Киһи төһөнөн кыаҕырар да, оччонон толкуйа, кэскиллээх санаата кэҥээн иһэр.
edersaas.ru
Бу курдук санаалаах төрөөбүт Уус Алданын улууһун Тумул нэһилиэгэр өрүү көмөлөһө, үтүөнү оҥорорго дьулуһа сылдьар Петр Алексеев.
Бүгүн уопуттаах урбаанньыты кытта үтүө санаанан салайтарыы, дойдуга көмө, өйөбүл туһунан кэпсэтэбит.
Үс ыйынан – Кыайыы болуоссата
Урбаанньыт биир саас дойдутугар Уус Алдан Тумулугар тахса сылдьан, нэһилиэгин баһылыга Василий Алексеевы кытта көрсөн, «төрөппүттэрбин кэриэстээн, сэрии уонна тыыл бэтэрээннэрин үйэтитэр эбийиэги тутан, дойдум кырдьаҕастарын үөрдүөхпүн баҕарабын» диэбит.
— Онуоха Василий Петрович Ийэ болуоссатын тутаары бэлэмнээбиттэрин, ол сирдэрэ кураанах турарын туһунан эппитэ. Ити 2018 сыллаахха этэ. Улуу Кыайыы үбүлүөйдээх 75 сылын көрсө бэтэрээннэр болуоссаттарын тутарга былааннаабыппыт. Биир ыйынан биригээдэбин булан, бастаан бырайыагын оҥорон, баһылыкка көрдөрбүппүт. Онно Василий Петрович бэйэтин көрүүлэрин, баҕа санаатын киллэрбитэ. Ол кэнниттэн аҕыс киһилээх тутуу биригээдэтин Тумулга ыыппытым. Уолаттар муус устарга тиийэн, үлэлэрин саҕалаан, балаҕан ыйыгар үлэлэрин түмүктээбиттэрэ. Үс ый үлэлээбиттэрэ, — диэн кэпсиир Петр Спиридонович.
Дьон сөбүлээн сынньанар сирэ
— Болуоссат 2018 сыллаахха оҥоһуллубут буоллаҕына, «меценат Петр Алексеев дойдутугар Кыайыы болуоссатын бэйэтин үбүгэр тутан бэлэхтээтэ» диэн социальнай ситимнэргэ эйигин устубут видеолара бу күннэргэ тарҕаммыта дии. Ол аата, икки сыллааҕыта туппутуҥ билигин тарҕана сылдьар дуо?
— Мин тугу оҥорбуппун-туппуппун кэпсэнэ сылдьыбат киһибин. Быйыл дойдубар Тумулга муҥхалыы тахса сылдьан, табаарыстарбар туппут болуоссаппын көрдөрбүтүм. Бастакы сылга бэйэм хамнастаан, эбийиэги көрүүгэ-истиигэ анаан харабыл туппутум. Ол киһи сибэкки олордор, болуоссаты ыраастыыр этэ. Көрүүлээх-харайыылаах буолан, дьон саамай сөбүлээн сынньанар кэрэ көстүүлээх сиринэн буолбута.
Үтүө дьыала баыһыннарыылаах
— Болуоссаты тутан баран, өссө атын толкуй киирбитэ буолуо?
— Үтүө дьыала өрүү батыһыннарыылаах дииллэр. Онон быйыл эмиэ биир бырайыагы толкуйдаан, олоххо киллэрээри сылдьабыт.
— Ол бырайыак ханна олоххо киириэй: төрөөбүт улуускар дуу, үлэлиир киин куораккар дуу?
— Дьокуускайга тутар былааннаахпыт. Онон бүгүҥҥү күҥҥэ — ол сүүрүүтэ-көтүүтэ.
— Дойдугар Тумулга да былааннардааҕыҥ буолуо?
— Былаан үгүс. Баһылык Василий Алексеевы кытта 2022 сылга ыытыллыахтаах спартакиадаҕа кэккэ бырайыактаахпыт.
Үйэлээҕи оҥоруу — дьол
— Үтүө дьыаланы оҥордоххо, үтүө уон оччонон эргиллэр дииллэр. Эйиэхэ тус бэйэҕэр ол биллэр дуо?
— Мин туох да ураты киһи буолбатахпын. Хайаан да олохпор үтүө дьыаланы оҥоруохтаахпын диэн былааннаабаппын. Бэйэм тус санаабынан дьаһанабын – маны оҥоробун, тутабын диэн. Саамай үлэлиир, кыахтаах кэмҥэ үтүө дьыаланы оҥордоххо табыллар.
— Оччотугар Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу диэн тугуй, эн санааҕар?
— Сүрүннээн ытык кырдьаҕас көлүөнэбитин ытыктыахха буоллаҕа дии. Билигин баар кырдьаҕастарга болҕомтону ууруохха. Кинилэргэ кыра да наада эбээт – олорон кэлбит олохторун өйдөбүлүн үйэтитии, ытыктааһын. Ол инниттэн ыччаты кытта үлэлэһиэххэ наада. Итинник өйдөбүлү көлүөнэттэн көлүөнэҕэ иҥэрэн иһиэххэ.
— Эйиэхэ төһө элбэх ыччат үлэлиирий?
— Отучча киһи баар. Орто саастара – 25.
— Ити батсаапка тарҕана сылдьар видеоҕар бэркэ да этэн ааспытыҥ ээ. Арааһа, ол этииҥ дьон болҕомтотун тарта быһыылааҕа. «Харчыны барытын анараа дойдуга илдьэ барбаккын. Бу дойдуттан туга да суох бараҕын» диэн эппитиҥ. Ол этииҥ суолтатын арыйыаҥ дуо?
— Өлөр өлүүнү ким да кыайбат. Кыахтаах, эдэр-сэнэх эрдэххэ дойдугар, дьоҥҥор туох эрэ үйэлээҕи хаалларартан ордук дьол суох. Ол буолар бу Орто дойдуга кэлэн, олорон ааспыт бэлиэ суол диэн.
— Петр Спиридонович, бу кэпсэтэрбит тухары эн «тугу эрэ өссө оҥоруом» дииргин наһаа истиҥник ылынным. Киһи барыта инник санаалааҕа буоллар дуу…
— Сөбүлэһэбин. Киһи барыта итинник санаалааҕа буоллар, Саха сирэ балысханнык сайдыа этэ дии саныыбын.
— Хата, хаһыат нөҥүө ыҥырыы таһаарбаккын дуо?
— Эс, хайдах «ону гыныҥ, маны гыныҥ» диэн ыйыамый? Хас биирдии киһи бэйэтэ толкуйдаах, санаалаах буоллаҕа дии. Ыҥырыыта да суох өрөспүүбүлүкэбит араас муннуктарыгар төһөлөөх элбэх киһи саҥата-иҥэтэ суох туһалааҕы, үйэлээҕи оҥоро сылдьара буолуой? Мин да ити болуоссаты туппутум батсаапка тахсан хаалбатаҕа буоллар, «маны туттум» диэн кэпсэнэр санаам олох суоҕа. Ити видео тахсан тарҕаммытыттан, бэйэм да соһуйан хааллым…
Урбаанньыт Петр Алексеев урбаан эйгэтигэр 1996 сыллаахтан үлэлиир. Саха бастакы урбаанньыттарыттан биирдэстэрэ. Үтүө санаалаах киһи төрөөбүт дойдутугар өрүү көмөлөһө, биир дойдулаахтарын өйүү сылдьара — Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу бастыҥ холобура.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска — Петр Алексеев дьиэтээҕи архыыбыттан.