни устубуттара мустубут дьон үксүн улаханнык соһуппута көстөр этэ. Дмитрий Давыдов бу курдук хоруйдаабыта:

— Бэйэм Амма олохтооҕобун. Бу иннинээҕи бырайыактарбар эмиэ бэйэм дойдулаахтарым көмөтүнэн устар этим. Бу сыллар усталарыгар аттыбар уһулларга үөрүйэх дьон бөлөҕө үөскээбитэ, онон олус табыгастаах. Бу киинэбэр сүрүн оруол арыый уустук буоларын быһыытынан, артыысканы Саха сирин үрдүнэн көрдөөбүтүм. Валентина кэнсиэртэрин видеоҕа көрөн, ис туруга, туттара-хаптара сөп түбэһэр эбит дии санаабытым. Төлөпүөнүн булан эрийбиппэр: “Туох ааттаах өр киинэҕэр ыҥырбакка сылдьыбыккыный!” — дии тоһуйбута. Үлэ кэмигэр, Валентинаҕа сөпкө тайаммыппын көрбүтүм, кини уһуллар эпизоду тус көрүүтэ, импровизацията барыта сөрү-сөп этэ, онон көннөрбөккө кэриэтэ устубуппут.

Валентина Романова-Чыскыырай оруолун туһунан сүрдээх судургутук быһаарар:

— Оонньообут дьахтарбын сөбүлээбитим, модун, дьонтон толлубат киһи. Бэйэм даҕаны күлүгээн соҕус киһибин ээ, ырыаһыт быһыытынан айар үлэбэр үгэһи тутуспаппын, көҥүл барабын. Онон син табылынна быһыылаах, киинэ бэстибээлигэр кэлэн олордоҕум дии.

Киинэ сүрүн дьоруойа — дьонтон тэйбит, айгыраабыт олох­тоох отоһут дьахтар. Киниттэн биир дойдулаахтара куттаналлар, туораталлар. Отоһут бэйэтэ дьону тэйитэ сатыыр, урукку аньыыларын боруостаан олоҕун олорор. Дьон киниттэн төһө да тэйэ сатаатар, ыарыы ааҥнаатаҕына, кинини ыҥыран эмтэнэллэр. Дьону үтүөрдэр туһугар Пугало бэйэтин олоҕун толук уурар.

Маны таһынан, кыра үптээх киинэ хайдах уһулларын, киинэ дьүһүнэ тоҕо өлбөөркөй гына оҥоһуллубутун туһунан, онтон да атын элбэх ыйытыылар бааллара. Биллэн турар, киинэ ис хоһооно кырдьыкка төһө чугаһын туһунан ыйытыы хаста даҕаны күөрэйбитэ. “Кинопоиск” портал суруналыыһа Ольга Дмитриева бу туһунан ыйытта:

— Тоҕо дьоҥҥо көмөлөһөр, эмтиир дьахтары биир дойдулаахтара абааһы көрөллөрүй? Итинник эмтиир дьон Саха сиригэр кырдьык бааллар дуо?

Режиссер ыйытыыга сиһилии харда биэрэр:

— Саха сиригэр отоһут дьон бааллар. Үксүн бу олус ытыктанар, дьон-аймах убаастабылын ылбыт дьон буолар. Мин бэйэм киинэбэр туспа сэһэни кэпсии сатаатым. Бэйэтин урукку айыытын-харатын иһин абааһы көрөр, дьону сору­йан тэйитэ сатыыр, түктэри майгынан киэр кыйдыыр дьахтар туһунан. Уонна ханнык баҕарар сиргэ ураты, өйдөммөт күүстээх киһиттэн дьон дьулайар, мээнэ чугаһаабат буолара биллэр суол.

“САХА КИИНЭТЭ КИНОТАВРГА ДЬЭ КЭЛЛЭ!”

