Сорох улуустарга халааннаан, оттон сорохторго төттөрүтүн курааннаан, оттооһуҥҥа уустук балаһыанньа үөскээн, күүһү-уоҕу түмэн, хардарыта көмөлөсүһэн, мобильнай этэрээттэри тэрийэн ыраах учаастактарынан көһөн оттоон, сүөһүнү-сылгыны кыстатар аһылыгы хааччынар, тастан тиэллэн кэлэр окко найыламмат сорук турда.
187 тыһ. 690 т от кэбиһилиннэ
Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн быйыл 492 тыһ. 033 т оту соҕотуопкалыыр сорудах түһэриллибитэ. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин чахчытынан, атырдьах ыйын 9 күнүнээҕи туругунан, 209 тыһ. 739 гектар ходуһа сирэ охсуллубут, 187 тыһ. 690 т от кэбиһиллибит. Итинэн сыл тахсар от 38,1 %-а соҕотуопкаламмыт, былырыын баччаҕа 224 тыһ. 169 т от оттоммут эбит. Кыраапыктан хаалыы сүрүн биричиинэтинэн ардах кэлэ-кэлэ түһэ турара итиэннэ онтон сылтаан кэккэ улуустарга ходуһаны уу ылыыта буолбут.
Күн-дьыл арыый туран биэрбит улуустарыгар көрдөрүү этэмэт. Ол курдук, Амма, Хаҥалас, Өлүөхүмэ, Кэбээйи, Уус Алдан, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥалас уонна Дьокуускай к. сорудахтарын 40-53 % толорон иһэллэр. Ардах атахтаан, Нам, Томпо уонна Бүлүү эҥээр улуустар сыл тахсар отторун 26-33 33 % хааччыммыттар. Дьааҥы улууһа былааннаах отун 43 %-ын чөкөтөн, хотугу улуустарга инники күөҥҥэ сылдьар.
Ходуһатын аҥара – ууга
Өймөкөөн улууһа 1 тыһ. 840 гектар ходуһалааҕыттан 920 гектарын халаан уута ылбыта. Билигин уу син түспүт курдук эрээри, ардах кэлэ-кэлэ түһэ турар буолан, хаттаан халаанныыр куттал суох буолбатах. Инньэ гынан, улуус дьаһалтата оттооһуҥҥа ыксаллаах быһыыны-майгыны биллэрэн, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр 70 т комбикормаҕа, 70 т сылгы бурдугар сайаапка түһэрдэ итиэннэ оттооһуҥҥа көмөлөһөргө 40 байыастаах устудьуоннар этэрээттэрин ыытарга кэпсэтэр.
Мобильнай биригээдэлэр
Кыраапыктан хаалан иһэр улуустар мобильнай биригээдэлэри тэрийэн, ыраах учаастактарынан уонна атын улуустарынан көһөн оттуохтаахтар. Былаан быһыытынан Горнайга отут биир, Бүлүүгэ сүүрбэ, Намҥа уон сэттэ, Ньурбаҕа уон биир дьоҕус биригээдэ, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 135 мобильнай биригээдэ тэриллиэхтээх. Кинилэр холбоон 15 тыһ. 926 туоннаны соҕотуопкалыахтаахтар. Билигин Нам улууһуттан икки биригээдэ Мэҥэ Хаҥаласка уонна Чурапчыга тиийэн оттуу сылдьаллар, дьаһалта ону таһынан Хаҥаластан, Кэбээйиттэн, Тааттаттан от атыылаһар туһунан кэпсэтэр. Горнайдар улуустарын иһигэр ыраах учаастактарынан оттуурга суоттаналлар, тиийбэт отторун Хаҥалас Нөмүгүтттэн уонна Кэбээйиттэн атыылаһар санаалаахтар.
Уматык иэс бэриллэр
Ил Дархан э.т. Айсен Николаев сорудаҕынан, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ сүүрбэ улуустан 159 хаһаайыстыба 550 туонна уматыгы иэс ыларга сайаапкаларын хомуйан, уматыгынан хааччыйар хампаанньаларга тиксэрбитэ. Мантан 424 туоннаны “Туймаада-Нефть” хампаанньа, 126 туоннаны “Саханефтегазсбыт” хампаанньа биэрэллэр. Билиҥҥи туругунан, “Туймаада-Нефть” 34 хаһаайыстыбаны, “Саханефтегазсбыт” түөрт хаһаайыстыбаны кытары дуогабар түһэристилэр.
Салаа да оту хаалларымыахха!
Атырдьах ыйын 10 күнүгэр ыытыллыбыт видеосилиэктэринэн мунньахха улуустарга оттооһун хаамыыта сырдатылынна. Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы эбээһинэһин толорооччу Денис Белозеров мунньаҕы түмүктүүрүгэр:
— Биһиги манна от соҕотуопкатын үлэтин сүрүннээри мустабыт, онон муниципальнай тэриллиилэр дьаһалталара кыстыкка сөп буолар аһы-үөлү хааччынарга туох наада буоларын өссө төгүл көрүнүҥ уонна тустаах дьаһаллары уталыппака ылыҥ, — диэтэ.
Салгыы Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин эбээһинэһин толорооччу Александр Атласовка от үлэтин, ол иһигэр мобильнай биригээдэлэринэн ыраах көһөн оттууру, тэрийэргэ көрүллүбүт, бүддьүөтү таһынан трансферт харчытын (21 мөл. 834 тыһ. солк.) тыырарга улуустары кытары сөбүлэһии түһэрсиитин түргэтэтэргэ сорудахтанна. Ардах хаһан астарын, кураан кэлэрин кэтэһэн олорбокко оту туустаан кэбиһэр ньыманы сөргүтэргэ, «Кэмпэндээйитээҕи туус хампаанньатын» кытары дуогабар түһэрсиитин тэрийэргэ этилиннэ.
Ходуһаны хаалларбат инниттэн, атырдьах ыйын 15 күнүттэн «Көҥүл хотуур» биллэрилиннэ. Кэлэр кыстыкка сүөһүнү-сылгыны сүтүгэ суох кыстатар инниттэн, улуустарга ходуһаҕа салаа да оту хаалларбат, ол иһигэр өрүс арыыларыгар киирэн, ыраах учаастактарынан көһөн оттуур сорук туруорулунна.
Раиса Сибирякова, «Саха сирэ», edersaas.ru