Омук хапытаалын — Саха сиригэр

Бөлөххө киир:

Өрөспүүбүлүкэҕэ тырааныспары уонна таһаҕас тиэйиитин, ювелирнай-кырыылыыр, ньиэп-гаас бырамыысыланнаһын, туризмы, IT технологияны сайыннарарга, тутуу матырыйаалын оҥорорго сүүһүнэн миллиард үп-харчы ирдэнэр. Ону барытын олохтоох бүддьүөккэ сүгэһэр оҥорор ыарахана биллэр. Ол иһин Уһук Илин омук хапытаа­лын киллэрэн, аан дойду таһымнаах баантан, үп-харчы тэрилтэлэриттэн хайдах сойуом ылыахха сөбүн туһунан от ыйын 29 күнүгэр Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форум Дьокуус­кайдааҕы сиэссийэтигэр дьүүллэстилэр.

edersaas.ru


Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин  этиитинэн Уһук Илини сайыннарарга, экэниэмикэтин өрө таһаарарга, дьон олохсуйарыгар табыгастаах усулуобуйаны тэрийэргэ улахан болҕомто ууруллар. Нэһилиэнньэ олоҕун таһыма манна киин куораттартан туох да итэҕэһэ суох буолуохтаах.

Инвестициялыыр бырайыактар

Өрөспүүбүлүкэ сүрүн инвест-бырайыактарын ырытан көрдөххө, Нерюнгри оройуонун Серебрянай Бор бөһүөлэгэр гранит хостуурга уонна таҥастыырга 292,5 мөлүйүөн солкуобай ирдэнэр. Углеводороднай сырьену таҥастаан, мотуор уматыга оҥорон таһаарарга 139,4 мөлүйүөн солкуобай инвестиция наада. Оччотугар кэлии бэнсиин сыаната сылга хаста да үрдүүрүттэн тутулуктаныа суох этибит. Бу бырайыак олоххо киирдэҕинэ, сылга 35 800 туонна А-92 бэнсиин, 5 800 туон­на кыраһыын оҥоһуллан, олохтоох ырыынагы хааччыйыан сөп. Инникитин Арктикаҕа арҕаа Анаабыр лицензиялаах учаастагар ньиэптээх-гаастаах сирдэри салгыы чинчийэн, туһаҕа таһаарарга 364,7 миллиард солкуобай үп көрүлүннэҕинэ, айылҕа баайдаах сир сылга 12 мөлүйүөн туонна ньиэби, 10 миллиард куб айылҕа гааһын, 114 тыһыынча туонна гаас конденсатын биэрэр кыахтаах.

Саха сиригэр керамогранит уонна керамическай билиитэ оҥорон, бренд гынан батарарга, олохтоох ырыынагы уонна Арассыыйа эрэгийиэннэрин хааччыйарга, тас дойдуларга таһаарарга 900 мөлүйүөн солкуобай инвестиция харчыта наада. «ЯкутКерама» хампаан­ньа бырайыагын уопсай сыаната 1,5 мөлүйүөн солкуобай.

Бу уонна да атын кэскиллээх быра­йыактары үбүлүүргэ хантан үп-харчы ылыахха сөбүн Илиҥҥи экэнэмии­чэскэй форум Дьокуускайдааҕы мунньаҕар  сүбэлэстилэр. Манна 20-тэн тахса үп-харчы хампаанньаларын бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар. Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форум бэһис төгүлүн ыытылларын тухары саҥа инфраструктурнай уонна технологическай быра­йыактары олоххо киллэрэргэ инвес­тордары буларга сүрүн былаһаакка буолар.

Уһук Илиҥҥэ Аан дойдутааҕы үп-харчы тэрилтэлэрин кытта үлэлэһэргэ өрөспүүбүлүкэ пилотнай эрэгийиэн быһыытынан хас да бырайыагы олоххо киллэрэн турар. 5 миллиард солкуобай суумалаах Дьокуускайга ууну ыраастыыр саҥа ыстаансыйа тутуутун Реконструкция уонна сайдыы европейскай баана, «ВТБ», Евразийскай баан кыттыгас үбүлээбиттэрэ.

Тырааныспары, хомунаалынай хаһаайыстыбаны саҥардыы

Бүгүҥҥү форумҥа өрөспүүбүлүкэ тырааныспарын инфраструктуратын уонна хомунаалынай хаһаайыстыба эбийиэктэрин саҥардарга 5 мил­лиард солкуобай үбү киллэрэргэ «БРИКС» диэн Бразилияны, Россияны, Индияны, Кытайы уонна Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтин түмэр «Сайдыы саҥа баанын» кытта инвестициялыыр бырайыагы дьүүллэстилэр.

Эрэгийиэн социальнай-экэнэмии­чэскэй бырайыактарын үбүлээһин туһунан салгыы балаҕан ыйын 4-6 күннэригэр Владивостокка буолар Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форумҥа киэҥ далаа­һыннаах эйгэҕэ кэпсэтиэхтэрэ.

