Аллайыахаҕа кыыл-сүөл суолун кыһыҥҥы ааҕыы ыытыллар. Ол туһунан манна ааҕыҥ:
Кыыл-сүөл суолун ааҕыыттан кубуотаны үллэрии тутулуктааҕын киһи барыта билэр. Бу ордук булчуттары долгутар боппуруос. Билигин айылҕа харыстабылын үлэһиттэрэ кыһыҥҥы ааҕыыны ыыталлар. Бары улуустарга үлэ күүскэ ыытыллар. Онон айылҕа харыстабылын үлэһиттэрэ тустаах боппуруоска кыһамньылаахтык сыһыаннаһаллар.
СӨ экологияҕа министиэристибэтин Аллайыаха улууһунааҕы экологияны кэтээһиҥҥэ судаарыстыбаннай иниспиэксийэтэ кыыл ахсаанын кыһыҥҥы ааҕыыны тэрээһиннээхтик ыытар. Ол курдук, уопсастыбаннай иниспиэктэрдэри кытыннаран, бу үлэни тэрийдилэр. Уопсастыбаннай иниспиэктэрдэр Иван Рожин уонна Гаврил Слепцов “Ожогино күөлэ” ресурснай резерват сиригэр-уотугар кыыл суолун аахтылар, бэлиэтэннилэр.
Кинилэр кэтээн көрөр, ааҕар сирдэригэр киис, куобах, сиэгэн, кыыл таба, тайах суолларын көрдүлэр. Кыһыҥҥы ааҕыыны ыытыы Аллайыахаҕа саамай тымныы кэмҥэ түбэһэн, үлэҕэ син ыарахаттары көрүстүлэр. Ол курдук, манна тыалаах сиригэр сэбиэскэй “буранынан” сылдьарга күһэлиннилэр. Бураннар алдьанан да моһуоктаатылар. Ол да буоллар, ааҕыыны кэмигэр уонна харгыһа суох ыыттылар.
Ааҕыыны кулун тутар 15 күнүгэр диэри ыытыахтаахтар. Билигин улууска булдунан дьарыктанааччылар (охотпользователи) бэйэлэрин сирдэригэр-уоттарыгар эмиэ ааҕаллар. Билигин да сааскы күүстээх тыаллары аахсыбакка, элбэх үлэ күүтэр.
Бэлэмнээтэ Женни Стрюкова
Хаартыскаҕа: куобах суола (Аллайыахатааҕы иниспиэксийэ ыытта)