Пиэрмэр буолуоххун баҕарар буоллаххына…

«Агростартап» гранын куонкуруһугар бастакы сылга 41, онтон 2020 сылга 34 киһи ылан, хаһаайыстыба тэриммитэ.

Быйыл куонкурус бэс ыйыгар ыытыллара былааннанар. Ким кыттыан баҕалаах сыта-тура усулуобуйатын, бэрээдэгин үөрэтэ, ааҕа сылдьыан сөп. Онон быйыл грант бэрээдэгэр туох сүрүн уларыйыы киирбитин туһунан билсиэҕиҥ.

ГРАҤҤА КИМ КЫТТЫАН СӨБҮЙ?

Бастатан туран, бааһынай ха­­һаайыстыбалар уонна тыа хаһаа­йыстыбатынан дьарыктанар ур­­баанньыттар.
Хаһаайыстыбаны 2021 сылга тэриммит буолуохтаах. Өскөтүн, урбаанньыт 2020 сыл ахсынньы ыйыгар тэриммит буоллаҕына, куонкуруска кыттар кыаҕа суох.
Бу ирдэбил тугу этэрий? Ол аата, кини хаһаайыстыбатын тэринэригэр судаарыстыбаттан туох да көмөнү, субсидияны, граны ылбатах буолуохтаах.
Иккиһинэн, туох да хаһаайыстыбата суох, ол эрээри пиэрмэр буолуон баҕалаах киһи. Өскөтүн бу киһи куонкуруһу ааһан кыайыылаах аатын сүктэҕинэ, 30 күн иһигэр хаһаайыстыба тэринэн нолуок сулууспатыгар учуокка туруохтаах.

ГРАНТ БЭРИЛЛЭР СУУМАТА УОННА ХАЙЫСХАТА

Ынах сүөһүнү иитиигэ:
1. Бааһынай хаһаайыстыбаҕа, пиэрмэргэ (үүт эбэтэр эт хайысхата) – муҥутуур суума 5 мөлүйүөн солкуобай;
2. Потребительскэй (атыылаһар) кэпэрэтиип чилиэнэ уонна бу кэпэрэтиип түҥэтиллибэт ­пуондатыгар грант харчытыттан угар буоллаҕына – муҥутуур суума 6 мөлүйүөн солкуобай;
Атын хайысхаҕа:
1. Сибиинньэ иитиититтэн ураты атын ханнык баҕарар хайысхаҕа — муҥутуур суума 3 мөлүйүөн солкуобай;
2. Потребительскэй (атыылаһар) кэпэрэтиип чилиэнэ уонна бу кэпэрэтиип түҥэтиллибэт ­пуондатыгар грант харчытыттан угар буоллаҕына – муҥутуур суума 4 мөлүйүөн солкуобай.
Быһаарыы: бу үөһээ ыйыллыбыт сууматтан кыраны да көрдүөххэ сөп. Ол биисинэс-былаантан тутулуктаах. Аны туран, саамай сүрүнэ, көрдүүр сууматтан 10% бэйэтигэр баар буолуохтаах, кыахтаах буоллаҕына, элбэҕи да угуон сөп.

