Муус устар 15 күнүгэр РФ, СӨ үтүөлээх бырааһа, СГУ Мэдиссиинэ институтун бэрэпиэссэрэ, мэдиссиинискэй наука доктора, СӨ наукатын уонна үөрэҕириитин үтүөлээх диэйэтэлэ, Уус Маайа улууһун Бочуоттаах олохтооҕо Петр Николаевич Бушков төрөөбүт күнэ.
Петр Николаевич 1932 сыллаахха Уус Маайа оройуонун «Чабда» диэн сиригэр, Майда нэһилиэгэр элбэх оҕолоох Татьяна Николаевна уонна Николай Федорович Бушковтар дьиэ кэргэттэригэр төрөөбүтэ. Бушковтар көлүөнэлэригэр мэдиссиинискэй үөрэҕи саҕалааччынан Саха сирин бастакы хирург-бырааһа, 1919 сыллаахха Томскайдааҕы мэдиссиинискэй институту бүтэрбит Пантелеймон Митрофанович Бушков буолбута.
Петр Николаевич оҕо сааһа ыарахан этэ. Кыра эрдэҕиттэн ыарахан үлэ, аччыктааһын, тоҥуу-хатыы кыһалҕатын билбитэ. Аҕата 1943 сыллаахха сэриигэ ыҥырыллыбыта, дьоппуон милитаристарын Квантунскай аармыйатын утары илин сэриилэспитэ. Петр Николаевич улахан оҕолортон биирдэстэрин быһыытынан, улахан дьону кытары тэҥҥэ үлэлиирэ. Кыһыҥҥы кэмҥэ үөрэҕин кэнниттэн бултуура. Бултаабыт кыылларын тириитин судаарыстыбаҕа туттарара. 1943 сыллаахха райсовет исполкомун быһаарыытынан, 4 кылаас үөрэнээччитэ Петя Бушков 100 солкуобай харчынан бириэмийэлэммитэ. Дьиэ кэргэнигэр ыарахан балаһыанньа үөскээн, 5-с кылаастан оскуолаттан барарга күһэллибитэ уонна ийэтигэр көмөлөһөн холкуоска үлэлээбитэ. 1944 сыллаахха 9 эрэ саастааҕар 1,5 эрэ саастаах саамай кыра балта Дашенька сэбиргэхтэтэн өлбүтэ, кыысчааны ийэтиниин иккиэн көмпүттэрэ…
Уолчаан оскуолаҕа 1946 сыллаахха алтыс кылааска төннүбүтэ. Уһун көтүтүү кэнниттэн үөрэнэрэ ыарахан этэ. Ол гынан баран, Петр Николаевич булгуруйбат санаатын ыһыктыбат уонна дьаныардаах буолан, олох сотору кэминэн бииргэ үөрэнээччилэрин сиппитэ. 8-кылааска тиийэн баран, эмиэ оскуолатын хаалларбыта уонна «Кыһыл Булчут» холкуоска үлэлээбитэ. От үлэтигэр, балыктааһыҥҥа, күһүн уонна саас мас бэлэмнээһинигэр, кыһын булка сылдьара. Кыһын бултуур кэмигэр ыраах тайҕаҕа тиийэн чараас таҥастаах уонна олох аҕыйах астаах балааккаҕа хоноро, атаҕын уонна илиилэрин билбэт буолуор диэри тоҥоро-хатара. Ити курдук, Петр Николаевич кыра бырааттара уонна балтылара улааталларыгар көмөлөспүтэ. 1950 сыллаахха түүлээҕи бултааһыҥҥа үчүгэй көрдөрүүлэрин иһин, Петр Николаевич Бушковка «САССР бастыҥ булчута» аат иҥэриллибитэ.
Петр Николаевич оҕо уонна эдэр сааһын хаһан да куһаҕаннык ахтыбата, кимиэхэ да өстүйбэтэ, хомолтотун эппэтэ. Итинник уустук кэмнэргэ эдэр киһи Аҕа дойду Улуу сэриитин ыарахаттарын уонна содулларын тулуйуо суоҕун эмиэ сөп этэ.
Николай Бушков 1950 сыллаахха үөрэҕэр төннүбүтэ уонна 1953 сыллаахха Уус Маайа орто оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрбитэ.
Хайыы үйэ 8 кылааска үөрэнэ сылдьан хирург-быраас буоларга баҕа санааламмыта уонна оскуоланы үчүгэйдик үөрэнэн бүтэрэн баран, Благовещенскайдааҕы судаарыстыбаннай мэдиссиинискэй институкка үөрэнэ киирбитэ. Петр Николаевич институт устудьуоннарыттан биир бастыҥнара этэ, актыыбынай уонна чөл олоҕу тутуһара. Үөрэҕэр дьоһуннаахтык сыһыаннаһара, устудьуоннар научнай куруһуоктарыгар дьарыктанара, научнай-бырактыычаскай кэмпириэнсийэлэргэ дакылааттары оҥороро. Куруук Благовещенскай куорат уобаластааҕы балыыһатыгар быраактыкаланар.
