СӨ Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар министиэристибэтэ РФ биэрбит боломуочуйаларын чэрчитинэн, ойуур харыстабылыгар судаарыстыбаннай кэтээн көрүүнү ыытар.
edersaas.ru
Ойууру кэтээн көрүү сүрүн соругунан судаарыстыбаннай былаас, олохтоох бэйэни салайыныы уорганнара, юридическай сирэйдэр, биирдиилээн урбаанньыттар ойуур сокуонун ирдэбиллэрин кэһиилэрин сэрэтии, булуу уонна бохсуу буолар.
Бу үлэлэртэн кылгастык билиһиннэрэбит.
* * *
`Билигин ойуур хаһаайыстыбатыгар кэтээн көрүүнү 447 үлэһит толорор. Өрөспүүбүлүкэ хас биирдии ойуурун иниспиэктэригэр 554 тыһыынча гаа сир тиксэр. Бу ойуур федеральнай судаарыстыбаннай кэтээн көрүүтүн ыытар үлэһит сөптөөх ахсаанын өрөспүүбүлүкэ хааччыйбатын көрдөрөр.
2020 сылга уопсайа 2 348 хонтуруоллуур-кэтээн көрөр дьаһал ыытылынна (2019 сылга–2 294). Быйыл былааннаммыт бэрэбиэркэлэр РФ бырабыыталыстыбатын уурааҕынан, хамсыктан сылтаан ыам ыйын 1 күнүттэн тохтотуллубуттара.
— Ойуур сокуонун кэһии 107 хоромньулаах түбэлтэтэ бэлиэтэннэ (2019 сылга – 112).
— Кэһиини суох оҥорорго 4 дьаһал, 82 ирдэбил бэрилиннэ.
Ойуур сокуонун ирдэбиллэрин толорор туһунан быһаарар үлэ улуустардааҕы уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэргэ ыытыллар. Нэһилиэнньэни уонна ойууру туһанааччылары, ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин, тэрилтэлэри, оскуолалары кытары бэсиэдэ ыытыллар. Министиэристибэ саайтыгар сэрэтии үлэлэрэ, нуорма аакталара бэчээттэнэллэр.
Департамент барыта 164 административнай боротокуолу көрдө (2019 сылга — 334). Ол иһигэр, ойууру туһаныы, ойуурга баһаартан куттал суох буолуутун, санитарнай ирдэбил быраабылаларын кэһии, ойуур маһын сокуонунан көҥүлэ суох кэрдии, ойуур учаастактарын бэйэ көҥүлүнэн туһаныы, о.д.а. кэһиилэр бааллар.
— Административнай эппиэтинэскэ 82 киһи тардылынна, уопсайа 8 127 тыһыынча суумалаах ыстараап оҥоһулунна.
— 2020 сылга ойуур судаарыстыбаннай иниспиэктэрдэрэ өрөспүүбүлүкэҕэ сокуонунан көҥүлэ суох маһы кэрдиигэ 955 бэрэбиэркэлиир-рейдэ дьаһалларын ыыттылар. Ол түмүгэр 25 мөлүйүөнтэн тахса суумалаах 90 түбэлтэни буллулар (2019 сылга – 85). 33 холуобунай дьыала тэрилиннэ.
* * *
Департамент административнай эппиэтинэскэ тардыы үлэтин быраактыката көрдөрөрүнэн, ордук элбэхтик көстөр кэһиилэр:
1. Ойуурга баһаартан куттал суох буолуутун быраабылатын кэһии (68 киһи тардылынна);
2. Ойуур күөх суугунун сокуонунан көҥүлэ суох кэрдии (23 киһи);
3. Ойуур учаастактарын бэйэ көҥүлүнэн туһаныы (33);
4. Ойуурга санитарнай куттал суох буолуутун быраабылаларын кэһии (17).
Ол курдук, ойуур учаастагын арендалааччылар ойуур учаастагын туһаналларыгар, ЛЭП, массыына суолларын тутууга кэрдиллибит мас тобохторун хомуйбаттар, уот барар ситимин бырасыакаларын сэппэрээктэн ыраастаабаттар, ойуур учаастактарын баһаары сэрэтэр сириэстибэлэринэн хааччыйбаттар. Маннык кэһиилэр ойуур баһаара тахсар кутталын биллэ улаатыннараллар.