ГРАНТ СҮРҮН ИРДЭБИЛЛЭРЭ

Грант сүрүн ирдэбилэ – үлэ миэстэтин таһаарыы.
Өскөтүн грант суумата 2 мөлү­йүөн солкуобайтан кыра буоллаҕына, биир үлэ миэстэтин, онтон 2 мөлүйүөн солкуобайтан улахан буоллаҕына, 2 үлэ миэстэтин таһаарар. Аны туран, хайаан да бу үлэһиттэригэр пенсионнай, страховой төлөбүрдэри төлүөхтээх.
Ааспыт сылларга куонкурус кыайыылааҕыттан тута биир үлэ миэстэтин таһаарара ирдэнэрэ. Ол эбэтэр «2020 сылга күһүн грант ыллым, ахсынньы ыйга диэри үлэ миэстэтин таһаарыахтаахпын” диэн этэ. Быйыл маныаха уларыйыы киирдэ – куонкурус кыайыылааҕа 18 ый иһинэн үлэ миэстэтин та­­һаарыахтаах. Аны туран, үлэ миэстэтин таһаарыыга хаһаайыстыба салайааччыта үлэһит быһыытынан ааҕыллар буолла. Ол эбэтэр, 2 мөлүйүөҥҥэ диэри суумаҕа хаһаайыстыба салайааччыта үлэһит ылбакка, бэйэтэ да үлэлиэн сөп буолла. Онтон икки үлэ миэстэтин таһаарыыга биир үлэһит бэйэтэ буолар кыахтанна.
Кыттааччы куонкуруһу аастаҕына, Тыа хаһаайыстыбатын ми­­нистиэристибэтин кытта сөбүлэҥ түһэрсэр. Онно биэс сыл устата оҥоһуллуохтаах үлэтин былаанын, көрдөрүүтүн, түмүгүн барытын суруйуохтаах. Дьэ, уонна ону олоххо киллэриэхтээх. Холобур, сөбүлэҥҥэ бастакы сылбар үс ынахтаахпын, иккис сылга биэс буолуохтаах диэн суруллубут буоллаҕына, ону толоруохтаах.
Биэс сылтан итэҕэһэ суох ха­­һаайыстыбатын үлэлэтиэхтээх. Уонна бу сыллар усталарыгар та­­һаарбыт үлэ миэстэтин сабара көҥүллэммэт.
Бары отчуоту бириэмэтигэр туттарыы ирдэнэр: грант үбүн-харчытын туттуутун былаана, хаһаайыстыба финансовай-экэнэмиичэскэй туругун уонна үлэтин туоһулуур статистика отчуота.

Грант үбүн-харчытын туохха туттуохха сөбүй?
1. Сири атыылаһарга;
2. Тутуу бырайыагын оҥорторорго (оҥорон таһаарыыга наадалаах эбийиэктэр, ыскы­лааттар);
3. Оҥорон таһаарыыга наадалаах эбийиэги, дьиэни, ыскылааты о.д.а. атыылаһыы, тутуу, өрөмүөннээһин эбэтэр саҥатытан тутуу.
4. Эбийиэктэргэ, ыскылааттарга ититии уонна уот ситимин тардарга, гааһы киллэрэргэ, холбооһуҥҥа.
5. Тыа хаһаайыстыбатын кыылын-сүөлүн уонна көтөрүн атыылаһарга. Сибиинньэни атыылаһар көҥүллэммэт.
6. Балык ыаматын атыылаһарга.
7. Тыа хаһаайыстыбатын тиэхиньикэтин уонна оҥорон таһаарыы тэрилин атыылаһыы. Манна тиэхиньикэҕэ холбонор тэрил киирсэр.
8. Таба иитиитин сайыннарыыга «Бурааны» атыылаһыы.
9. Элбэх сыллаах үүнээйини атыылаһарга (манна виноград киирсэр).
10. Кирэдьиити сабарга. Ол эрээри, кирэдьиит сири атыылаһарга, эбийиэги, ыскылааты, тиэхиньикэни ыларга анаммыт буолуохтаах. Биисинэс-былааҥҥа көрүллүбүт сууматтан 20% кирэдьиити сабарга барыан сөп.
11. Атыылаһыллыбыт тиэхиньикэ уонна тэрил миэстэтигэр диэри кэлэр ороскуотун уйунуу.
12. Урут табаһыттарга эрэ «Бураан» атыылаһаллара көҥүллэнэр эбит буоллаҕына, быйылгыттан Уһук Илин уокурук граҥҥа кыттааччылара эмиэ атыылаһыахтарын сөп буолла.

ХАҺААЙЫСТЫБАҔА, ПИЭРМЭРГЭ ИРДЭБИЛ

1. Хаһаайыстыба быһыытынан быйыл саҥа тэриллибит (регистрацияламмыт) буолуохтаах.
2. Урукку өттүгэр судаарыстыбаттан көмөнү туһамматах буолуохтаах. Холобура, «Саҥа саҕалыыр пиэрмэр», «Дьиэ кэргэнинэн ынах сүөһүнү иитии», дьоҕус хаһаайыстыбаларга тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон та­­һаарыыга анаммыт уонна бырайыагы олоххо киллэриигэ граннары туһамматах буо­луохтаах. Маны сэргэ, үбү-харчыны ылбатах буолуохтаах: холобура, үлэтэ суох дьон дьарыктаах буолалларыгар анаммыт көмөнү уонна урбаанньыт буолан үлэлэрин саҕалыылларыгар көрүллэр субсидияны, өйөбүлү, граны.
3. Кэнники үс сыл иһигэр урбаанньыт буолбатах уонна ханнык да кэммиэрчэскэй тэрилтэҕэ кыттааччы быһыытынан турбат буолуохтаах.
4. Судаарыстыба, бүддьүөт тэрилтэлэригэр иэһэ суох буолуохтаах (араас субсидияҕа, граҥҥа).
5. Нолуокка иэһэ-күүһэ суох буолуохтаах.

