Прокопий Иванов гаас салаатыгар үлэлиир саха ыччатыгар суолу тэлбит ураты киһи буолар
60- c сылларга ирбэт тоҥҥо бастакы гаас боруобатын тардарга бүтүн Сэбиэскэй Сойуустан үлэһит бөҕө кэлэрэ. Олор быыстарыгар олохтоох ыччат эмиэ үлэлэһэрэ.
Биир оннук киһинэн Прокопий Иванову ааттыахха сөп. Кини үлэтэ өрүү үрдүк хаачыстыбалаах буолара. Ол да иһин Прокопий Иванов бастыҥ сыбаарсык аатын ылыан ылара, кини аата киэҥник биллэрэ, элбэхтэ хаһыакка тахсыбыта.
edersaas.ru
1963 сыллаахха Уфаҕа гаас боруобатын тардар газоэлектросварщик үөрэҕэр бүтүн дойдуттан уон биэс киһини ыыппыттара. Сэбиэскэй Сойуус араас муннугуттан элбэх ыччаттар үөрэнэ тиийбиттэрэ. Олортон баара-суоҕа түөрт эрэ киһи сварщик-потолочник идэтин баһылаабыта. Олор истэригэр биһиги биир дойдулаахпыт Прокопий Иванов баара. Исписэлиис буолан төннөн кэлэн, гаас тыраассатын тутуу саҕаланыаҕыттан бүтэр уһугар тиийэ үлэлээбитэ. Үлэһиттэр истэригэр бастыҥ уонна уопуттаах сыбаарсык этэ, онон саамай уустук учаастактары биэрэллэрэ.
Прокопий Семенович Хоту сиргэ сыбаарка тиэхиньикэтин үлэлэппитин иһин ВДНХ боруонса мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Кини «Якутмежрайгаз» тэрилтэҕэ 18 сыл үлэлээбитэ. Дьокуускайга, Жатайга, Табаҕаҕа, Хаҥаласка, Намҥа, Кэбээйигэ иһэрдибит турбаларын устатын киһи ааҕан сиппэт. Саха сыбаарсыктарын кэлэр көлүөнэтин ииппит киһи диэтэхпитинэ сыыспаппыт. 1988 сыллаахха биэнсийэҕэ тахсан баран, 1997 сыллаахха дылы эдэр исписэлиитсэри үөрэппитэ, такайбыта.
«Ленагаз» АУо кылаабынай инженерэ П.В. Макаров ахтар: «Прокопий Иванов Таас Тумус – Дьокуускай магистральнай гаас боруобатын тардыыга үлэлээбитэ. Бу боруобат 292 килэмиэтир усталаах, 529 килэмиэтир эргимтэлээх этэ. Онтон 1972 — 1973 сылларга 95 килэмиэтир усталаах, 530 мм эргимтэлээх Мастаах – Бэргэ магистральнай гаас боруобатын тутуутугар сылдьыбыта. Кинини аан бастаан 1972 сыллаахха гаас боруобатын тутуутугар көрсүбүтүм. Бүтүн Сэбиэскэй Сойуустан монтажник, сыбаарсык бөҕө үлэлээбитэ. Олортон барытларыттан чулуулара Прокопий Иванов этэ. Гаас боруобатын түмүктүүр утаҕын сыбааркалааһыҥҥа икки бастыҥ сыбаарсыгы аныырбыт. Онно киниэхэ тэҥнээх ким да суоҕа – иккитэ кини сыбааркалаан турардаах. Олус сэмэй киһи этэ. Хаһан да арыгыны испэтэ, табаҕы тардыбата. Күүстээх санаалаах, өйдөөх уонна эт-хаан өттүнэн күүстээх киһи буолара өтө көстөрө. Ураты киһи диэн маннык дьону ааттыыллар. Тюмень куоракка, Ямалга, Новосибирскайга, Красноярскайга, Сахалиҥҥа ньиэп, гаас боруобатын тардыыга элбэхтэ командировкаҕа сылдьара. Кини туһунан хаһыакка суруйалларын, хаартыскаҕа түһэрэллэрин соччо чөбүлээбэт этэ. Бары тэҥҥэ үлэлиибит эбээт диирэ. Сыбаарсык кытаанах илиилээх уонна сытыы харахтаах буолуохтаах диирэ. 65-67 сааһыгар лабораторияҕа 11 эрэ миллимиэтирдээх турбаны сыбааркалаан соһуппута. Лаборатория инженерэ Гусев М.Г рентгенинэн бэрэбиэркэлээн көрбүтэ, сыбаарка ыпсыыта биир да дьиэгэ суох ыраас үлэ этэ.
Маннык кытаанах хонтуруол баар буолан (Перфильев С.И., Гусев М.Г., Саввинов И.Н., Терентьев Н.Н.) «Ленагаз» тэрилтэттэн үрдүк квалификациялаах сыбаарсыктар (Федоров Р., Сивцев В., Павлов М., Николаев П., Павлов М., Пудов Н., Сидоров Е., Федоров Дь. уо.д.а) үүнэн тахсыбыттара. Сүүрбэччэ киһи бастыҥнар ааттарыгар сылдьаллар. Уһук Илиҥҥэ, Сибииргэ хаста да чөмпүйүөн аатын сүкпүттэрэ».
«Ленинец» хаһыат 1973 сыллаах кулун тутар 7 күнүнээҕи саһарбыт илиистэригэр интэриэһинэй ыстатыйаны булан аахтыбыт:
“Гаас боруобатын саҥа салаата Дьокуускай. ТАСС. Таас-Тумус – Дьокуускай – Покровск магистральга тиийэр икки сүүс килэмиэтир усталаах гаас боруобата Бүлүү тайҕатынан ааһар. Манна «Нефтепроводмонтаж» трест СМУ-8 кэллэктиибэ болдьохторун үс ый иннинэ үлэлэрин бүтэрдэ. Икки биригээдэ Луҥха учаастагар көрүстүлэр. Манна үгэскэ кубулуйбут «кыһыл ыпсыы» (“красный стык”) сыбааркалааһына буолла. Бастыҥ сыбааркаһыттар саха Прокопий Иванов, нуучча Николай Шмалев, украинец Анатолий Колодуб, татарин Фат Шарипов сыбааркалыыр чиэскэ тигистилэр.
Гаас боруобатын бу утаҕа айылҕа олус уустук усулуобуйатыгар оҥоһулунна. Тимир тыраасса ыт мунна баппат тайҕанан, аата-ахсаана биллибэт элбэх үрэхтэри уҥуордаан тардылынна. -45 кыраадыска сыбааркалааһын саҥа технологията аан бастаан тутулунна. Бу технологияны Дьокуускайдааҕы Хоту сир кыһалҕаларын физико-техническэй институтун учуонайдара оҥорбуттара.
Уһук Хоту сиргэ олорор дьоҥҥо-сэргэҕэ сылааһы биэрии инники күөҥҥэ турар. Дьонуҥ, норуотуҥ туһугар идэҕэ эппиэтинэстээх буолуу, кытаанах дьиссипилиинэ – бу Прокопий Иванов олоххо, үлэтигэр туһура үтүө үгэһэ «Сахатранснефтегаз» сыбаарсыктарын күн бүгүнүгэр дылы сирдиир сулуһа буолар”.
Ирина Ханды, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска «Сахатранснефтегаз» АУо пресс-сулууспатыттан.