Аныгы олох сайдыбыт кэмигэр тирии араас уонна ааһан-араҕан биэрбэт ыарыылара олус элбээбиттэрэ бэлиэтэнэр.
edersaas.ru
Онно үксүгэр олохпут тэтимэ түргэтиирэ, араас тиэхиньикэ сайдара, тулалыыр эйгэ киртийэрэ, аспыт хаачыстыбата мөлтүүрэ, стресс, утумунан бэриллэр дьаҥ-дьаһах уо.д.а. ыарыы үөскүүрүгэр оруолу оонньуохтарын сөп. Псориаз, экзема, атопическай дерматит курдук тирии ааспат-арахпат (хроническай) ыарыылара, аллергия араас көрүҥнэрэ уо.д.а. элбээтилэр.
Олортон биирдэстэрэ – псориаз.
Бу ыарыы туһунан тирии-венерологическай ыарыыларга өрөспүүбүлүкэтээҕи диспансерын дерматовенеролога, үрдүк категориялаах быраас Наталья Никифоровна Волкова кэпсиир:
– Аан дойду араас регионнарыгар нэһилиэнньэ уопсай ахсааныттан 0,3%-8% псориазтааҕа бэлиэтэнэр. Псориаһынан кыра саастаах оҕолортон саҕалаан, кырдьаҕас дьоҥҥо тиийэ ыалдьаллар. Ол гынан баран, ортотунан ыллахха, ыарыы 20-25 саастан саҕаланар.
Псориаз – тирии ааһан-араҕан биэрбэт ыарыыта. Онуоха киһи тириитигэр кыһыллыҥы өҥнөөх, бөлтөгөр, маҕан хаҕынан бүрүллүбүт кыра эбэтэр улахан бляшкалар тахсаллар. Бляшкалар ыарыһах тоҥолохторугар, тобуктарыгар, атахтарын сотолоругар, баттаҕын кытыыларынан, кулгааҕын кэннигэр баар буолаллар. Маннык баастар сороҕор киһи тириитигэр онон-манан сэдэхтик, сороҕор тириигэ барытыгар тарҕаналлар. Псориаз бляшкалара хоннох анныгар, быттыктарга уо.д.а. сирдэргэ таҕыстахтарына, маҕан хахтара суох, төттөрүтүн, инчэҕэй соҕус буолуохтарын сөп.
Псориаз биир көрүҥэ – ытыс уонна тилэх тириитэ эмсэҕэлээһинэ. Маннык көрүҥҥэ тирии хатан, хайыта бара сылдьар буолар эбэтэр кыра уулаах ымынахтарынан бүрүллэр.
Бу ыарыыга ардыгар тыҥырах эмсэҕэлиэн сөп. Тыҥырах халыҥыыр эбэтэр тыҥырах миэстэтиттэн хоҥнубут сирдэрдээх, сороҕор иҥнэнэн дьөлүтэ кэйиллибит курдук суоллардаах буолар.
Псориазка ыарыһах сүһүөхтэрэ ыалдьыан, кыра да, улахан да сүһүөхтэрэ иһэн тахсыахтарын сөп.
х х х
Псориаз ордук күһүн-саас бэргиир. Ол эрээри, сорох дьон ыарыыта дьыл кэмиттэн тутулуга суох, ханнык баҕарар кэмҥэ бэргиэн сөп.
Ыарыы ордук тарҕаммыт көрүҥэ бэргиир түгэнигэр, илии-атах сүһүөхтэрэ ыалдьыыта ордук ыараханнык биллэр уонна эмтииргэ ыарахаттардаах буолар. Сороҕор инбэлииккэ тахсыыга тириэрдэр кутталлаах.
х х х
Ардыгар ыарыһах бырааска көрдөрүммэккэ, бэйэтэ эмтэнэр түбэлтэлэрэ баар буолар. Ол курдук, баастарын куруук хаҕылаан, испииринэн, дьуотунан быһа сиэтэллэр. Инньэ гынан, баастара улаатарыгар уонна тарҕанарыгар тириэрдэллэр. Ол иһин, тириигэ туох эмэ ымынах, баас тахсар түгэнигэр бэйэ эмтэнэ сатаабакка, дерматологка көрдөрүнүллэр.
Псориаһынан аан бастаан ыалдьыбыт үгүс дьон псориаз ыарыы туһунан билбэт. Ол иһин харыстамматтар, астарын тутуспаттар. Ол барыта ыарыы дириҥииригэр төрүөт буолар.
Сүбэлэр:
– Псориазтаах киһи, ыарыы бэргээбититтэн бэргээбэтэҕиттэн тутулуга суох, чөл олоҕу тутуһуохтаах, үчүгэйдик утуйуохтаах, сынньаныахтаах. ОРВИ, гириип, ангина курдук ыарыылартан харыстаныахтаах. Бу ыарыылар киһи дьаҥы-дьаһаҕы утары охсуһар күүһүн мөлтөтөллөр уонна псориаз бэргииригэр төрүөт буолуохтарын сөп.
– Табаҕы тардартан, арыгыны иһэртэн аккаастаныахтаах.
– Стресс дьайыытын кыччата сатыахтаах.
– Аһара сыалаах аһы, сибиинньэ сыатын, хартыыһалаах, уксуустаах, ыыһаммыт астары сииртэн туттунара ордук.
– Эт суунарга хатыылаах мачаакканы туттуо суохтаах, сымнаҕас губканан, хлопок тирээпкэнэн суунуохтаах.
– Суунан баран, тириини сымнатар кириэмнэринэн соттуллар. Олус кураанах, хайыта бара сылдьар тириигэ эмп туһата мөлтүүр.
– Тыҥырахтары куруук кылгас гына кырыйыллар. Уһун тыҥырах тириини хайыта тардыан уонна ол сиргэ псориаз баастара тахсарыгар тиэрдиэн сөп.
– Ыарыһах киэҥ-куоҥ, хлопок таҥаһы таҥнара ордук. Кыараҕас, хатыылаах синтетика таҥас аалбыт, баттаабыт сиригэр эмиэ псориаз баастара тахсыахтарын сөп.
– Төбөтүгэр псориазтаах киһи сырдык ойуулаах таҥаһы кэтэрэ ордук. Псориаз бляшкаларын манан хахтара харана танаска ордук көстүмтүө буолаллар.
– Кондиционердаах сиргэ уһуннук олоро сатаамаҥ. Кондиционер баар сиригэр салгын олус кураанах буолан, тирии хатарыгар тиэрдэр.
– Сайыҥҥы кэмнэ санаторийга, курорка эмтэнэ барыы ыарыы бэргээбэт кэмэ уһаан биэрэригэр көмөлөһүөн сөп. Ол гынан баран, күҥҥэ уһуннук сытартан туттунуҥ.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru