Быйыл өрөспүүбүлүкэтээҕи онкологическай диспансер тэриллибитэ 70 сылын туолар. 1950 сыллаахха 25 куойкалаах аһыллан баран, бүгүҥҥү күҥҥэ Уһук Илин эрэгийиэнигэр биллэр, үрдүк кылаастаах мэдиссиинэ көмөтүн оҥорор килииникэҕэ кубулуйда.
“Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыак чэрчитинэн “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр искэн ыарыыларын утары охсуһуу” эрэгийиэннээҕи бырайыак үлэлиир.
edersaas.ru
Билигин дьон искэн диэнтэн куттаммакка, элбэҕи билэн-көрөн, эрдэттэн көрдөрүнэн, уодаһыннаах ыарыы бастаан саҕаланар кэмигэр булуллан, этэҥҥэ үтүөрэллэригэр үлэ туһуланар. Манна материальнай, тиэхинньиичэскэй уонна үчүгэй каадырдарынан хааччыллыы улахан оруоллаах.
Ол туһуттан “Онкопоиск” бырайыак үлэлээтэ, онкологическай диспансер саҥа арыллыбыт саайтыгар уонна “инстаграм” сирэйигэр киэҥ хабааннаах сырдатар үлэ ыытыллар, быраастар ыйытыыларга хоруйдууллар.
Ону тэҥэ, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн искэни эмтиир 18 амбулаторнай кииннэр арыллыахтара. Дьокуускайга уонна сорох улуустарга 12 киин арыллан, үлэлии тураллар. Кинилэр үлэлэрин көдьүүһэ номнуо көстөр. Бу маннык кииннэргэ дьон эрдэттэн көрдөрүнэн, ыарыыны чэпчэки эрдэҕинэ булуохтарын сөп. Иккиһинэн, диспансерга эмтэнэн тахсыбыт дьон дьиэлэриттэн ырааппакка, химиотерапияны барыахтарын, ситэри эмтэниэхтэрин сөп.
2024 сылга 100 тыһыынча киһиэхэ тиксэринэн, өлүүнү 130-ка тиийэ намтатар, ыарахан хаамыылаах ыарыыны эрдэттэн булууну 53%-ҥа диэри тиэрдэр, учуокка турар пациеннар биэстэн элбэх сыл олороллорун 58%-ҥа диэри элбэтэр, биир сыл иһинэн өлүүнү 22%-ҥа диэри аҕыйатар соруктар тураллар. Биллэн турар, бу чэпчэкитэ суох дьыала буолар.
Өрөспүүбүлүкэҕэ искэн ыарыы тарҕаныытын туһунан этэр буоллахха, билигин 12 881 киһи искэн ыарыы учуотугар турар. 1250 кэриҥэ киһи сыллата тыына быстар.
“Пандемияҕа былааннаах үлэбит тохтообот”
Онкодиспансер кылаабынай бырааһа, мэдиссиинэ наукатын хандьыдаата, СӨ доруобуйа харыстабылын үтүөлээх үлэһитэ Лена Афанасьеваны кытары кэпсэттибит.
— Лена Николаевна, быйылгы үбүлүөйгүтүнэн эҕэрдэлиибин! Дьэ, пандемия кэмигэр хайдах үлэлии олороҕут?
— Махтал! Пандемия кэмигэр былааннаах үлэбит тохтооботоҕо. Бастаан саҕаланыытыгар коронавируснай инфекция киирбэтин курдук, санитарнай сокуоннар, министиэристибэ ирдэбиллэригэр олоҕуран, суһал былаан ылыммыппыт. Харыстанар, дезинфекциялыыр маллары хаһааммыппыт. Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин суһал ыстааба эбии дьиэ-уот биэрэн, поликлиника уонна химиотерапия күнүскү стационарын пациеннарын сытар балыыһа ыарыһахтарыттан туспа араартыыр кыахтаммыппыт. Приемнай-араартыыр уонна провизорнай отделениелары тэрийбиппит.
