Олунньу 17 күнүгэр «Бөртөлүөт» көтөр

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Кэмниэ кэнэҕэс бэрт өр кэтэспит «Бөртөлүөт» диэн киинэбит аҕыйах хонугунан, олунньу 17 күнүттэн саҕалаан Дьокуускай куорат киинэтыйаатырдарыгар көстүөҕэ.

Киинэни өссө 2015 сыллаахха режиссер Михаил Лукачевскай, ырыаһыт Иннокентий Васильев-Лэгэнтэй, туруорааччы-оператор Семен Аманатов санааларын түмэн саҕалаабыттара. Сэрэйдэххэ, хайалара да оччолорго ылсыбыт хартыыналара алта сыл буолан баран, күн сирин көрүө диэн түһээн да баттаппатах буоллахтара. “Бөртөлүөт” диэн ааттаммыт уус-уран киинэ Саха сиригэр уһуллубут киинэлэртэн саамай өр кэтэһиилээхтэрэ буолла диэххэ сөп. Бу киинэбитигэр  Арассыыйа биир ордук ытыктанар Анапаҕа ыытыллар “Киношок” киинэ бэстибээлин судьуйалара аҥардас түөрт бирииһи туттаран ыыппыттара. Бэстибээл сүрүн бирииһэ “Золотая лоза” эмиэ Саха сирин киинэтигэр тиксибитэ.

Киношок” түөрт сүрүн бирииһэ

Алтынньы 11 күнүгэр бэстибээлгэ сылдьан бириистэри аҕалбыт “Бөртөлүөт” бырайыак сүрүн продюсера, сценарийын ааптара Лэгэнтэй Сахамедиа” пресс-киинигэр бииргэ үлэлээбит дьонун мунньан анаммыт бириистэрин туттарда, ол кэнниттэн киинэ оҥоруутугар уһансыбыт дьон суруналыыстар ыйытыыларыгар хоруйдаатылар. “Бастыҥ толору миэтирэлээх уус-уран киинэ”, “Бастыҥ режиссура”, Княжинскай аатынан “Бастыҥ операторскай үлэ” уонна пресса бирииһин — “Киношок” бэстибээл саамай сүрүн бириистэрин Лэгэнтэй тус бэйэтэ бииргэ үлэлээбит доҕотторугар туттартаата.

Михаил Лукачевскай “Золотая лоза” бириис статуэткатын “Сахафильм” бочуоттаах полкатыгар туруорарга тэрилтэ салайааччытын дуоһунанаһын толорор Сардана Саввинаҕа туттарда.

— Бэрт ыараханнык саҕаламмыт, сыралаахтык салҕаммыт бырайыакпыт ситиһиилээхтик түмүктэммитигэр кыттыгастаах дьоҥҥо махтанабыт. Бастаан биир кэпиэйкэни туораттан ылбакка, Лэгэнтэй маассыынатын атыылаабыт үбүнэн үлэлээбиппит. Үлэбит кэмигэр бэрт элбэх киһи, тэрилтэлэр көмө-ама буоллулар. Өймөкөөн улууһун аҕа баһылыга Захаров, ити улуус Сордонноох нэһилиэгин баһылыга, Строительнай ырыынак дириэктэрэ, Горнай улуус “Автодора”, “Синет Спарк” пуонда, уонна да атын ыраах нэһилиэктэр кыһалҕаларын өйдүүр дьон көмөлөспүттэрэ – диэн режиссер махтал тылларын эттэ.

Бэйэм олохпуттан элбэҕи хоһуйбутум”

Бэрт элбэх киһи Лэгэнтэй суруйааччы быһыытынан үлэлээбитин соһуйа, сөҕө истибиттэрэ. Дьиҥэр, кини ыллыыр ырыаларын үксүн бэйэтэ суруйбута кистэлэҥ буолбатах. Ол да буоллар бэйиэт уонна суруйааччы син арахсар талаан буоллаҕа. Онон хайдах, хаһан прозаны суруйар буолбутун туһунан туоһуластым:

— Кырдьык, айар кутум үксүн ырыа хоһоонун айыыга арыллар этэ. Ол эрэн кэпсээн өттүгэр даҕаны холонон көрүүлэр баар этилэр. Холобур, “Охота и рыбалка в Якутии” сурунаалга булт туһунан ыстатыйаларым тахса сылдьыбыттара. Онон Михаил Лукачевскай “сценарийда суруй!” диэн үүйэ-хаайа туппутугар, олох саҥаттан үөрэммитим диэбэппин.

Аттыбытыгар турар Лукачевскай эбэн биэрэр: “Эрдэттэн суруйарын билэр этим. Оҕолоругар анаан бэртээхэй остуоруйалары айан суруйбута!”

Сценарийы суруйуугар төһүүнэн 2013 сыллаахха Усуйаана улууһугар элбэх киһи өлүүлээх бөртөлүөт саахалланыыта буолбут.