БАҔАЛААХ КИҺИЭХЭ ИРДЭБИЛ

1. Кэнники 3 сыл иһигэр урбаанньыт буолбатах, маны таһынан, ханнык да кэммиэрчэскэй тэрилтэҕэ кыттааччы быһыытынан турбат буолуохтаах.
2. Урукку өттүгэр судаарыстыбаттан көмөнү туһамматах.
3. Быйыл судаарыстыба бүддьүөтүттэн ханнык да үбү-харчыны ылбат.
4. Судаарыстыба бүддьүөт тэрилтэлэригэр иэһэ суох буолуохтаах (араас субсидия, грант).
5. Нолуок сулууспатыгар иэһэ-күүһэ суох.

КЭПЭРЭТИИП ЧИЛИЭНИГЭР ИРДЭБИЛ

1. Кэпэрэтиип Тыа хаһаа­йыстыбатын кэпэрээссийэтин федеральнай сокуонугар толору эппиэттиэхтээх.
2. Кэпэрэтиип былаана.
3. Бүддьүөт тэрилтэлэригэр иэһэ суох буолуохтаах (араас субсидияҕа, граҥҥа).
4. Кэпэрэтиип сабыллыыга, моҥкурууттааһыҥҥа, хаттаан тэриллиигэ баран эрэр буолуо суохтаах.
5. Кэпэрэтиип ревизионнай сойууска киирбит.

ИРДЭНЭР ДОКУМУОННАР

• Сайабылыанньа;
• Бааһынай хаһаайыстыба салайааччытын уонна үлэһиттэрин туоһулуур докумуон (үлэ киниискэтин куоппуйата);
• Биисинэс-былаан бырайыага;
• Үп-харчы тутуутун бы­­лаана;
• Баантан ыспыраапка (грант 10% баарын туоһулуур);
• бас билэр эбэтэр арендаҕа сирдээҕин уонна тутуу­лааҕын (үлэ эбийиэктэрэ, ыскылаат о.д.а.) туоһулуур докумуон куоппуйата;
• бэйэни билиһиннэрии (презентация);
• өскөтүн докумуону хаһаа­йыстыба салайааччыта бэйэтэ туттарбат буоллаҕына, дэ­­биэринэс куоппуйата уонна туттарар киһини туоһулуур докумуон;
• кэпэрэтиип чилиэнэ ­буоллаҕына, реестртэн сурук, кэпэрэтиип ревизионнай со­­йууска киирбитин туоһулуур докумуон куоппуйата, кэпэрэтиип Устааба (нолуок уорганыгар регистрацияламмытын бигэргэтэр бэлиэлээх буолуох­таах) уонна кэпэрэтиип нолуок уорганыгар учуокка турбутун туоһулуур сибидиэтэ­листибэ куоппуйата, кэпэрэтиип чи­­лиэннэрин уопсай мунньаҕын быһаарыыта (үллэһиллибэт пуонда үбүн харчытын туохха тутталларын туһунан), кэнники сылга кэпэрэтиип финансовай отчуотун куоппуйата.

Бу туһунан сиһилии министиэристибэ apksakha.ru саайтарыгар киирэн көрүөххүтүн сөп. Маны таһынан, 8-800-100-25-26 босхо нүөмэргэ эрийдэххитинэ, мунаахсыйар ыйытыыларгытыгар консультаннар эппиэттиэхтэрэ, быһааран биэриэхтэрэ.
Биисинэс-былаан, финансовай былаан, презентация анал формалара apksakha.ru саайтка баар. Саайтка киирэн «В ПОМОЩЬ АГРАРИЯМ» баттыыгын, салгыы «КФХ» — «Региональный портфель образовательной программы крестьянско (фермерских) хозяйств” түннүгү баттыыгын уонна хачай­даан ылыаххын сөп.

Виктория Бястинова.