2018 сылга ойуур салаатын үлэһиттэрин идэлээх сойуустарыгар тэрилтэлэр ахсааннара 29-ка тиийбитэ, оттон идэлээх сойуус чилиэннэрин ахсаана 891 киһи буолбута. Ойуур хаһаайыстыбаларыгар идэлээх сойуус 3 тэрилтэтэ хаттаан тэриллибитэ уонна ойуур бырамыысыланнаһын хампаанньатын «Алмас» ХЭУо саҥа улахан сойууһун тэрилтэтэ баар буолбута.
edersaas.ru
Ол гынан баран, 2020 сылга ойуур бырамыысыланнаһын хампаанньатын тэрийээччи уларыйан, сүрүн үлэ сезонунан үлэҕэ көһөрүллэн, элбэх үлэһит баҕа өттүнэн уурайарыгар күһэллибитэ уонна идэлээх сойуустарын тэрилтэтэ уурайбыта. Ону сэргэ, ити сыл Уус Маайатааҕы ойуур хаһаайыстыбатын идэлээх сойууһун тэрилтэтэ эмиэ үлэтин тохтоппута. Ол курдук, 2017-2020 сылларга (отчуоттуур сылларбытыгар) бастакы сүһүөх икки тэрилтэ суох оҥоһуллан уонна ойуур хаһаайыстыбатын управлениетын уорганнарын үлэһиттэрин ахсаана сарбыллан, идэлээх сойуус чилиэннэрин ахсаана эмиэ 744 киһиэхэ тиийэ аҕыйаабыта.
2021 сыл тохсунньу 1 күнүнээҕи туругунан, Саха сиринээҕи идэлээх сойуус 27 бастакы сүһүөх сойуус тэрилтэтин түмэр. 2021 сыл саҥатыгар идэлээх сойуус бастакы сүһүөх тэрилтэлэригэр 837 киһи үлэлээбитэ, кинилэртэн 744-тэ сойуус чилиэннэрэ этилэр, үлэһиттэри чилиэнинэн киллэрии 88,9% тэҥнэспитэ. Ол да буоллар, идэлээх сойуус салаа тэрилтэлэрин ортолоругар бу көрдөрүү биир үчүгэйинэн ааҕыллар. Кэлэктиип чилиэннэрэ үлэлиир баҕалаахтарын уонна ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ уопсастыбаннай үлэҕэ тиһигин быспакка кыттыбыттарын да иһин, инникибит дьэҥкэтэ суоҕа уонна структуралар уларыйалларын күүтүү бүрүүкээн, «Ойуур харыстабылын авиационнай базатын» улахан идэлээх сойууһа рескомҥа кыайан холбоспокко хаалбыта.
Уопсайынан, ойуур хаһаайыстыбатын сүрүн тэрилтэлэрэ бары биир идэлээх сойууска холбостулар, оттон сойуус чилиэннэрин ахсаана туруктаах диэн этиэххэ сөп.
Идэлээх сойууспут кинилэргэ тирэҕирэр
Идэлээх сойуус рескома Алдан, Амма, Үөһээ Бүлүү, Горнай, Ленскэй, Нам, Ньурба, Өлүөхүмэ, Сангаар, Сунтаар, Таатта, Хаҥалас ойуурун хаһаайыстыбаларын идэлээх сойуустарын бастакы сүһүөх тэрилтэлэрин актыбыыстарыгар уонна «Рослесинфорг», «Якутлесресурс», СӨ Экологияҕа министиэристибэтин, ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин аппараатын идэлээх сойуустарыгар махталын биллэрэр. Кинилэр идэлээх сойуус тэрилтэтин тирэҕинэн буолаллар, сойуус Арассыыйа, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах тэрээһиннэригэр куруук көхтөөхтүк кытталлар.
Бэлиэтээн эттэххэ, идэлээх сойуус лиидэрдэрин көхтөөх уопсастыбаннай көрүүлэрэ идэлээх сойуус ситиһиитин, түмсүүлээҕин уонна үлэ кэлэктииптэрин үлэҕэ уонна социальнай интэриэстэрин сөптөөхтүк көмүскээһин төрүөтүнэн буолаллара.
Чуолаан салаа бэтэрээннэриттэн турар актыбыыстары: Аммосова Саргылаана Поликарповнаны, Пилишкина Людмила Валериановнаны, Азаргаева Галина Александровнаны, Алексеева Светлана Прокопьевнаны, Андреева Галина Егоровнаны, ону сэргэ орто көлүөнэ актыбыыстарын: Кычкин Иннокентий Иннокентьевиһы, Тумусова Марияна Ивановнаны, Ефремов Алексей Алексеевиһы, Борисова Ольга Робертовнаны, Потапов Степан Гаврильевиһы, Белолюбскай Александр Анатольевиһы бэлиэтиэхпитин баҕарабыт. Территориятааҕы тэрилтэ үлэтигэр ситиһиллибит үчүгэй уларыйыылар кинилэр ааттарын кытта быһаччы сибээстээхтэр.
