Сыл-хонук ааһан истэҕин аайы билии киэҥ аартыгар сирдээбит, идэҕин таба тайанаргар тирэх буолбут, айар үлэ абылаҥар уһуйбут, суруналыыстыка киэҥ эйгэтигэр ааны арыйбыт учууталларбытыгар махталбыт улаатан, күүһүрэн иһэр.
СГУ суруналыыстыка салаатын 1999 сыллаахха бүтэрбит выпускниктартан тэрилтэ салайааччытыгар тиийэ үүнэн-сайдан тахсыбыт киэн туттар дьоммут Ольга Семенова, Туйаара Константинова, Ньургуйаана Стручкова бүгүн Саха сирин национальнай бэчээтин күнүгэр санааларын үллэһиннилэр. Ачыкытын быыһынан үөрэн мичилийбит арылхай харахтаах профессор Олег Дмитриевич Якимов сырдык аатын ахтан-санаан аастылар.
Суруналыыстыка салаатын төрүттээччи
Олег Дмитриевич үтүө өҥөтүнэн, тустаах кыһамньытынан СГУ филологическай факультетын иһинэн 1993 сыллаахха аан бастаан суруналыыстыка салаата тэриллэн, хаһыат, араадьыйа, тэлэбиидэнньэ эйгэтигэр идэтийбит үлэһиттэри бэлэмнээн таһаарар буолбуттара. Устудьуоннар үлэлии барар сирдэрин номнуо талан, хас сайын аайы өрөспүүбүлүкэ сүрүн хаһыаттарын эрэдээксийэлэригэр, «Саха» НКИХ быраактыкаланаллара.
Холобур, 2-3 бырактыкааҥҥа: «20 мүнүүтэлээх ыччат биэриитин бэлэмнээҥ», — диэн баран камералаах операторы уонна биир режиссеру туттаран кэбиһэллэрэ. Үчүгэйэ диэн суруйбут сценарийгын ким да хааччахтаабат, быһа-ото барбат этэ. Хаһыакка эмиэ, 1990-с сыллар иккис аҥаардарыгар, бэчээт эйгэтигэр көҥүл тыына биллэн, талбыт тиэмэҕэр хото суруйарыҥ, бобуу суоҕа эдэр дьону үрдүккэ кынаттыыра.
Идэҕэ бэриниилээх буолуу
Эдэр кэрэспэдьиэннэр сиэр-майгы, буруйу оҥоруу, уопсастыба мөкү өрүттэрин барытын дьулайбакка суруйаллара, анал чинчийии оҥороллоро, олох араас салаатын сырдаталлара. Бэрээдэги көрөөччүлэри кытта түүҥҥү эриэйдэҕэ тахсаллара, репортаж бэлэмнииллэрэ. Өрөбүллэрин-сынньалаҥнарын тапталлаах үлэлэригэр аныыллара, субуота аайы биир да тэрээһини көтүппэккэ хаһыат сирэйигэр туох-ханна буолбутун сырдатан, ыалдьыттартан интервью ылан иһэллэрэ.
Талан ылыахтаах идэлэригэр бэриниилээх дьон киэһэ хойут, араас тэрээһиннэр кэннилэриттэн үргүлдьү, Бэчээт дьиэтигэр тиийэн, түүн хойукка диэри олорон, ардыгар хонуктарыгар хаалан, матырыйаалларын тута бэчээттээн иһэллэрэ.
«Аанынан киллэрбэтэхтэринэ, түннүгүнэн да киириэхтээххит!»
Бырапыассар Олег Дмитриевич: «Бэҕэһээҥҥи сонун — сонун буолбатах. Суруналыыс эргэриэн иннинэ таһааран иһиэхтээх. Өскөтүн эһигини аанынан киллэрбэтэхтэринэ, түннүгүнэн да ойон киириэхтээххит, тиэмэҕитин сатаан арыйыахтааххыт«, — диэн этэрэ. Үөрэтэр оҕолорун ыстатыйалара хаһыакка таҕыстаҕына, эбэтэр тэлэбиисэргэ көрдөҕүнэ ис сүрэҕиттэн истиҥник, оҕо курдук үөрэрэ. Хаһыаты кыбынан кэлэн, барыбытыгар көрдөрө-көрдөрө киэн туттан кэпсиирэ суруксут буолуохтаах дьоҥҥо инникигэ эрэли эбэн биэрэрэ, санаабытын кынаттыыра.