Петр Николаевич эдэр эрдэҕиттэн успуордунан дьарыктаммыта, институтун хайыһарга уонна бэлисипиэккэ хамаандатын хапытаана этэ. Хайыһар успуордугар Амур уобалаһын чөмпүйүөнэ буолбута. Ситиһиилээх үөрэҕин, уопсастыбаннай олоххо көхтөөх кыттыытын иһин, мэдиссиинискэй институт Бочуотунай грамоталарынан, Махтал суруктарынан наҕараадаламмыта.
1959 сыллаахха үөрэҕин бүтэрэр сылыгар мэдиссиинискэй институт ректора С.Г. Птицын Петр Бушков институкка хаалан терапияҕа килиниичэскэй ординатураҕа үөрэнэригэр уонна аспирантураҕа киирэр курдук науканан дьарыктанарыгар эппитэ. Эдэр киһи махтанан баран аккаастаммыта, тоҕо диэтэххэ, кини хирург буолуон баҕарара.
Петр Николаевич 1959 сыллаахха төрөөбүт Сахатын сиригэр эргиллибитэ уонна Өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһа санитарнай авиациятыгар борт-хирурунан анаммыта. Хирургия суһал эпэрээссийэлэрин оҥорорго, билиҥҥи курдук, аныгы тиэхиньиичэскэй сириэстибэлэр суохтара. Ыарыыны чопчу быһаарыахха уонна үрдүк таһымнаах көмөнү оҥоруохха наада этэ. Эдэр хирург араас ыарыылаах дьону эпэрээссийэлиирэ, ыарахан патологиялаах дьон эмиэ түбэһэрэ.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ ыытан, 1960 сыллаахха И.М.Сеченов аатынан Москатааҕы 1 мэдиссиинискэй институт факультетскай хирургиятын кафедратыгар килиниичэскэй ординатураҕа киирбитэ. Кини ординатураҕа үөрэнэ сылдьан сүрүннүүр мэдиссиинискэй таһаарыыларга хайыы үйэ үлэлэрдээҕэ.
ССРС уонна АХШ икки ардыгар бэлитиичэскэй уонна байыаннай мөккүөрүнэн сибээстээн, 1962 сыллаахха Петр Николаевич Кыһыл Знамялаах Балтийскай Байыаннай-муора флотугар сулууспаҕа ыҥырыллыбыта.
1962 сыллаахха ординатуратын бүтэрэн баран, И.М.Сеченов аатынан Москватааҕы 1 мэдиссиинискэй институт Н.Н.Бурденко аатынан факультетскай хирургиятын килииникэтин аспирантуратыгар ылыллыбыта. 1965 сыллаахха кандидатскай диссертациятын ситиһиилээхтик көмүскээбитэ. Эмиэ килииникэҕэ хааларыгар этии киллэрбиттэрин да иһин, Петр Николаевич ийэтигэр, бииргэ төрөөбүттэригэр көмөлөһөөрү дойдутугар кэлэрин ордорбута.
Кэлээт да үлэтин М.К.Аммосов аатынан СГУ мэдиссиинэҕэ факультетын хирургияҕа кафедратыгар ассистенынан саҕалаабыта. Кини этиитинэн факультетскай хирургия кафедрата тэриллибитэ. Кафедраны кини 1970-2000 сылларга салайбыта.
Петр Николаевич 1985 сыллаахха докторскай диссертациятын көмүскээбитэ. Кини наукаҕа олус элбэх үлэлээх: наукаҕа 270 үлэтэ, 15 монографията, 20-тэн тахса үөрэтэр-методическай үлэтэ бэчээттэммитэ.
Петр Бушков уопсай быраактыка хирурун быһыытынан эпэрээссийэлэри уорганнарга барытыгар оҥороро. Сүрэх-тымыр систиэмэтигэр, тыынар уорганнарга, куртах-оһоҕос трагар, быарга, былчархайга уо.д.а. органнарга 4 тыһыынчаттан тахса ыарыһаҕы эпэрээссийэлээн, олохторун уһаппыта. Кини үлэҕэ ыстааһа 72 сыл, онтон 53 сылын мэдиссиинэҕэ анаабыта.
Петр Николаевич Бушков көмүс тыллара:
«Ыарыһаҕы бэйэҥ быраатыҥ, балтыҥ, аймаҕыҥ курдук көрүөххэ наада. Аан дойдуга киһи уонна олох курдук интэриэһинэй туох да суох».
Надежда ЕГОРОВА (тылбаас), «Саха сирэ», edersaas.ru