Сайын сатыылаата да, дьон-сэргэ Ыһыаҕы кэтэһэр. Өрөспүүбүлүкэ бу күннэргэ Намнааҕы Олоҥхо ыһыаҕынан олордо. Эһиил Олоҥхо ыһыаҕа өҥ буордаах Өлүөхүмэ сиригэр-уотугар ыытыллыаҕа, онон өлүөхүмэлэр быйылгы ыһыахха ураты болҕомтону уураллар. Улуус баһылыгын эбээһинэһин толорооччу Эдуард Кондратьев иһитиннэрбитинэн, быйыл Нам ыһыаҕар уонтан тахса киһилээх хамаанда тиийбит.
edersaas.ru
Ил Дархан дьаһалынан, СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Колодезников салайааччылаах өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрийэр хамыыһыйа тэриллибит. От ыйын саҥатыгар көһө сылдьар мунньаҕы ыытар былааннаахтар.
“Саха сиригэр 120-тэн тахса омук олорор эбит буоллаҕына, Өлүөхүмэ улууһугар 50-тан тахса араас омук баар. Олоҥхо ыһыаҕа биһиги улууспутугар ыытылларын бары үөрэ, биһирии истибиппит. Быйылгы сылы улууска Норуот айымньытын сылынан биллэрбиппит. Эһиил ыһыах ыытыллыахтаах миэстэтигэр, быйыл бэс ыйын 29-30 күннэригэр улуус ыһыаҕын ыһыахпыт. Ити — сүрүн бэлэмнэнии биир көрүҥэ буолар. Быйылгыттан тутуубутун саҕалаатыбыт. Балтараа тыһыынча миэстэлээх трибуна оҥоһуллар. Ону таһынан, атын тутуулар барыахтара. Намҥа тутуунан дьарыктаммыт тэрилтэ биһиги эбийиэктэрбитигэр бэдэрээтчит буолар. Нэһилиэктэр ураһаларын быйылгыттан туруоран саҕалаатыбыт. Сорохторо быйылгы улуустааҕы ыһыах иннинэ силигин ситиэхтэрэ, атын тутуута эһиил түмүктэниэҕэ”, — диэн бэлэмнэнии хаамыытын Эдуард Кондратьев билиһиннэрдэ.
Санатан эттэххэ, эһиил өлүөхүмэлэр Олоҥхо ыһыаҕын сэргэ, Өлүөхүмэ куорат төрүттэммитэ 385 сылын бэлиэтиэхтэрэ. Онон сибээстээн, киэҥ өрүттээх үлэни ыытар былааннаахтар. Аҥаардас бырааһынньыгынан эрэ муҥурдаммакка, үйэлээх тутуу, өйдөбүл хаалыан баҕараллар. Ол курдук, суолларын өрөмүөннүөхтэрэ, сөмөлүөт көтөр-түһэр балаһатын оҥоруохтара, социальнай тутуулары ыытыахтара. “Арассыыйа биир кырдьаҕас куоратынан биллэр Өлүөхүмэ уларыйыах, тупсуох, саҥардыллыах тустаах. Биһиги ол туһугар кыһаллабыт”, — диэн баһылык эбээһинэһин толорооччу бэлиэтээн этэр. СӨ Култуураҕа уонна дуохуобунай сайдыыга министиэристибэтин, Олоҥхо тыйаатырын, Олоҥхо үнүстүүтүн, о.д.а. тэрилтэлэри кытта ыкса ситимнээхтик үлэлэһэллэр. Намҥа ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕар кыттыбыт улуус дэлэгээссийэтэ үчүгэйи, сонуну, саҥаны көрөн-истэн, эһиил Өлүөхүмэ сиригэр-уотугар өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын үрдүк таһымҥа ыытар соруктаахтар.
“Үлэ үс сыллааҕыта саҕаламмыта”
Улуустааҕы култуура, ыччат, дьиэ кэргэн уонна спорт управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы Мария Ларионова култуура өттүгэр туох үлэ-хамнас барарын билиһиннэрдэ.
— Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэниибит 2016 сылтан саҕаламмыта. Улуустааҕы тэрийэр сэбиэт тэриллибитэ. 2017 сыллаахха миэстэтэ быһаарыллыбыта. Былырыыҥҥыттан тутуу хайысхатыгар үлэ барар. Быйыл трибуна, күн көрсүүтүн түһүлгэтэ бүттэ. Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии чэрчитинэн, быйыл ыһыахпыт ити сиргэ ыытыллар. Олохтоохтор бу сүдү ыһыах дириҥ философиятын билсэ туралларын, кыттааччылар даҕаны бэлэм буолалларын туһугар, туох баар сиэри-туому тутуһан тэрийиэхпит.
Бу үс сыл устата маастардары кытта күүскэ үлэлэстибит. Ыһыахха туттуллар киэргэллэрбитин, реквизиттэрбитин оҥорон бэлэмнии сылдьабыт. Номнуо үһүс сылын улуустааҕы баһылык грана олохтоммута, онон дьон-сэргэ араас бырайыак толкуйдаан, күн бүгүн ситии саламалары, ураһа иһинээҕи киэргэллэри, ат симэҕин, бэлэхтэри-туһахтары оҥоробут.
Быйыл Олоҥхо ыһыаҕын эмблематыгар куонкурус биллэрбиппит. Балаҕан ыйыгар түмүктэниэхтээх. Түмүк тахсаатын, эмблема бигэргэнээтин кытта “брендовай бородууксуйаны” оҥорон саҕалыахпыт.
Итини таһынан, олоҥхоһуттарбыт айымньыларын бэчээккэ таһаарыыга үлэлэһэбит. Михаил Шараборин-Кумаарап икки олоҥхотун бэлэх-туһах буоларын курдук оҥорторон таһаарыахтаахпыт. Михаил Терентьевич үс олоҥхолооҕуттан биирэ эрэ бэчээккэ тахсыбыта. Биир саамай улахан олоҥхото илиинэн суруллубута Гуманитарнай чинчийии үнүстүүтүн фондатыгар сытар. Бэчээккэ бэлэмнээһиҥҥэ үп-харчы көрдүбүт, быйылгыттан үлэтэ саҕаланыахтаах. Итиэннэ Афанасий Соловьевпут олоҥхотун икки тылынан таһаартарар санаалаахпыт.
Олоҥхо үнүстүүтүн, Гуманитарнай чинчийии үнүстүүтүн уонна Олоҥхо тыйаатырын кытта былырыыҥҥыттан ыкса үлэлэһэбит. Биһиэхэ улаханнык көмөлөһөллөр. Түгэнинэн туһанан, махталбытын тиэрдэбит. Былырыын Олоҥхо үнүстүүтүн кытта улахан эспэдииссийэни тэрийбиппит. Тээнэттэн саҕалаан, элбэх нэһилиэги кэрийбиппит, араас үһүйээннэри, ахтыылары хомуйбуппут. Хас олоҥхоһут олорон ааспытын үөрэтэр сыалтан иһитиннэриилэри, дьон кэпсээннэрин мустубут. Онно биллибитинэн, биһиги улууспутугар сүүрбэччэ олоҥхоһут олорон ааспыт эбит. Холобур, биллиилээх олоҥхоһут Михаил Шараборин-Кумаарап Кыыллаах Арыы олоҥхоһута Торговкин-Бабанчаттан уһуйуллубутун биллибит. Торговкин-Бабанча эрдэтээҥҥи киһи буолан, кини олоҥхолоро сурукка-бичиккэ киирбэккэ хаалбыттар.
Быйыл улууспутугар Норуот айымньытын сыла биллэриллибитэ. Олоҥхону толорооччуларбытын кытта ыкса үлэлэһэбит. Дьон-сэргэ сэҥээрэр, биһириир. Толорооччу ахсаана син эбиллэн эрэр. Быйылгы улуустааҕы ыһыахха Шараборин-Кумаарап олоҥхотун толорор тоҕус ааҕааччыны бэлэмнии сылдьабыт. Эһиилгэ диэри өссө чочуйуохпут. Норуот айымньытын сылын түмүктүү, маастардарбыт үлэлэрин туһунан альбом бэлэмнэнэр. Сыл бүтүүтэ “Народное творчество” диэн кинигэбит күн сирин көрүөҕэ, — диэн Мария Дмитриевна сырдатта.
Людмила ПОПОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru