Бүгүн пааматынньыктар уонна история миэстэлэрин норуоттар икки ардыларынааҕы күнэ.
edersaas.ru
Пааматынньык, өйдөбүнньүк, мэҥэ таас… Дириҥ даҕаны өйдөбүллэр, ким даҕаны, туох даҕаны умнуллубатын бигэргэтэллэр. Кинилэр хаһан эрэ олорон, үлэлээн-хамсаан норуотугар, дьоҥҥо-сэргэҕэ умнуллубат суолу-ииһи хаалларбыт, киһи аймах уонна дойду историятыгар сабыдыаллаабыт дьон сырдык уобарастарын санаталлар. Өйдөөн-дьүүллээн, сыныйан көрдөххө, билэ-көрө сатаатахха, өйдөбүнньүктэр бэрт элбэҕи кэпсииллэр. Дьэскэ, тааска, тимиргэ кубулуйбут уобарастар бэйэлэрин кэмнэрин биһирэмнээх дьоруойдара, олохпут сорҕото буоланнар биһиэхэ, билиҥҥи кэм дьонугар, история чахчыларын быстыспат ситимин быһыытынан истибиппитин, аахпыппытын, көрбүппүтүн санаталлар, умнулла-тэниллэ, сүтэ-иҥэ сыспыты сөргүтэллэр.
Биһиги, түргэн тэтимнээх олох дьоно, мэлдьи ханна эрэ тиэтэйэбит, ыксыыбыт. Дьокуускай куорат көстүүлээх да, харахха-көскө соччо быраҕыллыбат да сирдэригэр кыһынын кырыанан, хаарынан, сайынын-күһүнүн быылынан бүрүллэн турар өйдөбүнньүктэргэ болҕомтобутун улаханнк уурбаппыт. Аттыларынан күн аайы кэриэтэ ааһабыт, ол эрээри, боруонсаҕа, тааска кубулуйбут дьон кимин-тугун билэ-көрө сатаабат курдукпут. Оннооҕор өйдөбүнньүк буолбут дьон сорохторун сырдык мөссүөннэрин көрөн биһирээбит, саҥаларын истэ сэргэҕэлээбит дьон оннукпут.
Кэлэн иһэр сарсыҥҥы олохпут тэтимэ, хардыыта өссө түргэтээн иһиэ турдаҕа. Ол онно билиҥҥи оҕолор, үүнэр көлүөнэлэр олоруохтара, айыахтара-тутуохтара. Ааспытын анаарар, билиҥҥитин биһириир, сарсыҥҥытын саныыр киһи инникилээх. Онон, оҕо аймах, эдэр ыччат норуотун, дойдутун историятын билэ-көрө, сөпкө сыаналыы улаатарыттан олохпут бигэ туруктаах буолара саарбаҕа суох. Онуоха хас күн аайы кэриэтэ көрөр, харах далыгар сылдьар өйдөбүнньүктэрбит ааспыты анаарыы биир олугунан буолуохтара, норуот биһирэмнээх, уһулуччу үтүөлээх бэрэстэбиитэллэригэр сүгүрүйүү төрүөттэрин үөскэтиэҕэ.
«Өркөн-төлөн өйдөөхтөр
Өйгө-сүрэххэ түспүттэр,
Сырдыгы сыдьаайбыттар
Сүрэххэ-быарга сөҥмүттэр.
Үлүмнэһэн үлэлээннэр
Үтүмэн үтүөлээхтэр,
Ытыктабылы ыланнар
Ааттара ааттанар.
Өйдөбүнньүк буоланнар
Тааска, дьэскэ кубулуйбуттар.
Мөссүөннэрэ тимиргэ хааланнар
Ааспыт кэми санаталлар.
Бүгүҥҥү олох чыпчаалыттан
Кинилэри сөҕө көрөбүн.
Махтанабын бүгүҥҥү иһин,
Сүгүрүйэбин сарсыҥҥы иһин»!
Валериан НИКОЛАЕВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
(«Туруоруннум өй-санаа өрөгөйүн өйдөбүнньүгүн…» кинигэттэн)