Төрүт сокуоҥҥа уларытыылары киллэриигэ биир дойдулаахтарбыт санааларын көхтөөхтүк үллэстэллэр. Култуура үлэһиттэрэ, биллэн турар, онтон туора турбаттар.
Мария ГЕРАСИМОВА, РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы улууһун, Хайахсыт нэһилиэгин Ытык олохтооҕо, РФ Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ:
—Арассыыйа судаарыстыбата уһун сылларга тутуһан кэлбит сокуонугар уларытыылары киллэрэргэ быһаарыныыта сөптөөх дии саныыбын. Ол эбэтэр, бу сыллар тухары үгүс саҥа көлүөнэ дьон төрөөн-үөскээн, олохпут тутула төрдүттэн уларыйан, олох сайдыыта бары салааларга балысханнык киирэн, Төрүт сокуоҥҥа, сэбиэскэй эрдэҕинээҕи суруллубут сокуоннарга тирэҕирэн, эбэн-сабан, туһата бүппүт сокуоннары уларытан биэрии олох ирдэбилэ буоллаҕа. Конституцияҕа уларытыылары дьүүллэһии, ырытыы, мин санаабар сөптөөхтүк барда. Элбэх көннөрүүлэр, этиилэр, эбиилэр-сабыылар киирдилэр. Арассыыйа норуоттара бары көхтөөхтүк кытыннылар дии саныыбын. Киирбит этиилэр барыта учуокка ылыллан, сокуон норуокка балачча туһалаахтык оҥоһулунна.
Төрүт сокуоҥҥа нэһилиэнньэҕэ аналлаах социальнай хайысхаҕа, дьиэ кэргэҥҥэ, ыччат бэлиитикэтигэр, култуураҕа элбэх саҥа уларыйыылар, чопчулааһыннар киирбиттэр. Арассыыйа иһигэр олорор бары омуктар төрүт култууралара, фольклордара сокуонунан араҥаччыланар, арчыланар буолта биһигини, култуура кырдьаҕас үлэһиттэрин астыннарар. Тыһыынчанан сылларга аҕалбыт устуоруйабытын араҥаччылыыр, өбүгэлэрбит көлүөнэттэн көлүөнэҕэ олоххо илдьэ кэлбит үгэстэрин, таҥараҕа итэҕэллэрин билинэр, судаарыстыба тула сомоҕолуур, историческай кырдьыгы туруулаһар. Аҕа дойдуну көмүскээччилэри кэриэстиир, үйэтитэри наадалааҕынан ааҕар, хорсун быһыыларыгар кырдьыктааҕынан сыһыаннары туруулаһар, — диэн бэркэ суруллубут.
Үүнэр көлүөнэ ыччат сиэр-майгы, духуобунай, интеллектуальнай уонна эт-хаан өттүнэн сайдыылаах буоларыгар, патриотизм тыыныгар уонна аҕа көлүөнэни ытыктыыр тыыҥҥа иитиигэ сокуон ис хоһоонун эмиэ киһи ылынар.
Нуучча тыла судаарыстыбаннай тыл буолара саамай сөптөөх. Судаарыстыбаны тэрийбит, төрүттээбит омук буоллаҕа дии. Судаарыстыба иһигэр баар өрөспүүбүлүкэлэр бэйэлэрин тылларын хайдах харыстыыллара бэйэлэрин көҥүллэрэ буолбута эмиэ бэрт. Төрөөбүт тылларын үөрэтэллэрэ, сайыннараллара сокуонунан араҥаччыланар буолта үчүгэй. Арассыыйа култуурата элбэх норуоттар култуураларын бииргэ түмэр уратылаах уонна судаарыстыбанан араҥаччыланар диэн суруллубута үчүгэй. Аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох омуктар бырааптарын көмүскүүр, норуоттар национальнай култуураларын уратытын, этническэй уонна төрөөбүт тылларын көмүскүүр диэн чопчуланан суруллубута эмиэ киһи иһинэн киирэр. Уопсайынан, Төрүт сокуоммут, мин санаабар, бары өттүнэн сөп хайысханан оҥоһуллубут. Биһиги, Саха сирэ, Арассыыйаттан күннэтэ араас дириҥ ис хоһоонноох өйөбүллэри ыла олоробут. Тугу туруорсабыт да өйөнөр курдук. Оннук үлүгэр киһи уолуйар-соһуйар, айманар алҕастара суохха дылы. Кэнники сылларга саха норуота үөрэхтэнэн, билиилэнэн, салайааччыларбыт балысханнык үүнэн-үрдээн, атын омуктарга баһыйтарбат, тэҥҥэ туруорсар, өрөспүүбүлүкэбит туһугар бэркэ үлэлиир-хамсыыр буоллулар. Ону аһары баран, түгэҕэ тэстибит буочука курдук, норуоттар икки ардыларыгар сыһыаны сатарытар, айгыратар тылы-өһү мээнэ тыалга ыскайдаамыахха баар этэ. Туох өйдөммөт быһыы таҕыста да, бэрээдэк, сокуон быһыытынан, аргыый-наллаан чуолкайдаһан иһиэххэ баара. Тута бэлэскэ түһэрэн бас-баттах өйдөөҕүмсүйүү, бэйэ салайааччыларын ытыктаабат, аанньа ахтыбат буолуу, бырыы-хоруу курдук үөҕэн-мөҕөн барыы, куйаар ситиминэн ону күүскэ тарҕатыы саха сиэригэр сөп түбэспэт быһыы уонна төттөрүтүн омугу намтатар, кэҕиннэрэр көстүү дии саныыбын. Хас биирдии киһи үрдүк култууралаах буоларга күннэтэ бэйэтин хонтуруолланара буоллар үчүгэй буолуох этэ.
Кэнчээри ыччаттарбыт кэскиллэрин туһугар бары биир өйүнэн-санаанан салайтаран, сомоҕолоһон, куоластыаҕыҥ диэн ыҥырабын!
Бэчээккэ бэлэмнээтэ Татьяна МАРКОВА.