Актыыбынай дьон уурайара –
сүрүн кыһалҕа
Кырдьыга даҕаны, хоруона дьаҥынан иккис сылын бара турар хааччахтааһыннар, ону сэргэ каадырдар барыыларын кытта сибээстээх ойуур хаһаайыстыбатын быһаарыллыбат кыһалҕалара, идэлээх сойуус тэрээһин үлэтигэр кэккэ итэҕэстэрэ эмиэ идэлээх сойуус үлэтин сорох өрүтэ мөлтүүрүгэр дьайыыны оҥордулар. Биһиэхэ саамай куһаҕан бэлиэнэн 2020 сыллаахха Уус Маайатааҕы ойуур хаһаайыстыбатыгар идэлээх сойуус тэрилтэтэ ыһыллыыта буолла. Ыраах сытар, хотугу сир ойуурун хаһаайыстыбалара көхтөөх уопсастыбаннай олохтон, сойуус тэрээһиннэриттэн тэйдилэр. Ол сүрүн төрүөтүнэн киини кытта тырааныспарынан сырыы уустуга уонна сыаналааҕа, сибээс уонна аныгы коммуникациялар сайдыбыттара буолар. Ол гынан баран, кэнники сылларга Хотугу сир уонна Арктика сайдыытын бөдөҥ бырайыактарын олоххо киллэриинэн, сибээһэ суох буолуу сыыйа-баайа туоратыллар. Мин санаабар, идэлээх сойууһу саҥардарга уонна бөҕөргөтөргө сүрүн кыһалҕанан салааҕа эдэр, актыыбынай каадырдар тиийбэттэрэ буолар. Бу ойуур хаһаайыстыбатыгар ыччат дьон кыра хамнастааҕын кытта сибээстээх. Үлэһит, актыыбынай ыччат уурайар, үгүс уопуттаах бэтэрээннэр сынньалаҥҥа бараллар.
2017-2021 сылларга атын үлэҕэ барыынан, биэнсийэҕэ тахсыынан сибээстээн, идэлээх сойуус кэмитиэттэрин 29 бэрэссэдээтэлиттэн 10 киһи уларыйда, Мэҥэ Хаҥалас ойуурун хаһаайыстыбата профсоюзнай лиидэрэ суох хаалла.
Үлэ харыстабылын салаатыгар сыыһа-халты туттуулар быйыл биһиги үлэһиттэрбит улахан баһаардар кэмнэригэр ойуур баһаарын утары охсуһарга күһэллибит кэмнэригэр таҕыста. Инникитин ойуур хас биирдии үлэһитэ баһаар кэнниттэн мэдиссиинискэй көрүүнү барарыгар уонна наада буоллаҕына, босхо доруобуйатын чөлүгэр түһэрэригэр ураты болҕомтону ууруохха наада.
Биһиги идэлээх сойууспут 2019 сылтан «Ойуур хаһаайыстыбатыгар дьоһуннаах үлэ иһин» болдьоҕо суох аахсыйаҕа кыттар. Ойуур хаһаайыстыбатын сытыы боппуруостара судаарыстыбаннай былаас бары таһымыгар көрүллэллэр. Ол эрээри, билиҥҥитэ дьиҥнээх хамсааһыннары, быһаарыылары көрө иликпит. Ойуур баһаара сиргэ-уокка, нэһилиэнньэҕэ дьиҥнээхтик суоһаатаҕына эрэ, былаас ойуур баһаарын утары охсуһар дьоҥҥо болҕомтотун уурар. «Не было счастья, да несчастье помогло» диэн өс хоһоонун курдук. Кэнники сылларга субъектарга ойуур баһаарын умулларар тиэхиньикэни уонна тэрили тириэрдии былаан быһыытынан тупсарын, баһаартан кутталлаах балаһыанньа мониториныгар уонна барыллааһыҥҥа аныгы технологиялар киллэриллэллэрин мэлдьэһэр кыах суох. Баһаартан кутталлаах былырыыҥҥы сезон түмүгүнэн үрдүк таһымҥа быһаарыылар ылылыннылар. Биһиги өрөспүүбүлүкэбит таһымыгар тустаах судаарыстыбаннай бырагыраама хос көрүллүөхтээх. Ол гынан баран, хамнаһы улаатыннарыы, ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин олохторун таһымын үрдэтии ахтыллыбат.
Ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ ойуур хаһаайыстыбатын үлэһитэ В.М. Устиноваҕа РФ Үлэҕэ Дьоруойун үрдүк аатын иҥэриини кытта сибээстээх дьаһаллары, Дьокуускай куоракка ойуур мусуойун арыйарга ойуур үлэһиттэрэ өр сыллаах үлэлэрин түмүүнү, ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин күнүн сыл аайы бырааһынньыктааһыны, үлэ кэлэктииптэрин ортолоругар волейболга күрэхтэһиилэри уо.д.а. дьаһаллары үрдүк таһымҥа ыыталлар. Идэлээх сойуус рескома уонна актыып бу дьаһалларга барытыгар көхтөөхтүк кытыннылар.
Үлэ биир сүрүн хайысхатынан үлэ кэлэктииптэрэ үлэни биэрээччилэри кытары социальнай бииргэ үлэлээһиҥҥэ кэлэктиибинэн дуогабары түһэрсиини олохтооһуннара буолар. Маннык үлэ саҕаланарыгар 18 тэрилтэ эрэ кэлэктиибинэн дуогабардаах этэ. Оттон билигин 27 тэрилтэ бары кэлэктиибинэн дуогабардаах. Кэлэктиибинэн дуогабар төрүтүнэн ойуур хаһаайыстыбатыгар Рослесхоһу уонна Рослепрофсойууһу кытары салаа сөбүлэһиитэ буолар.
Идэлээх сойуус чилиэннэрин үлэлэрин усулуобуйатын уонна олохторун дьиҥнээх хартыынатын быһаарарга былааннаммыт үлэни ыытабыт, ыччаттарбытыгар, салаа бэтэрээннэригэр чахчылар баазаларын оҥоробут. Быйыл күһүн Рослеспрофсойуус сорудаҕынан ойуур салаатын үлэһиттэрин социальнай-экэнэмиичэскэй балаһыанньаларыгар анкеталары толорбуппут.
«Саха сирэ», edersaas.ru сайтка анаан Владимир СОСИН,
РФ Ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин СӨ идэлээх сойууһун бэрэссэдээтэлэ.