Өссө биир улахан суолталаах быһаарыынан бэйэбит лабораториябытыгар суһаллык коронавируска ПЦР-анаалыс оҥорон барбыппыт буолар. Анаалыһы балыыһаҕа сыта киирээччилэр эрэ буолбакка, поликлиникаҕа көрдөрө кэлбит дьон эмиэ туттараллар. Былааннаммыт күнүгэр көрдөрө кэлиэн иннинэ, лабораторияҕа баран, анаалыс туттарыахтаах. Бу лабораториябыт, маны таһынан, таргетнай уонна иммунотерапиянан эмтэнэргэ молекулярнай-генетическэй чинчийиилэри оҥорор.
Ону тэҥэ, федеральнай министиэристибэ ирдэбиллэрин учуоттаан, инфокоммуникационнай кыахпытын улаатыннарбыппыт. Балыыһалар бары телемэдиссиинэ көмөтүнэн онкологтартан сүбэ-ама ыла олорбуттара. Ол курдук, элбэх быраас кыттыылаах виртуальнай консилиумнар ыытыллаллар. Онкологическай учуокка турар дьону “Облачная поликлиника” платформа нөҥүө көрөн-истэн, сүбэ-ама биэрэбит.
Балыыһаҕа сытар дьон аймахтарын кытары билсэллэригэр анаан “Три О: обход, общение, открытость” бырайыагы үлэлэттибит. Быраас видеосибээс көмөтүнэн эмтиир ыарыһахтарын кэрийэр, “обход” оҥорор. Маны аймахтара көрөн олороллор, бырааһы кытары кэпсэтэллэр, сүбэлэтэллэр, ону тэҥэ, эмтэнэ сытар чугас киһилэрин кытта быһаччы алтыһаллар. Бастаан реанимацияҕа уонна анестезиология отделениетыгар боруобалаабыппыт, билигин бары салааларга туһанабыт. Пациеннар да, аймахтара да маннык ньыманы бэркэ сөбүлээтилэр.
Үчүгэй хааччыллыы элбэҕи быһаарар
— Кэнники кэмҥэ диспансер үлэтигэр үтүө өрүттээх уларыйыылар барбыттара көстөр…
— Өрөспүүбүлүкэ салалтата, чуолаан Ил Дархан Айсен Николаев өйөбүлүнэн, хас да хайысханан тэҥҥэ сайдар кыах үөскээтэ. Ол, биллэн турар, саҥа дьиэҕэ көһүүттэн саҕаламмыта. Өр сылларга онкодиспансер балыыһаҕа сөп түбэспэт, табыгаһа суох, кыараҕас дьиэҕэ үлэлээбитэ. Билигин онкокиин тутуллуор диэри стационарнай отделение уонна поликлиника 5 этээстээх таас дьиэҕэ быстах кэмҥэ көспүппүт. Онон куойкабыт ахсаана 185 миэстэҕэ диэри элбээтэ.
Урут үс буоллаҕына, билигин биэс эппэрээссийэлиир хос баар буолла. 2019 сыллаахха анал тэрил, тиэхиньикэ ыларга 158 мөлүйүөн солкуобай көрүллүбүтэ, ол үптэн сороҕо эппэрээссийэлиир хостору хааччыйарга туттуллубута. Ол курдук, видеоэндоскопическай комплекс, радиочастотнай термоабляция аппараата, ультразвуковой скальпеллар, уо.д.а. ылыллыбыттара.
Быйыл лабораторнай сулууспаны саҥардыы үлэтэ ыытыллыахтаах, манна 270 мөлүйүөн солкуобай көрүллүбүтэ. Ону тэҥэ, торакальнай абдоминальнай хирургия отделениета арылынна. Манна түөс иһинээҕи уорганнары, куртаҕы, быары, ноору, о.д.а эппэрээссийэлииллэр.
Искэни эмтиир отделение куойката 60 буолла. Манна онкология инновационнай хайысхалара (таргетнай, иммуно-онкологическай терапия, о.д.а.) оҥоһуллар буоланнар, отделение кэҥээтэ.
Молекулярнай-биологическай уонна патаморфологическай чинчийиилэри ыытар отделениелар баар буолбуттара биир дьоһун ситиһии, лабораторнай онкологическай сулууспа сайдыытыгар улахан хардыы буолар. Онон быраастар молекулярнай-генетическэй чинчийиини ыытан баран, иммуноонкологическай эмтэри аныыр кыахтаннылар.
Лабораториябытыгар патологоанатомическай интраоперационнай экспресс-чинчийиилэр ыытыллар буолан, хирурдар иккистээн эппэрээссийэлииртэн туттунуохтарын сөп. Быйыл Национальнай бырайыак чэрчитинэн, патологоанатомическай аппаратура комплекса кэлиэхтээх.
2018 сыл бүтэһигэр радиология отделениета саҥардыллан киирбитин бэлиэ түгэн быһыытынан сыаналыыбын. 70-с сылларга тутуллубут дьиэ эргэрэн, аныгы ирдэбиллэргэ эппиэттээбэт буолбута. Биир сылы быһа үлэ барбытын түмүгэр, дьиэбит иэнэ икки аҥаар төгүл кэҥээбитэ. Билигин радиология 35 сытар куойкалаах, радиотерапевтическай отделение күнүскү стационарыгар 25 миэстэлээх.
Түмүгэр, үчүгэй хааччыллыы баар буолбута олус үөрдэр (үрдүк технологиялаах линейнэй ускоритель, локальнай гипертермияҕа аналлаах тэрил, КТ-сканер, о.д.а.). Эмтииргэ, диагноз туруорарга ыарыһахтар ханна да бара сатаабакка, биир сиртэн көмөнү ылаллара олус табыгастаах. Билигин өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо радиотерапияҕа үрдүк технологиялаах мэдиссиинэ көмөтүн (2D RT конвенциональнай сардаҥанан эмтэнии, 3D CRT конформнай сардаҥанан эмтэнии, локальнай гипертермия, VMAT ротационнай модулированнай сардаҥанан эмтэнии, IMRT лучевой терапия) ылар кыахтаннылар.
Быйыл “Онкопоисксаха.рф” диэн ураты скрининговай бырайыакпыт үлэлээн эрэр (ол туһунан хаһыат ааспыт нүөмэригэр сиһилии суруллубута – аапт.). Атырдьах ыйыттан тыҥа туругун бэрэбиэркэлиир анкетаны 1107 киһи толордо, кинилэртэн салгыы бэрэбиэркэлэнэргэ 343 киһи ыҥырылынна. Соторутааҕыта быары, эмиийи, оһоҕоһу, предстательнай былчархайы бэрэбиэркэлиир анкеталар баар буоллулар.
Быраастар АХШ-ка, Японияҕа тиийэ үөрэнэллэр
— Каадыры бэлэмнээһин үлэтэ хайдах ыытылларый? Улуустарга онкологтар тиийэллэр дуо? Эдэр быраастарга көмө, үөрэтии баар дуо?
— СӨ доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтин көмөтүнэн аҕыйах сылтан бэттэх онкологическай сулууспаҕа каадырдары бэлэмнээһиҥҥэ үлэ ыытыллар. Былырыын ХИФУ медицинэҕэ институтугар онкология кафедрата арыллыбыта. Бу историческай суолталаах түгэн диэн этиэххэ сөп. Иккис сылын онкологияҕа ординатураны уонна бастакы идэтийиини ааһан, анал исписэлиистэр бүтэрэн таҕыстылар. Эһиил 12 эдэр онколог кэлиэҕэ. Кафедраҕа диспансер бастыҥ онкологтара үлэлииллэр.
Устудьуоннары үөрэтэргэ Арассыыйа улахан онкологическай кииннэрин кытта үлэлэһэбит. 2017 сылтан биһиги диспансербытыгар Н.Н. Блохин аатынан Национальнай мэдиссиинэ, чинчийии, онкология киинигэр, П.А. Герцен аатынан Москватааҕы научнай-чинчийэр онкологическай институкка, И.М. Павлов аатынан Санкт-Петербурдааҕы бастакы мэдиссиинэ университетыгар, Арассыыйатааҕы диплом кэнниттэн үөрэтэр мэдиссиинэ академиятыгар, Казанньааҕы федеральнай университекка баран ординатураҕа үөрэммит быраастар уонна мэдиссиинэҕэ үлэлиир физиктэр кэлэллэр.
Ону тэҥэ, быраастар квалификацияларын үрдэтэргэ Петров аатынан мэдиссиинэ киинин кытары вакцинотерапия ньыматын киллэрэргэ ыкса үлэлэһэбит. Онколог-хирурдар Блохин аатынан онкология киинигэр куруук баран стажировкаланан кэлэллэр. Былырыыҥҥыттан ыла АХШ, Япония онкологическай кииннэригэр баран стажировкаланар кыах үөскээтэ.
