Сорох дьон үлэлэрин былаһын тухары сылаас хонтуораҕа чэй иһэ-иһэ докумуон бэрийэллэр, отчуот оҥороллор, мунньахтарга сылдьаллар. Оттон ким эрэ халыҥ тыаны, сис хайалары эт атаҕынан тэлэр, сымара таастар быыстарынан халыгыраччы устар сүүрүктээх дохсун үрэхтэри өксөйөр, ууну-уоту ортотунан ааһан, адьырҕа кыылы кытта күөн көрсөн, араас ыарахаттары туораан, ыстаал курдук хатарыллар.
edersaas.ru
Уус Алдан Бэйдиҥэтиттэн төрүттээх Василий Охлопков «АЛРОСА» хампаанньа алмааһы атыылыыр Дьокуускайдааҕы тэрилтэтигэр (ЯПТА) оҥорон таһаарар-технологическай салаатын инженер-метролога. Кини оҕо сааһа кырылас кумахтаах Бүлүү эбэ кытылыгар Үөһээ Бүлүүгэ ааспыта. Биир киһи олоҕор кини улахан Эбэ уутун сүүрүктээх үөһүгэр, Дьааҥы хайаларыгар, халыҥ тыаҕа хас да тургутууну, айылҕа киэҥ киэлитигэр сүрэхтэниини ааспыта.
Төрөппүттэрэ боростуой тыа ыала: аҕата зоотехнигынан, ийэтэ экэнэмииһинэн үлэлээбиттэрэ. Василий оҕо сылдьан өрүс кытылыгар улааппыт буолан, эрдэ харбыы, умса үөрэммитэ. Уу иһинээҕи эйгэ остуоруйа дойдутун курдук абылыыр күүстээҕин онно сэрэйбитэ.
300 минерал кэлиэксийэтэ
Онтон 9-с кылаастан араас дьүһүннээх, дьикти быһыылаах-таһаалаах өрүс тааһын мунньуунан үлүһүйбүтэ. Ол кэлиэксийэтэ билигин хаҥаан, сылдьыбыт сириттэн барытыттан аҕалан, аан дойдуга 5000 минерал арааһа биллэриттэн билигин киниэхэ 200 түмүлүннэ. Лотуок аайы тус-туһунан кытархай, сырдык араҕас, хараҥа кыһыл, көҕөрүмтүйэр халцедон, кварц, сердолик, оникс о.д.а. минераллар сыталлар.
«Кинилэр күндү таас ахсааныгар киирбэттэр, чочуйдахха, ааллахха, өлбөөдүйэн өҥнөрүн сүтэрэн кэбиһэллэр. Онон киһи кыайан үүттээбэт, киэргэлгэ туттубат. Күндү тааһы айылҕа баайдаах сиригэр баран хостуурга лицензия наада. Онон ити чароиты, хайа курустаалын эҥин атын дьону кытта атастаһан ылбытым. Үчүгэй кэлиэксийэ хомуйарга, ону атыылаһан ыларга үтүмэн үп-харчы наада», – диэн кэпсиир Василий Охлопков.
Кини 1993 сыллаахха СГУ геолого-разведочнай факультетын бүтэрбитэ, инженер-геофизик идэтин баһылаабыта. Ол саҕана идэтинэн үлэ булбакка, Москваҕа алмааһы сортировкалыыр кууруска үөрэнэн, 1998 сыллаахха «АЛРОСА»-ҕа үлэҕэ киирбитэ. Онтон Новосибирскайга стандартизация уонна метрология академиятыгар киирэн, инженер-метролог иккис үрдүк үөрэҕин дипломун ылбыта.
Карааты кэмниир ыйааһын сыыһыа суохтаах
Кини алмаас хас ыйааһыннааҕын караатынан быһаарар тэрил кыраны да сыыспатын туһугар эппиэттиир. «Ыйааһын тыала, вибрацията, магнитнай хонуута суох сиргэ уонна итии-тымныы охсуспат биир тэҥ кыраадыһы тутан турар миэстэҕэ алҕаһаабат. Күндү тааска өрөспүүбүлүкэ өлүүтүн, атыыга тахсар бородууксуйаны барытын манна ыйыыбыт», – диир инженер-метролог.
Күндү таас ыйааһынын билэр мээрэйи караат дииллэр. 1 караат – 1 гыраамы биэскэ үллэрбит биир өлүүтэ. Алмаас айылҕаҕа көстөрүгэр түөрт араас быһыылаах уонна дьэҥкир өҥнөөх. Өрүс кытылыгар билигин алмаас суоҕун кэриэтэ, үксэ 1,5 килэмиэтир дириҥнээх шахтаҕа киирэн хостууллар.