«Эдэр саас» хаһыат Саха сирин үрдүнэн өрөгөйдүү, сурутааччытын ахсаана саамай үрдүү сылдьар көмүс кэмигэр биһиги кууруспутуттан Оля Лыткина, Яна Байгожаева, Ньургуйаана Макарова, Люба Готовцева, Марианна Тихонова о.д.а. түмсэн, ааҕааччы элбээн-тэнийэн иһэригэр сэмэй кылааттарын киллэрсибиттэрэ.
Ол кэмтэн балачча сыл ааста… Кыргыттар ылсыбыт үлэлэригэр буһан-хатан, ситэн-хотон, олоххо бэйэлэрин миэстэлэрин булан, тэрилтэ салайааччытыгар тиийэ үүнэн-сайдан таҕыстылар. Кинилэр үөрэппит учууталларын Олег Дмитриевич туһунан бүгүн бу курдук ахтан-санаан аастылар:
Аныгы технология үлэни күүһүрдэр
Ольга Семенова, Н.Е.Мординов аатынан «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһатын дириэктэрэ:
— Биһиги 1994 сыллаахха СГУ филологияҕа факультетын суруналыыстыка салаатыгар туттарсан киирбиппит. Биир миэстэҕэ түөртүү-биэстии киһилээх куонкурус этэ. Ол аата, 25 миэстэҕэ сүүстэн тахса киһи туттарсыбыт.
Айар үлэ куонкуруһугар Наталья Ивановна Харлампьева салайааччылаах хамыыһыйа үрдүк сыананы туруоран, санаам ордук бөҕөргөөбүтэ. Олег Дмитриевич ити тургутууга улахан баалы ылбыттары бэлиэтэммит этэ. Куруутун кэтээн көрөрө. Оҕо-оҕо курдук атыҥҥа аралдьыйаары гыннахпытына санатан, сааһылаан биэрэр идэлээҕэ. Үөрэнэрбит тухары, ылыахтаах идэбит эйгэтигэр чугас сылдьар устудьуоннары хайгыыра.
Үһүс кууруска үөрэниэхпититтэн: «Пресс-сулууспалар баар буолуохтара, хайаан да холонон көрөөрүҥ. Оччоҕо идэҕит аналын өссө дириҥник өйдүөххүт!» — диирэ. 1999 сыллаахха үөрэхпитин бүтэрбиппит кэнниттэн, суруналыыстыкаҕа тутулуга суох хаһыаттар, сурунааллар, радиолар баар буоланнар, бары оннубутун булбуппут.
Билигин аныгы үйэ технологията, сөптөөх ньымалары туттуу, информацияны киэҥник тарҕатарын, матырыйаалы байытан биэрэргэ көмөлөөҕүн ылынан эрэбит дии саныыбын. Оҕо ааҕар сурунаалларыгар, хаһыаттарыгар бу үлэ хото киирдэ. Уопуттаах учууталлар, эдэр төрөппүттэр, оҕолор түмсэр, интэриэстэрин тардар сурунааллар, итиэннэ хаһыаттар үйэлээх ситими быспаттарыгар итэҕэйдибит.
P.S. 1994 сыллааҕы «Эдэр саас« хаһыакка тахсыбыт хаартысканы Уус-Алдан улууһун бибилэтиэкэтин үлэһитэ Марианна Николаевна Борисова дьиэтээҕи архыыбыттан үллэстибитигэр махтанабыт!
Якимов төрүттээбит салаата 400 тахса идэтийбит суруналыыһы таһаарда
Туйаара Константинова, Саха көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа Москватааҕы филиалын салайааччыта:
— Оҕо эрдэхпиттэн «Кэскил», «Юность Севера» хаһыаттар эрэдээксийэлэрин кытта үлэлэһэн, сөбүлүүр идэбин 15 сааспар талбытым. Билигин Саха көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа Москватааҕы филиалын салайабын. Сахалыы, нууччалыы сюжеттары, репортажтары дойдубут киин куоратыттан бэлэмнээн, Саха сирин дьонугар-сэргэтигэр билиһиннэрэбит.
Саха бэчээтин сайдыытыгар, мин саныахпар, сүҥкэн кылаатын профессор, биллиилээх учуонай, история наукатын дуоктара Олег Дмитриевич Якимов киллэрэн турар. Олег Дмитриевич чинчийэр сүрүн тиэмэтинэн – саха бэчээтин устуоруйата буолбута. Ол курдук, кини «Очерки истории печати Якутии» кинигэ, араас хабааннаах монографиялар ааптардара. Онтон биһиги, кини үөрэннээччилэрэ – сурунаалыыстыка салаатын 400-тэн тахса выпускнига, саха бэчээтин эйгэтигэр үлэлии- хамсыы сылдьабыт.
