Олоҥхо дойдутугар Сунтаарга, саамай ыраах сытар Бүлүүчээн сэлиэнньэтигэр, улуус орто оскуолаларын хамаандаларын икки ардыларыгар үгэс буолбут байыаннай-патриотическай оонньуу ыытылынна.
Быйыл “Патриот” оонньуу тэриллибитэ онус үбүлүөйдээх сыла. Бу иннинэ улуус 28 оскуолатыгар кустовой күрэхтэһиилэр ыытыллыбыттара. Онон байыаннай-патриотическай оонньууга кустовой күрэхтэһиилэр кыайыылаахтара, этэргэ дылы, бастыҥтан бастыҥнар – алта хамаанда күрэхтэһэ кэллэ. Анаабыт курдук, сааскы ылааҥы күн туран биэрдэ. Күн хара сарсыардаттан чаҕылыччы тыкта. Сэлиэнньэ иһэ оҕо оптуобустарын тыаһынан куугунаан олордо.
“Патриот” бэйэтин сыалыгар-соругар — үүнэр көлүөнэни патриотизм тыыныгар иитэргэ, аҕалар уонна эһээлэр холобурдарынан төрөөбүт дойдуга тапталы иҥэрэргэ бигэ эрэллээх.
Быйылгы оонньуу 105 саастаах ытык кырдьаҕас, Аҕа дойду Улуу сэриитин уонна тыыл бэтэрээнэ, 9 оҕоҕо олоҕу бэлэхтээбит, элбэх оҕо тапталлаах эһээтэ уонна хос эһээтэ буолбут, үйэ киһитэ, Бүлүүчээн нэһилиэгин уонна Сунтаар улууһун бочуоттаах олохтооҕо Софрон Даниловка ананна. Бүлүүчээн былыргы улуукан айылҕата уһун үйэлэнии, төрөөбүт дойдуга эрэллээх буолуу уонна таптал, чиэс, үлэ бырааһынньыгар биһигини кытары тэҥҥэ үөрэргэ дылы буолла.
“Норуот күүһэ – көмүөл күүһэ”
Оонньууну тэрийээччилэр сарсыарда эрдэттэн орто оскуола дьиэтигэр муһуннулар. Быйылгы “Патриот” тэрийэргэ арыый чэпчэки буолбутун бэлиэтиэҕи баҕарыллар. Тоҕо диэтэххэ, оонньууну тэрийэргэ, мэлдьи буоларын курдук, СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) дьокутааттара Михаил Гуляев, Семен Березин, РФКП рескомун сэкирэтээрэ В.Н.Губарев, ЛКСМ рескомун сэкирэтээрэ В.С.Макаров, СӨ Үөрэххэ уонна наукаҕа министиэристибэтэ (миниистири солбуйааччы Владимир Тихонов), өрөспүүбүлүкэтээҕи военкомат (СӨ военкома Демир Оол Артын, патриотическай тыыҥҥа иитиигэ военком көмөлөһөөччүтэ, полковник И.В.Федоров), Сунтаар улууһун дьаһалтата (улуус баһылыга Анатолий Григорьев, баһылыгы солбуйааччы Г.М.Еремеев, УНО начаалынньыга А.И.Иванов, ыччат отделын начаалынньыга Е.Г.Данилов, сэрии, үлэ уонна быраабы араҥаччылыыр уорганнар бэтэрээннэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ А.К.Васильев), улуус военкомата (И.С.Данилов), ОВД (начаалынньык А.Я.Корнилов), СӨ сэрии уонна үлэ бэтэрээннэрин сэбиэтэ (бэрэссэдээтэл В.О.Иванов), “Кыайыы” ГБОУ (Г.Н.Лебедева), быраабы араҥаччылыыр уорганнар бэтэрээннэрин сэбиэтэ (В.В.Местников, А.Е.Генеров, С.И.Решетников), улуус интернационалист-буойуннарын сэбиэтэ (В.В.Местников, А.Е.Генеров, С.И.Решетников), улуус интернационалист-буойуннара (А.Э.Петров, А.С.Петров), “Офсет” издательство (Д.Н.Скобелева), Бүлүүчээн нэһилиэгин баһылыга Г.Р.Васильев, Бүлүүчээн орто оскуолатын кэлэктиибэ (дириэктэр В.И.Данилова) көмөлөстүлэр. Ону сэргэ, Дьокуускай куорат олохтоохторо – Бүлүүчээн нэһилиэгиттэн тахсыбыттар оонньуулар кыттыылаахтарыгар үгүс ахсааннаах сыаналаах бэлэхтэри уонна бириистэри бэлэмнээтилэр. Ол курдук, квадрокоптер, тэлэбиисэр, МФУ, лазердаах принтер, магнитола, шуруповерт, наушниктар, флеш-дискэлэр уо.д.а. хаһаайыннарын буллулар.
