Петр Винокуров: «Айылҕам көмөлөһөргө дылы»

Бөлөххө киир:

Күөх дуол харыстабылыгар тыһыынчанан киһи үтүө суобастаахтык күннэтэ үлэлии-хамныы сылдьар. Бүгүҥҥү дьоруойбут Петр Михайлович Винокуров 1984 сылтан тыа хаһаайыстыбатыгар сыратын-сылбатын биэрбит киһинэн буолар. Кини “ЦентрЛес” тэрилтэҕэ, онтон “Якутлесресурс” тэрилтэ тэриллиэҕиттэн исписэлиистэн начаалынньыкка тиийэ үлэлээбитэ. Сэһэргэһээччибит билигин ойуур харыстабылын инженерэ дуоһунастаах.

— Петр Михайлович, хантан төрүттээххиний? Бэйэҥ уонна дьиэ кэргэниҥ туһунан билиһиннэр эрэ.

— Мин Мэҥэ Хаҥалас улууһун Төхтүрүгэр уон оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ төрдүс оҕонон күн сирин көрбүтүм. Кэргэним Елена Атласова 3‑с Мэлдьэхситтэн төрүттээх, оскуолаҕа лабараанныыр, билигин биэнсийэҕэ олорор. Икки оҕолоохпут, үс сиэннээхпит. Кыыһым Саргылаана Соловьева Үлэ министиэристибэтигэр үлэлиир. Оттон уолум Максим Винокуров тыа хаһаайыстыбатын тиэхиньикумун бүтэрбитэ. Кэлин мин туйахпын хатарыа, ойуур харыстабылыгар үлэлиэ диэн эрэнэ саныыбын.

— Ойуур баһаарыгар үлэлээбитиҥ балай даҕаны кэм буолбут, уоту умуруорууга хас улууска үлэлээтиҥ?

— Быйыл Нерюнгрига, Томпоҕо уокка үлэлээн кэллим, сир-сир уота атын буолар эбит. Холобура, Томпо сирэ үрдүк дулҕалаах маардардаах эбит, үөһээ өттүн күрдьэҕинэн тарыйан баран уунан ыстардахха уот умуллан хаалар эбит. Ол эрээри, дулҕата киһи курданарыгар диэри буолан сылаалаах.

Танкетканан тиэллэ сылдьан төттөрү-таары сүүрдэн бадараан таһааран баран, утары уот ыытыахха сөп эбит дии санаатым. Ити курдук улуус-улуус аайы умуруорууга тус-туспа технологияны туһаныахха сөп.

Улуус барыта туруннаҕына

— Былырыын Саха сирин үрдүнэн элбэх баһаар турбута, онно ханнык улуустарга үлэлээбиккиний?

— 38 сыл устата төһөлөөх элбэх аар тайҕаны быыһаабытым буолуой?! Илин эҥээргэ тыраассанан айаннаан иһэн көрбүккүт буолуо, суол икки өттүгэр биир даҕаны умайбыт сир суох. Бу биһиги унньуктаах уһун үлэбит түмүгүнэн буолар.

Былырыын Горнайга, Томпоҕо үлэлээн кэлбиппит. 14 киһилээх бөлөх буолан бэйэбит гусеничнай, “Беларус” тыраахтардардаах, быһаарынай кыра массыыналаах, итиэннэ “Фермер”, “Соболь” массыыналардаах бары бииргэ тутуһан сылдьыбыппыт. Бу быдан көдьүүстээх эбит диэн түмүккэ кэлбиппит. Онтон дойдубутугар Чурапчыттан баһаар киирэн, улууспут дьаһалтата туруорсан төттөрү кэлбиппит. Уот олус киэҥ сиринэн тайаан кэлбит этэ. Хас даҕаны сиринэн быһыталаан, утары уот ыытан улахан баһаары тохтоппуппут.

Мэҥэ Хаҥалас улууһа барыта турунан, дьаһалта түөрт сиринэн бааза оҥорон, кэлбит дьону тустаах тэрилинэн, аһынан-үөлүнэн хааччыйан, олорор, утуйар усулуобуйаны тэрийэн — күн аайы сүүһүнэн дьону үлэлэтэн киэҥ далааһыннаах үлэни ыыппыта. Син элбэх улууска үлэлээн сырыттым даҕаны, маннык тэриллиилээхтик үлэлиир дьаһалтаны көрсө иликпин. Онон бары улууска маннык хамсаналлара буоллар ончу атын хартыына буолуо эбит. Бэл, “норуот күүһэ — көмүөл күүһэ” диэн өс хоһооно баар дии.

Оттон быйыл биһиэхэ син ардахтаабыта, онон баһаар аҕыйах диэххэ сөп. Син онон-манан күөдьүйэн тахсыбыт уоту суукка иһинэн саба туппуппут. Урукку да дьылларга уоту төһө иэннээҕинэн көрөн, үксүгэр үс суукка иһинэн умуруорааччыбыт. Быйыл бастайааннай үлэһиттэрдэнэммит, сөптөөх тиэхиньикэнэн хааччылламмыт үлэ хаамыыта түргэтээтэ. Бу аҕыйах сылга диэри биир “Беларус” тыраахтардаах эрэ этибит. Былырыыҥҥы баһаартан улахан уопут ыланнар дьаһаныы даҕаны үрдүк таһымнаах буоллаҕа.