Дьиҥэр, сүрүн бириис “Пугало” киинэҕэ бэриллиэн сөбө бэстибээл саайтыгар тахсар киинэ сыана­лааччыларын табылыыссаларыттан эрдэ сэрэйиллэр этэ. Сыана бы­­һааччылар бары кэриэтэ бу күрэххэ кыттыбыт 13 хартыынаттан Саха сиригэр оҥоһуллубут киинэни ордук чорботон бэлиэтээбиттэрэ харахха быраҕыллар этэ.

Оттон “Пугало” Гран При ылбытын кэннэ, киинэни чинчийэр үлэлээх дьон Дмитрий Давыдов киинэтин уу иһэ-иһэ хайҕаабыттара:

“The City” сурунаал, Егор Москвитин: “Саха сиригэр быы­каайык үбүнэн уһуллубут киинэ сүрүн бирииһи ылла. Дмитрий Давыдов киинэлэрин биир сүрүн дьиктитэ — артыыс үөрэҕэ суох дьон олус сатабыллаахтык, уурбут-туппут курдук оонньууллар. Бу киинэ толору сиппит, лоп-бааччы тутуллубут хартыыналаах. Хас биирдии каадырга улахан үлэ ыытыллыбыта көстөр, таҥааһын сөптөөхтүк толкуйдаммыт, сценарий суруллубут, истиҥ операторскай үлэ оҥоһуллубут. Бу барыта киинэни олус тыыннаах, ис дууһалаах оҥорор”.

“Медуза” саайт, Антон Долин: “Өр сылларга этэн, хатылаан хал буола сыспытым — Саха киинэтэ баар, Арассыыйа киинэтигэр майгыннаабат, биһиги дойдубут эрэгийиэнэ да буолбутун иһин. Сахалар бэйэлэрин киинэлэрин таптаан көрөллөр, оттон “Улахан Арассыыйа” атыҥырыыр — ыраахтан сөҕөр эрээри, прокатка ылбат, билиэт атыыласпат. Дмитрий Давыдов киинэтэ “Кинотаврга” кэлбититтэн үөрэбин эрээри, сахалар киинэлэрэ саҥардыы кыттыбытыттан соһуйабын.

“Пугало” ис хоһоонунан “Зеленая миля” киинэҕэ майгынныыр — сиртэн тэйбит айдарыылаах бэйэтин толук ууран туран, дьону эмтиир. Бу киинэ – ап­­таах түгэн, бу киинэ – «үрүҥ ту­­раах». “Пугало” аатыгар толору сөп түбэһэр, бэйэтин таһымыгар сөп түбэһэр үрдүк сыанабылы ылымыан сөптөөх, аһары талааннаах, атын тутуллаах киинэ”.

Film.ru, Ефим Гугнин: “Арассыыйа Европа өттүнээҕи чааһыгар ураты суоллаах Саха сирин кинематограбын бэстибээл таһымыгар бэлиэтиир буолбуттара үөрдэр. “Пугало” киһини соһутар, болҕомтону тардар киинэ. Саха киинэтигэр этника уонна судургу кэпсэнэр устуоруйалар буолуохтааҕын курдук силбэһэллэрэ олус кэрэхсэбиллээх”.

ТҮМҮККЭ

Тус бэйэм, хомойуох иһин, бу киинэни көрө иликпин. Ол эрэн, Давыдов инники икки киинэтиттэн сылыктаатахха, Чыскыырай төлөннөөх кэнсиэртэрин санаан ыллахха, дьэ кырдьык, туспа тыыннаах, киһини соһутар киинэни күүтэбит быһыылаах. “Пугало” бэстибээллэринэн айана саҥа саҕаланнаҕа, өссө хас сиргэ тиийэн, туох би­­риистэри хомуйарын айбыт таҥара эрэ билэр. Биир суол саарбаҕа суох — дойдубут киинэтэ Саха сириттэн тахсан, киэҥ сири баһылыырыгар өссө биир улахан хардыы оҥоһулунна.

Егор Карпов, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Хартыскалар киинэ оператора Иван Семенов түһэриилэрэ

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0