Оҕолор уоттаах харахтара элбэҕи этэр
Оруобуна 10 чааска мандаат хамыыһыйата, сэрэбиэй бырахсыы буолла. Күрэхтэһиилэр кылаабынай судьуйалара, улуус военкома И.С.Данилов күрэхтэһиилэр көрүҥнэринэн судьуйалары анаата. Судьуйалар бары да дьоһуннаах дьон: строевой хомуурга – полковник, өрөспүүбүлүкэ военкомун көмөлөһөөччүтэ, Кыһыл Сулус уордьан кавалера Иван Федоров, аптамааты хомуйууга уонна ыһыыга – авиация майора, Кыһыл Сулус уонна Сибэтиэй кинээс Александр Невскэй уордьаннар кавалердара Александр Петров, өрөспүүбүлүкэ историятыгар тестированиеҕа – РФ уонна СӨ үтүөлээх учуутала Руслан Иванов, гражданскай оборонаҕа уонна военизированнай эстафетаҕа – интернационалист-буойун Александр Петров, медицинскэй көмөнү оҥорууга – УНО бэрэстэбиитэлэ Александра Васильева уо.д.а.
Күрэхтэһиини арыйыы долгутуулаах түгэнэ үүннэ, РФ уонна СӨ Өрөгөйүн ырыалара, былаахтара, “Патриот” күрэхтэһии былааҕа өрө көтөҕүлүннүлэр. Тэрийээччи “Патриот” ЯРОО бэрэссэдээтэлэ, юстиция полковнига, СӨ үтүөлээх юриһа Михаил Люй Ден улахан суолталаах күрэхтэһиилэр аһыллыыларынан эҕэрдэлээтэ.
Күрэхтэһиини көрө уонна бэйэлэрин оҕолоругар «ыалдьа» Бүлүүчээн сэлиэнньэтин олохтоохторо кэллилэр. Күрэхтэһии кыттыылаахтара биир кэккэнэн туралларын киһи эрэ кэрэхсии, сөҕө-махтайа көрөр. Оҕолор бары байыаннай таҥастаахтар, кырасыабайдар, көбүс-көнө уҥуохтаахтар, дьоһуннаахтар, эҕэрдэлиир дьон хас биирдии тылларын өйдөрүгэр хатыыллар. Онтон хас биирдии тылга төрөөбүт дойдуга, Аҕа дойду Улуу сэриитин уонна үлэ бэтэрээннэригэр таптал, бэйэлэрин эһээлэрин уонна аҕаларын курдук буоларга ыҥырыы тыллара иһиллэллэр. Маны барытын оҕолор сүрэхтэринэн, дууһаларынан ылыналлара кинилэр харахтарын чаҕылыҥнас уоттарыттан көстөр.
Эҕэрдэ тылын педагогическай үлэ бэтэрээнэ, РФ үтүөлээх учуутала, Сунтаар улууһун бочуоттаах олохтооҕо, патриотическай хамсааһыны саҕалааччылартан биирдэстэрэ Николай Спиридонов тириэртэ.
Үөрүүлээх аһыллыы кэнниттэн стройунан хаамыыга, аптамааты хомуйууга уонна ыһыыга, сүүрүүгэ, төрөөбүт дойдуну билиигэ тестированиеҕа, медицинскэй көмөнү оҥорууга уо.д.а. күрэхтэстилэр.
Күрэхтэһиилэр икки ардыларыгар, тыын ылыы кэмигэр, кыттааччылар уонна нэһилиэнньэ Албан аат булгунньаҕар муһуннулар. Хамаандалар хамандыырдара сэрии уонна тыыл өлбүт дьоруойдарын пааматынньыктарыгар веноктары уурдулар уонна биир мүнүүтэ саҥата суох туран саллааттары кэриэстээтилэр. ОВД үлэһиттэрэ күргүөмүнэн салют ыттылар. Оскуола дириэктэрэ В.И.Данилова, нэһилиэк баһылыга Г.Р.Васильев, сэрии, тыыл уонна үлэ бэтэрээннэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Фатима Никифоровна төрөөбүт дойдуларын көмүскээбит, дьоллоох олоҕу тутуспут дьону өйдүү-саныы, кэриэстии сылдьарга ыҥырдылар.
Онтон тэрийээччилэр күрэхтэһии дьоруойа Софрон Матвеевичтыын көрүстүлэр. Сэрии уонна үлэ бочуоттаах бэтэрээнигэр махтал тыллара этилиннилэр, бэлэхтэр туттарылыннылар.
Күрэхтэһии сыаналаах бирииһэ кимиэхэ тигистэ?
Киирсиилээх күрэхтэһиилэр түмүктэринэн кыайыылаах хамаандалар билиннилэр: 1 миэстэни Бүлүүчээн орто оскуолата, иккиһи Бордоҥ орто оскуолата, үсүһү Сиэйэ орто оскуолата ыллылар.
Түмүк тэрээһиҥҥэ олохтоох Култуура дьиэтигэр муһуннулар, бүлүүчээннэр кэнсиэр көрдөрдүлэр. Онтон, үгэс курдук, наҕараадалааһыннар уонна бириистэри туттарыы саҕаланна. Кыттааччылар уонна хамаандалар салайааччылара бары кэриэтэ бириис туттулар.
Бастакы миэстэни ылбыт бүлүүчээннэргэ, күрэхтэһии хаһаайыттарыгар, Бэс Чагда сайыҥҥы лааҕырга босхо путевкалары СӨ үөрэххэ уонна наукаҕа миниистирин солбуйааччы, патриотическай хамсааһыны саҕалааччылартан биирдэстэрэ Владимир Тихонов туттарда. Бүлүүчээннэргэ ону сэргэ күрэхтэһии саамай сыаналаах бирииһэ – квадрокоптер тигистэ. Бу бирииһи кинилэр биир дойдулаахтара Гавриил Акимов уонна Александр Подрясов бэлэх ууннулар. Номинациялар кыайыылаахтарыгар анал бириистэри анааһын үтүө үгэскэ кубулуйда. Ол курдук, анал бириистэри Аҕа дойду Улуу сэриитин бэтэрээнэ Трофим Жирков, Ил Түмэн дьокутаата Семен Березин, С.И.Решетников, И.С.Данилов, Н.Н.Яковлев уо.д.а. ааттарыттан туттарылыннылар. Өрөспүүбүлүкэ военкомун көмөлөһөөччүтэ кыайыылаах бүлүүчээннэргэ отон өҥнөөх бэриэти уонна эдэр армеецтар былаахтарын бэлэхтээтэ. Кини оскуола дириэктэрин кытары Бүлүүчээн орто оскуолатыгар эдэр армеец этэрээтин тэрийэргэ дуогабар түһэристэ.
Күрэхтэһии саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри Борис Николаев эрэдээктэрдээх “Сунтаар сонуннара” хаһыат үлэһиттэрэ сылдьан көрдүлэр-иһиттилэр.
Уопсайынан, бары Бүлүүчээн ыалдьытымсах дьонуттан астыннылар. Кылаабынайа, бары үтүө санаа, төрөөбүт дойдуга таптал, аҕа саастаах көлүөнэҕэ ытыктабыл үнүгэһин бэйэлэрин кытары илдьэ бардылар. Биһиги биһиэхэ эйэлээх олоҕу бэлэхтээбит аҕаларбытыгар уонна ийэлэрбитигэр тэҥнэһэбит уонна бу олоҕу салгыы сайыннарабыт.
Зинаида ИГНАТЬЕВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru саайтка анаан