Ону сэргэ, ойуур учаастактарын көҥүллүүр докумуоннара суох, аренда дуогабара суох, аренда болдьоҕо бүппүтүн кэннэ учаастагы туһаныы түбэлтэлэрэ аҕыйаҕа суохтар.
(СӨ Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы А.Н.Агеев этиититтэн).
Ойуур сирин туһаныы
Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр ойуур пуондатын сирин иэнэ 255 мөлүйүөн кэриҥэ гектар.
Ойуур пуондата Саха сиригэр бырамыысыланнас уонна экэниэмикэ сайдарыгар улахан суолталаах. Ол курдук, ойуур пуондатын сирдэринэн элбэх улахан тутуулар бараллар, суоллар, турбалар уонна сибээс ситимнэрэ ааһаллар. Сир аннынааҕы баай эмиэ үксэ ойуур пуондатын сириттэн хостонор.
Ол курдук, ойууру туһанааччылар сири арендаҕа ылан, уопсайа 5 тыһыынчаттан тахса дуогабарынан үлэлии-хамсыы сылдьаллар.
Саха сиригэр сыл аайы 30 мөлүйүөнтэн тахса кууб маһы кэрдиэххэ сөп. Ол эрээри, сыл аайы 6%-тан элбэх мас кэрдиллибэт.
Алдан, Ленскэй, Өлүөхүмэ, Уус Алдан, Уус Маайа уонна Хаҥалас оройуоннарыгар 12 тэрилтэ маһы кэрдэн туһаҕа таһаарарга уонна атыылаан эргинэргэ анаан дуогабардаһан үлэлиир. Сүрүн маһы бэлэмнээччилэринэн Ленскэй оройуонугар “АЛМАС” ХЭУо уонна “Витимнээҕи ойуур хампаанньата” ХЭУо буолаллар. Онтон атыттара үксэ олохтоох нэһилиэнньэ наадыйыытыгар анаан маһы кэрдэллэр.
* * *
Министиэристибэ сыл аайы ойууру туһаныыны уонна дохуоту үрдэтэр сыалтан аукционнары ыытар. Ол курдук, 2020 сылга:
— Алдан, Өймөкөөн, Ленскэй, Нерюнгри, Томпо, Уус Маайа оройуоннарыгар уонна Дьокуускай куоракка сынньалаҥы тэрийэргэ аналлаах 30 учаастагы аукционҥа туруорбута, онтон 22 учаастак 37,5 гаа иэннээх сиргэ аукцион нөҥүө туһаныыга бэрилиннэ;
— Алдаҥҥа кэрдиллибит маһы бэлэмнээн таһаарарга анаммыт 10,6 гаа иэннээх 2 учаастак бэрилиннэ;
— Тыа хаһаайыстыбатын тэрийэргэ анаммыт 7 учаастак бэрилиннэ, ол иһигэр 5 учаастак таба иитиитигэр Горнай, Кэбээйи уонна Нерюнгри оройуоннарыгар, 2 учаастак Мииринэй оройуонугар балык үөскэтиитин тэрийиитигэр.
* * *
2020 сыл 9 ыйын түмүгүнэн ойууру туһаныыттан тахсар дохуот 1,5 миллиард солкуобай буолла, бу харчы РФ бүддьүөтүн систиэмэтигэр ыытыллар. Бу сыллааҕы ылыллыбыт былаан 119% толорулунна.
«Уһук Илиҥҥи гектар» сокуону олоххо киллэрии чэрчитинэн, сири босхо туһаныыга ойуур пуондатын сиригэр нэһилиэнньэни кытары 3 371 дуогабар оҥоһулунна. Ордук элбэх сайаапка Хаҥалас, Мэҥэ Хаҥалас оройуоннарыттан уонна Дьокуускай куораттан киирдэ. Гектар сирин дьон ордук сынньалаҥ сирин оҥостоору, олорор дьиэни уонна даачаны туттаары, кэтэх хаһаайыстыба тэринээри, бултаары уонна балыктаары ылаллар.
«Саха сирэ», edersaas.ru саайтка анаан СӨ Экологияҕа, ойууру туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар министиэристибэтин Ойуур хаһаайыстыбатын департамена