1999 сыллаахха суруналыыстыка салаатын бүтэрбит оҕолортон билигин Ольга Семенова «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһатын салайааччыта, Татьяна Чьямова бу бэчээт кыһатыгар цифровой трансформация отделын салайааччыта, Ньургуйаана Стручкова «Сахабэчээт» генеральнай дириэктэрэ, Станислав Софронов сибээс уонна инновация министерствотын информационнай бэлиитикэҕэ отделын начаалынньыга. Аркадий Васильев ЯСИА-ҕа, Евдокия Сергина СӨ Пенсионнай пуонда, Анна Чусовская Үп министиэристибэтин, Яна Байгожаева «АЛРОСА» хампаанньа пресс-сулууспатыгар үлэлииллэр.
Бииргэ үөрэммит оҕолорбут 20 сыл устата суруналыыстыка уонна информация, реклама, маркетинг ситимнэрин ситиһиилээхтик баһылаан, үрдүк таһымнаах үлэһит буола үүннүлэр.
Саха бэчээтэ туспа суоллаах-иистээх, тутаах дьонноох эйгэ. Арассыыйа таһымыгар холобур буолуон сөптөөх үтүө үгэстэрдээх. Ону тэҥэ саҥа технологиялары, менеджмент ирдэбиллэрин, маркетины сөпкө туһанан, хаһыаттар, сурунааллар саха бэчээтин аныгылыы көрүҥүн олохтоон, ааҕааччы ирдэбилигэр сөп түбэһэн, сонун ньымалары киллэрэн салгыы сайдан иһиэхтээхтэр дии саныыбын.
Учууталбыт 20-30 сылы өтө көрөн
Ньургуйаана Стручкова, «Сахабэчээт» генеральнай дириэктэрэ:
— Үрдүк үөрэх кыһатыгар үөрэппит профессорбыт Олег Дмитриевич Якимов туһунан бүгүн өрөспүүбүлүкэ национальнай бэчээтин күнүгэр ахтан-санаан ааһабыт. Сыл хонук аастаҕын аайы кини сырдык аата өлбөөдүйбэт, биһиги сүрэхпитигэр өрүү баар. Кини бэргэн этиилэрэ кынаттаах тылга кубулуйан, күн бүгүҥҥэ диэри уостан уоска бэриллэн иһэллэр.
Олег Дмитриевич төрүттээбит хаапыдырата, суруналыыстыка салаата, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр-көстөр суруналыыстар хас да көлүөнэлэрин бэлэмнээн таһаарда. Өр кэмҥэ «Якутия» хаһыат кылаабынай эрэдээктэринэн үлэлээбит, 16 сыл СӨ Суруналыыстарын сойууһун салайбыт О.Д.Якимов биэрбит билиитэ, соргулаах сүбэтэ-амата улам чиҥээн, алмаас таастыы кырыыланан, бары өртүнэн күлүмүрдээн иһэр.
Учууталбыт 20-30 сылы өтө көрөр идэлээх эбит. Кини эппит элбэх этиитэ туолан, олоххо киирдэ. Саха суруналыыстыкатын устуоруйатын чинчийбит, идэтийбит сурналыыстары бэлэмнээбит профессорбыт научнай үлэлэринэн мин күннээҕи үлэбэр сирдэтинэбин, үгүс ыйытыктарга хоруйу онтон булабын, онон киниэхэ махталым муҥура суох.
Түмүк санаа
Онон ытык киһибит, профессорбыт Олег Дмитриевич Якимов 400 тахса оҕону үөрэппит, идэтийбит суруналыыстар хас да көлүөнэ халыҥ аармыйаларын бэлэмнээн таһаарбыт улахан үтүө өҥөлөөх. Сахабыт сирин хайа баҕарар хаһыатыгар, араадьыйаҕа, тэлэбиидэнньэҕэ, улахан тэрилтэлэр, министиэристибэлэр пресс-сулууспаларыгар кини үөрэппит оҕолоро айа-тута, үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Кинилэр идэни баһылыырга суруналыыстыка кистэлэҥнэрин арыйбыт учууталларын үтүө тылынан, барҕа махталынан ахталлар.
Марианна Тыртыкова