Өрөспүүбүлүкэ төһө даҕаны инвес­тиционнай кредитнэй рейтинэ үрдүгүн, иэһи төлөһөргө бигэ туруктааҕын иһин, аан дойдутааҕы үп-харчы тэрилтэлэрин кытта үлэлэһэргэ кэккэ ыарахаттар, омук хапытаалын киллэрэргэ туһунан хааччахтааһын баар.

Күн бүгүн ити үөһэ этиллибит бырайыактары аан дойдутааҕы үп-харчы тэрилтэлэрэ үбүлүөхтэрин бүддьүөт туһунан федеральнай сокуон атахтыыр. Ол иһин, тустаах сокуоҥҥа уларыйыы киирдэҕинэ биирдэ аан дойду таһымнаах бааннар сойуом биэрэн, Уһук Илин экэниэмикэтэ сайдарыгар сүрүн тирэх буолуохтарын сөп.

Айсен Николаев, СӨ Ил Дархана:

— Уһук Илини сайыннарыы XXI үйэҕэ инники күөҥҥэ тутуллар, итиниэхэ, мин санаабар, дойду үрдүнэн Национальнай бырайыактарга көрүллэр саҕа улахан үп-харчы наада. Улахан инфраструктураны тутарга федеральнай уонна эрэгийиэннээҕи бүддьүөт барытын үбүлүүр кыаҕа суох. Ол эрэн, Өлүөнэ муостатын, социальнай, энергетическэй эбийиэктэри тутарга үбү-харчыны билигин булуохтаахпыт. Өскөтүн Аан дойдутааҕы үп-харчы тэрилтэлэрин үбүн туһаннахпытына, ылбыт хапытаалбыт төлөбүрэ быдан кыра буолуон сөп.

Бу хайысханан өрөспүүбүлүкэ ситиһиилээхтик үлэлэһэн турар. Холобур, Дьокуускайдааҕы «Водоканал» ууну оборторор саҥа ыстаансыйатын Евразийскай уонна Европейскай баан көмөтүнэн тутан таһаарбыппыт. Онон итинник үтүө уопут салҕанарын ситиһиэхтээхпит. Хомойуох иһин, федеральнай сокуон маны ситэри учуоттаабат. Өрөспүүбүлүкэни кытта уруккуттан үлэлэһэр «JBK» аан дойду таһымнаах Япония улахан баана үгүс бырайыактары үбүлүүргэ бэлэм эрээри, дойду сокуона кинилэри быһаччы киллэрбэт буолан, атын бааннар нөҥүө хос үбүлүүргэ күһэллэр. Оччотугар бырайыак сыаната үрдээн биэрэр. Уһук Илини сайыннарарга федеральнай таһымҥа бүддьүөккэ сыһыаннаах сокуону саҥардар кэм уолдьаста.

Аан дойдутааҕы үп-харчы тэрилтэлэрэ эрэгийиэннээҕи, федеральнай эспэртиисэни ааспыт эрэ быра­йыактары үбүлүүллэр. Бу боппуруостары ырытыһыыны Саха сирэ Уһук Илиҥҥэ бастакынан саҕалаата, итинник салгыы үлэлэһэн истэхпитинэ, дойдубут экэниэмикэтин сайдыыта тэтимирэн, саҥа үктэлгэ тахсыа этэ.

Евразийскай, «Брикс» Сайдыы саҥа баанын» бэрэс­тэбиитэллэрин кытта, бастатан туран, тырааныспары, хомунаалынай ситими саҥардыы быра­йыактарын көрүөхпүт.

Александр Кондрашин, СӨ Инвестиция сайдыытын уонна табаары тас дойдуга таһаарыыны өйүүр ааҕыныстыба генеральнай дириэктэрэ:

— Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форум Дьокуускайга буолбут сиэссийэтигэр инвестиционнай бырайыактары үбүлээһин туһунан кэпсэттибит. Ол курдук, төгүрүк сыл үлэлиир «Саюри» тэпилииссэ үһүс уочаратын «JBIC» аан дойду таһымнаах Япония баана үбүлүүрүн туһунан сөбүлэһии түһэрсиэхтээхпит. Маны таһынан, куорат инженернэй ситимин саҥардыы, «Дьокуускай» аэропуорт аан дойдутааҕы терминалын оҥоруу үлэтин үбүлүүргэ, бастатан туран, болҕомтобутун уурдубут. Өссө биир быра­йыак, «Водоканал» ситимэ соҕуруу диэки тардылыннаҕына, куоракка чааһынай дьиэ тутуута элбиэҕэ.

Инвестиция бырайыактарын үбүлүүргэ Аан дойдутааҕы үп-харчы тэрилтэлэрин кытта хайдах үлэлэһиэххэ сөбүн туһунан бүгүҥҥү сессияҕа кэлбит Уһук Илин атын куораттарын бэрэстэбиитэллэрин кытта туох түмүгү оҥорбуппутун Владивостокка буолар Илиҥҥи экэнэмиичэскэй форумҥа иһитиннэриэх­пит. Өскөтүн Уһук Илини сайыннарар министиэристибэ өйөөтөҕүнэ, этиилэрбитин биир эрэ эрэгийиэнтэн буолбакка, бүтүн Уһук Илин аатыттан туруорсан, сокуоҥҥа баар мэһэйдэри көннөрөргө үлэлэһиэхпит.

Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0