— Ити иэдээн туһунан Чурапчыга улахан тэрээһиҥҥэ кытта сылдьан истибитим. Бэйэм хотугу улуустан төрүттээх, бөртөлүөт көһүтүүтүн эппинэн-хааммынан билэр киһи буолан ити сонуну олус чугастык ылыммытым. Ол иһин бу кыһалҕа туһунан хайдах эрэ гынан кэпсээбит, тугу эрэ суруйбут киһи диэн санаа кэлбитэ. Кэнники, санаабыт айымньым олоххо киирэн барбытыгар, бэйэм кэтээн көрбүт түбэлтэлэрбин, түҥкэтэх дэриэбинэ күннээҕи кыһалҕаларын, быһаарыллыахтаах социальнай кыһалҕалары таарыйан, биир сүрүн үөстээх сэһэн оҥорорго быһаарыммытым.

Иннокентий Васильев ыыппыт пресс-кэмпириэнсийэтэ улахан интириэһи тардыбыта, дьон сонурҕаан бэрт элбэх ыйытыылары ыйыппыттара. Онно Лэгэнтэй ыраах сытар, уустук суоллаах-иистээх сэлиэнньэлэр кыһалҕалара Саха сиригэр билиҥҥи кэмҥэ ситэ быһаарылла илигин туһунан кэпсээбитэ.

“Саха сирэ олус киэҥ далааһыннаах дойду, сорох дьон олорор сиригэр сиринэн сатаан тиийбэккин. Киин сирдэргэ бөртөлүөт эрэ көмөтүнэн тиийиэххэ сөп. Бөртөлүөккэ миэстэ бары баҕалаахтарга хаһан даҕаны тиийбэт. Ол иһин бөртөлүөт түһэр кэмигэр миэстэ туһугар иирсэн, бары бэйэ бэйэлэригэр кыр өстөөхтөргө кубулуйан ылаллар. Онтон, миэстэлэрин булбуттарын кэнниттэн туох да буолбатаҕын курдук, эйэ дэмнээх сыһыаннара төттөрү олохсуйар…”, — диир кини.

Гаврил Менкяров: “Атахпар уйуммат буолуохпар диэри тоҥмутум”

Киинэ сүрүн көстүүлэрин Лукачевскай хамаандата Өймөкөөн улууһугар устубуттара. Арыый чугастыы хотугу айылҕаҕа майгынныыр хайалардаах, сүүрүктээх үрэхтээх сири булан, ыам ыйыгар устан саҕалаабыттар. “Сценарий хоһулларын курдук күөх үүнээйи тылла илик кэмэ этэ. Онон арыый сылаас эрээри күөх силигилии илик кэмин таба баттаһан, ыам ыйыгар үлэлээбиппит”, — диир режиссер көмөлөһөөччүтүнэн үлэлээбит Любовь Борисова. Оччолорго кини бэйэтин өрөгөйдөөх киинэтин (“Мин үрдүбүнэн күн хаһан да киирбэт”) уста илик кэмэ этэ, иккис режиссер уонна монтаж маастарын быһыытынан үлэлии сылдьыбыта. “Сүрүн оруоллары оонньуур артыыстар, Гаврил Менкяров уонна Инга Леонова олус ыарахан усулуобуйаҕа үлэлээбиттэрэ. Сааскы тыбыс-тымныы сүүрүктээх үрэххэ киирэн уһуллубуттара”, — диэн кэпсиир Борисова.

— Устуу кэмигэр туох эрэ уратыны оҥоро сылдьабын диэн санаабатаҕым. Режиссер “хаарынан сыгынньах атаххынан хаамп, сүүрүктээх ууга киир” диэн соруйар, ону артыыс толорор, буолуохтааҕын курдук. Арай бу алта сыл ааһыыта Витебск куоракка бэстибээл кэмигэр киинэбитин көрө олорон “тыый, туох айылаах сору-муҥу көрсүбүт эбиппиний!” диэн санаа саҥа киирбитэ – диэн кэпсиир Гаврил.

Кырдьык, иэдээннээх көстүүлэргэ саха артыыстара каскадер солбуга суох үлэлииллэрэ биллэр суол. Бу устуу кэмигэр Менкяров тымныы ууттан тахсарыгар гидрокостюмун иһигэр кутаа уокка сылытыллыбыт ууну кутан, ириэрэ-ириэрэ үлэлээбиттэр.

— Биир кэмҥэ дэлби бөһүйэн атаҕым иҥиирэ тардан, уйуммакка ууга умса барбытым. Хайдах итиччэ тоҥон-хатан баран тымныйан да ылбатахпыттан бэйэм бэркиһиибин.