Дьикти түбэлтэ

— Ойуур баһаарын иччилээх дииллэр, онно итэҕэйэҕин дуо? Ойуурга үлэҥ биир эмит ыксаллаах түгэниттэн кэпсээ эрэ.

— Бу түбэлтэ сүүрбэччэ сыллааҕыта буолбута. Бурдук хаһаайыстыбатыттан тыраахтар уларсан баһаары эргитэ сылдьыбыппыт. Аны тырахтарыыспынаан иккиэ эрэ этибит. Ол үлэлии сырыттахпытына тыраахтарбыт ханнык эрэ сылаангатын мутук быһа тардан кэбистэ. Биир кэм айанныы сылдьыбыт тиэхиньикэбит барбат да, кэлбэт да буолан хаалбыта, турунан кэбистэ. Дьэ, биһиэхэ ыксал буолла, уот бу сирилээн кэллэ. Хата, үөһэнэн барар уот буолбатах этэ. Мин килэмиэтир курдук тэйиччи сиргэ баар баазабытыттан рулон ыла сүүрдүм. Сүүрбэ киилэлээх толору уулаах рулону сүгэн сүүрэн иһэн ол-бу көстүбэт күүстэртэн көрдөһө истим. Ол иһэн арай көрбүтүм, былыта суох ып-ыраас халлааҥҥа этиҥ эттэ, кыра да буоллар хара былыт сабардаан кэллэ уонна биһиги тыраахтарбыт үрдүнэн эрэ ыаҕастаах ууну тоҕу кутан кэбистэ. Бу сабардаан күүдэпчилэнэн умайан кэлбит уот умуллан хаалла. Биһиги соһуйан эрэ хааллыбыт. Онтон тыраахтарбытын этэҥҥэ оҥостон бараммыт хаалбыт уоту тартаран кэбиспиппит. Дьэ, дьикти этэ!

Бу кэлиҥҥи сылларга айылҕам көмөлөһөр быһыылаах диэн санаа киирдэ. Баһаарга тиийиэм иннинэ эбэтэр тыаҕа үлэлии сырыттахпына ардах түһэн үлэбитигэр көмөлөһөргө дылы. Ардах умуруорбут сирбитин чиҥэтэргэ, оттон улахан баһаардарга мөлтөтөн биэрэр курдук буолааччы.

Хамнас үрдээтэ

— Баһаар үлэтигэр тулуур наада буоллаҕа.

— Өр сылларга баһаары умуруорууга үлэлээбит киһи буоламмын, бу үлэҕэ тулуурдаах уонна ньоҕой майгылаах буолар ирдэнэрин билэбин. Хас биирдии сири эргиллэн кэлэн хат умуруоруохха наада. Умайбатах сир хаалбыт түгэнигэр, утары уот ыыттахха ол умайан кэлиэн сөп. Аны ардах түстэҕинэ баһаары быраҕан бараллар, ол эмиэ улахан сыыһа. Көҥдөй мастар ардахха бэриммэттэр, онон элбэх баһаар иккистээн күөдьүйэр.

— Ойуур баһаарын умуруорууга эдэр дьон үлэҕэ кэлэллэрэ хайдаҕый? Хамнаскыт быйыл үрдээбит дииллэр, оннук дуо?

— Урут тэрилтэбитигэр уон бастайааннай үлэһиттээх буоллахпытына, быйыл 28 үлэһиттэннибит. Үксэ эдэр дьон. Хамнас даҕаны биллэ үрдээтэ. Тиэхиньикэ өттүгэр баһаарынай кыра массыына, булдьозер, трал, ТЗ-тыраахтар эбии кэллилэр. Тиэхиньикэбит эбиллэн баһаары умуруоруу көдьүүстээх соҕус буолла.

Петр Михайлович өр сылларга үтүө суобастаахтык уонна бэриниилээхтик үлэлээн дьон-сэргэ хайҕабылын, салалта билиниитин ылыан ылбыт киһи буолар. Ол курдук, кини Саха Өрөспүүбүлүкэтин ойуурун хаһаайыстыбатын туйгуна,  Арассыыйа ойуур хаһаайыстыбатыгар федеральнай ааҕыныстыбатын “За сбережение и приумножение лесных богатств России”, Арассыыйа Ыксаллаах быһыыга-майгыга министиэристибэтин “За отвагу на пожаре” бэлиэлэринэн наҕараадаламмыта.

Быйыл Саха сиригэр Ил Дархан Айсен Николаев сатабыллаах дьаһалынан уонна урукку сыллар уопуттарынан ойууру баһаартан көмүскүүр үлэ көдьүүстээхтик бара турарын тоһоҕолоон бэлиэтиир наада дии саныыбыт. Петр Михайлович кэлиҥҥи кэмҥэ «Зеленая Россия» диэн маһы олордорго аналлаах аахсыйаны олус өйүүрүн биллэрдэ.

Айтана АММОСОВА.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0