Василий Иннокентьевич саха киһитин сиэринэн бэрт сэмэй майгылаах, бэйэтин туһунан элбэҕи кэпсиирин сөбүлээбэт эрээри, айылҕаҕа сылдьыы туһунан бэрт үлүһүйэн, тэптэн туран сэһэргиир. Кэргэнэ медик идэлээх, өрөспүүбүлүкэтээҕи Гериатрияҕа үлэлиир.
Дьэрэкээн шкатулка
Охлопковтар ыал аҕа баһылыга шкатулка каркааһын оҥорор, онтон кэргэнэ илиитин сылааһынан бигээн, тарбаҕын талаанынан киэргэтэн, декупаж араас ньыматынан ойуулаан-мандардаан биэрэр. Аймахтарыгар, табаарыстарыгар дьэрэкээн оҥоһуктарын бэлэхтииллэр. Уоллаах кыыс оҕолоро иккиэн устудьуоннар.
Бүгүҥҥү сэһэргэһээччим төһө даҕаны тиэхэньиичэскэй идэлээҕин иһин, Сиэн Баһылай диэн аатынан кэпсээн суруйар, ол айымньылара «Чолбон» сурунаалга бэчээттэммиттэрэ. Айар үлэтэ аан бастаан тылбаастан саҕаламмыта, Александр Пушкины, Сергей Есенини сахалыы «саҥардыбыта».
Ол айымньыларын ханна да бэчээттээбэккэ, сэмэйдик блокнотугар эрэ хатаан, прозаҕа көспүтэ. 2016 сыллаахха бастакы кэпсээнин суруйбута литературнай бириэмийэҕэ тиксибитэ. Муус саҥа туран эрэр кэмигэр алтынньыга 500 субай сүөһүнү өрүс нөҥүө чараас мууһунан туораппыт киһи туһунан дьиҥнээх олоххо буолбут түбэлтэни айымньытыгар киллэрбитэ.
Дьааҥы сис хайаларыгар биир суукка сатыы
«Киһи өйүттэн айан суруйдаҕына, сюжетын букатын буккуйан кэбиһиэн сөп, ол иһин мин олоххо баары суруйабын. Урут устудьуоннуу сылдьан быраактыкабытыгар «Якутскгеология» баартыйатыгар айылҕаҕа икки ыйы быһа сылдьарбыт. Онтон биирдэ Дьааҥы хайаларыгар аспыт бүтэн хаалан, балыктыы барбыппыт. Ол мүччүргэннээх сырыыбыт туһунан «Тургутуу» диэн иккис кэпсээммин суруйбутум.
Вездеходпут алдьанан хаалбыта, ол тиэхиньикэни сатаан өрөмүөннүүр ким да суоҕа. Бары хайа инженердэрэ мустан хаалан, тиэхиньикэҕэ эн-мин дэсиһэр киһи суох буолан, атах тардыһар тэрилбит кыайан собуоттаммакка, бэрт уһуннук моһуогурбуппут.
Эдэр буолан, оҕотук санаабар базабыт диэки соҕотоҕун түһэ турдум. Вездеход тиһилигин суолун батыһан, суукка курдук аһаабакка, уу испэккэ 60 тахса килэмиэтири соҕотоҕун сатыы хаампытым.
Мас көтөрүн бултаан сиэхпин сөп этэ даҕаны, астыахпын испиискэм суоҕа. Хайаны дабайан истэҕиҥ аайы сэниэҥ эстэн, утуйуоххун баҕараҕын. Аны тымныы тааска сыттыҥ да бүтэҕин, көрдөрбүтүнэн үлүйэҕин. Онон утуйбакка тыын быһаҕаһынан баран истим. Ол иһэн суоҕу баар гынан көрөҕүн, ыраахтан вездеход тыаһа субу баардыы иһиллэн кэлэр. Ону кэлин быһаарбытыҥ, «өй баайыллыыта» буолан хаалар. Үрүйэ уута аллараа эрэ баар, оттон үөһэ тахсаргар иһитэ суох буоллаххына, кыпчыйтараҕын.
Итинник хайа перевалын туораабытым кэнниттэн күһүҥҥү ыас хараҥаҕа массыына пааратын уота кылайан ааспыта. Ону батыһан суолга тахсыбытым, хорҕолдьун хостуур рудниктарыгар киирэр суол баар эбит. Онно тиийэн, хата сиэппэр 25 солкуобай баар буолан, остолобуойга аһаан, киһи буолбутум.
Дьонум вездеходтаах эбэҥкилэри булан, кинилэр киһилэрэ үс чаас тухары хасыһан, тиэхиньикэлэрин оҥорон биэрэн, мин кэннибиттэн кэлбиттэрэ», – диэн кэпсиир Василий Охлопков.
Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ», edersaas.ru