Киинэбит олус тыҥааһыннаах кыһалҕаны өрө көтөҕөр”

Киинэ ис хоһоонун арыйдахха, уустук түгэҥҥэ түбэспит эдэр ыал туһунан кэпсэнэр. Кыһыл оҕолоох эдэр ыал түҥкэтэх сэлиэнньэҕэ дьонноругар ыалдьыттыы кэлбиттэр. Эмискэ оҕо күүскэ ыалдьар. Аналлаах эмп-томп суох, төлөпүөн үлэлээбэт, уот ситимэ быстан хаалбыт… Санитарнай рейс ыҥыттараары эдэр аҕа оройуон киинигэр сатыы барарга быһаарынар…

Пресс-кэмпириэнсийэ кэмигэр биир суруналыыс “Бачча өр уһуллубут киинэ кэпсиир “сонуна ааһан, суолтатын сүтэриэ” диэн куттаматаххыт дуо?” диэн ыйытыы биэрбитигэр Иннокентий Васильев-Лэгэнтэй бу курдук хоруйдаата:

— Уста сылдьар кэммитигэр бэрт элбэх араас быһылааннар, сыһыаннаах тэрээһиннэр буолуталаабыттара. Сорох ардыгар “киинэбит ситэ илик буолан бэрт тоҕоостоох кэми мүлчү туттубут” диэн санаалар киирэ сылдьыбыттара. Оннооҕор “чэ, түксү, тарҕаһыахха” эҥин диэн саҥарталыырым. Хата, режиссербут Михаил Лукачевскай хаһан даҕаны санаатын түһэрбэт киһи буолан, бу үлэбитин түмүктээбиппит. 2018 сылга саҥа Ил Дархан буолбут Айсен Николаев Владивостокка Уһук Илиҥҥи экономическай пуорумҥа дойду бэрэсидьиэнин иннигэр өрөспүүбүлүкэ эргэрбит авиапаркатын сөргүтүү туһунан ыйытыыны туруорбутугар “биһиги киинэбитин күөрэтэр кыһалҕата быһаарыллыыһы” диэн үөрэ санаабытым. Аны быйыл сайын бөртөлүөт, сөмөлүөт кыһалҕата саҥалыы тыҥааһыннаах буолбута, киинэбит тиэмэтэ эргэрбэтин көрдөрбүтэ.

Түмүккэ

Бөртөлүөт” өссө даҕаны бэстибээллэри кэрийэр. Михаил Лукачевскай пресс-кэмпириэнсийэтигэр маннык устуоруйаны кэпсээбитэ:

— 2011 сыллаахха Семен Аманатовтыын «Киношок» киинэ бэстибээлигэр аан маҥнай кыттыбыппыт. Онно “Биттэнии” диэн ааттаах киинэбит биир да бириискэ тиксибэтэҕэ. Дьиҥэр, бэрт эрэллээх тийбитим, онон санаам улаханнык түспүтэ. Эбиитин үрүҥ ырбаахылаах, хара бүрүүкэлээх турдахпына биир кытттааччы “Официант, утахта аҕал эрэ!” диэн бутуйан соруйбута кыһыыбын-абабын күүркэппитэ. Оччолорго “саха киинэтэ” өссө биллэ илик этэ. Уонча сыл ааһыыта хат тиийэн, сүрүн бириистэрин туура тутан кэллэхпит, дьэ, иэстэстэҕим”!

Кырдьык, саха киинэтэ өрөгөйдөөх хаамыытын бүгүн ким даҕаны саарбахтаабат. Киинэ үлэтигэр бэриниилээх, талааннах дьон барамматахтарына, өссө үрдүк чыпчаалларга талаһыахпыт.

Ыспыраапка:

Киинэ 81 мүнүүтэ усталаах, драма жанрдаах.

Туруорааччы режиссер: Михаил Лукачевский.

Иккис режиссер: Любовь Борисова.

Сценарийы суруйбут: Иннокентий Васильев – Лэгэнтэй.

Продюсердар: Иннокентий Васильев, Любовь Борисова, Семен Аманатов, Михаил Лукачевский.

Туруорааччы оператор: Семен Аманатов.

Иккис оператор: Виктор Ли – Фу.

Оператор көмөлөһөөччүлэрэ: Айтал Никитин, Эрчимэн Петров, Иннокентий Орестов, Петр Иванов.

Монтаж: Любовь Борисова.

Звукорежиссер: Иннокентий Сивцев.

Звукорежиссер ассистена: Эллэй Сергучев.

Эбии тыас-уус: звукорежиссер Сергей Иванов

Компьютернай графика, цветокоррекция: Павел Адамов.

Композитор: Андрей Гурьянов.

Туруорааччы худуоһунньук: Саргылана Скрябина

Көҕүлүүр бөлөх: Яна Байгожаева, Саргылана Сандар

Оруолларга: Гаврил Менкяров, Инга Леонова, Ефим Степанов, Наталья Степанова, Александр Попов, Сайдыына Дьячковская, Анатолий Николаев, Семен Аммосов, Роман Атласов, Роман Дорофеев, Анатолий Кириллин, Дмитрий Трофимов, Ирина Никифорова.

Хаартыска Афиша.ру сайтан

Егор Карпов, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru сайт

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0