Билигин биир онколог-хирург рентгенэндоваскулярнай хирургияҕа бастакы идэтийиитин ааһар, икки хирург быраас Пирогов аатынан мэдиссиинэ институтугар онкологияҕа идэтийэллэр. Онколог быраас Мечников аатынан мэдиссиинэ институтугар анестезиологияҕа уонна реанимацияҕа ординатуратын барар.
Биһиги эдэр бырааспыт Анна Сеялова уустук куонкуруһу ааһан, Онкология үрдүкү оскуолатыгар үөрэнэргэ грант ылла. Арассыыйа үрдүнэн 900 киһи кыттыбытыттан финалга 39 эрэ киһи тахсыбыта. Бу бырайыак 2015 сыллаахха баар буолбута. Искэн ыарыыларын сэрэтэр пуонда грантовай үөрэтэр бырайыагын быһыытынан, үөрэхтэрин, стипендияларын төлүүр. Үрдүкү оскуола резиденнэрин химиотерапия, хирургия, сардаҥанан эмтээһин, оҕо онкологията, патоморфология хайысхаларынан үөрэтэллэр.
Саҥа кыахтар арыллыахтара
— Мобильнай биригээдэлэр, ыччат десаннарын үлэлэрин туһунан кэпсиэҥ дуо?
— “СӨ искэн ыарыыларын утары охсуһуу” бырайыак чэрчитинэн, былырыыҥҥыттан мобильнай биригээдэлэр саамай ыраах улуустарга уонна суола-ииһэ суох нэһилиэктэргэ тиийэн үлэлээбиттэрэ. Манна онкогинеколог, онкохирург, маммолог, эндоскопист, УЗИ бырааһа нэһилиэккэ сүүһүнэн киһини көрөллөр.
Холобур, Үөһээ Халыма улууһугар 200-тэн тахса киһини көрбүттэрэ. Быйыл пандемия буолуор диэри 10 улууска сылдьыбыттара. 1500-тэн тахса киһини көрбүттэриттэн, 33 киһиэхэ искэн баарын сибикилээн, салгыы чинчийиигэ ыыппыттара. Харантыын бүттэҕинэ, бу үлэбитин салгыахпыт. Эдэр быраастарбыт бу иннинэ маннык курдук десаннары эмиэ оҥорбуттара.
— Онкокиин тутуллан киирдэҕинэ, ханнык кыахтар арыллыахтарай? Тиэхиньиичэскэй өттүнэн хааччыллыы хайдах буолуой?
— Саҥа кииҥҥэ онкологическай ыарыһахтарга оҥоһуллар мэдиссиинэ көмөтө оҥоһулларыгар бары ирдэбиллэр учуоттаныахтара. Ол курдук, саҥа отделениелар арыллыахтара, анал мэдиссиинэ көмөтүн оҥоруу кээмэйэ улаатыаҕа, искэни эмтииргэ, диагноз туруорарга кыра инвазивнай уонна үрдүк технологиялаах ньымалары киллэрии кэҥиэҕэ. Лабораторнай сулууспаларга геннэй уонна иммунофенотипическэй диагностикалааһын аныгы ньымата киириэҕэ.
Онкокиини тутуу Ил Дархан тус хонтуруолугар сылдьар. Былырыын үбүлээһинэ быһаарыллан, тутуу кыраапык быһыытынан баран иһэриттэн үөрэбит. 3-с этээһэ тутуллан, тутар-монтажтыыр үлэ бара турар. Эһиилгиттэн анал тэриллэри атыылаһан барыахпыт.
— Лена Николаевна, быыс булан кэпсэппиккэр махтал! Дьон олоҕун быыһыыр эппиэтинэстээх, уустук үлэҕитигэр ситиһиилэри баҕарабын!
Ангелина Васильева.
Хаартыска: СИА.
Онкодиспансерга күнүстэри-түүннэри төлөпүөн үлэлиир – 8914 270 5379. Үлэ чааһын кэмигэр үлэлиир колл-киин төлөпүөнэ: 8968 154 0770. Бу нүөмэрдэринэн быраастар консультацияларын ылыахха сөп.