Тохсунньу бүтэһигэр Арассыыйаҕа 12-17 саастаах оҕолорго коронавируснай инфекцияны утары “Спутник М” быһыыны биэрэн саҕалаатылар. Быһыы баҕа өттүнэн сөбүлэстэххэ эрэ, бэриллэр. Эрэгийиэннэргэ “Спутник М” быһыыны ыыталаан эрэллэр.
РФ доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтэ “Спутник М” быһыыны ааспыт сыл сэтинньи 24 күнүгэр регистрациялаабыта. Бу быһыыны иккитэ төхтүрүйэн, 21 күн быысаһан биэрэллэр. Оҥоһуллубут көрүҥэ эмиэ “Спутник V” курдук, коронавирус чааһа аденовируснай вектор көмөтүнэн килиэккэҕэ тиэрдиллэр. Ол эрэн, дуозата хас да төгүл кыччатыллыбыт. Көрүҥэ “назальнай” диэн, ол аата муннуга хааппыланан куталлар.
Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ иһитиннэрбитинэн, 12-15 саастаах оҕолорго быһыыны төрөппүттэр сөбүлэҥнэринэн эрэ биэрэллэр, оттон 15-17 саастаах оҕолор бэйэлэрэ сөбүлэһэр суругу суруйдахтарына, ылыахтарын сөп.
Быһыыны “Спутнигы” айбыт Гамалея аатынан научнай киин оҥорбута. 2021 сыл от ыйыттан саҕалаан оҕолорго чинчийэн барбыттара. Иккси чинчийии кэнниттэн, быһыы көдьүүһэ 93% диэн быһаарбыттара. Билигин Москва 12 балыыһатыгар ыытыллыбыт, 3 тыһыынча оҕону хаппыт чинчийии үһүс түһүмэҕэ түмүктэнэн эрэр. Бу чинчийиигэ учуонайдар биир кэһиллиини (побочный эффект) булбуттар – быһыыны ылан баран, оҕолор кыраадыстара үрдүүр эбит.
Эмкэ аллергиялыыр, эндокриннай систиэмэлэрэ кэһиллиилээх, быар-бүөр, онкологическай, аутоиммуннай ыарыылаах оҕолорго биэрэртэн сэрэнэргэ сүбэлииллэр.
Гамалея аатынан Эпидемиология, микробиология научнай киинин салайааччы Александр Гинцбург өссө 6-11 саастаах оҕолорго бэриллэр быһыыга чинчийии ыытыллыахтааҕын туһунан этэр. 2022 сылга хас баҕарар саастаах оҕоҕо анаммыт быһыы баар буолуохтааҕын туһунан бэлиэтиир. Ону тэҥэ, бу сыл бүтэһигэр кирииптэн уонна ковидтан тэҥинэн харыстыыр быһыы баар буолуохтаах.
Саха сиригэр биэрэн саҕалаатылар
2021 сыл ахсынньытыгар РФ доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтэ 12-17 саастаах оҕолорго коронавируснай инфекцияны утары вакцинаны эпидемическэй көрдөрүүнэн, сэрэтэр (профилактическай) быһыы национальнай халандаарыгар киллэрбитэ.
Дьокуускайга Оҕо дыбарыаһыгар 12-17 саастаах оҕолорго биэрэн саҕалаатылар.
Лена Афанасьева, СӨ доруобуйа харыстабылын миниистирэ:
— Бу быһаарыыны мин сөптөөх дии саныыбын. Ааспыт сыл оҕолор коронавируснай инфекцияны чэпчэкитик аһараллар диэн санаа сыыһатын көрдөрдө. Реанимацияҕа киирэн эмтэниллэр коронавируснай пневмониянан оҕолор ыалдьаллара элбээн иһэр. Бу курдук балаһыанньаҕа ыарахан ыйааһыннаах, саахар диабеттаах, олоҕурбут тыҥа ыарыылаах обургу оҕолор киириэхтэрин сөп. Өрөспүүбүлүкэҕэ коронавируснай инфекцияттан сылтаан оҕолорго эрэ көстөр мультисистемнай иһии содулунан (мультисистемный воспалительный синдром) ыалдьыы түбэлтэлэрэ тахсаллар. Бу “ковидынан” ыалдьыы 2-4 нэдиэлэ кэнниттэн көстөр “цитокиновай шторм” буолар. Хас да систиэмэни, уорганы тэҥинэн хабан “алдьатар” ыарахан ыарыы.
Марианна Данилова, СӨ доруобуйа харыстабылын сүрүн эпидемиолога:
— Улаатан эрэр оҕолорго быһыыны биэрии төрөппүттэр, сокуоннай бэрэстэбиитэллэр көҥүллэринэн, баҕа өттүнэн сөбүлэҥнээх эрэ ыытыллар. “Гам-Ковид-Вак” (Спутник М) быһыы бэриллэр, бу улахан дьон вакцинатын курдук эрээри, дуозата 5 төгүл кыра. Оҕо доруобуйатын харыстыыр туһуттан, төрөппүттэри бу боппуруоска эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһалларыгар уонна иммунизация туһугар быһаарыныы ылыналларыгар ыҥырабыт.
Министиэристибэ пресс-сулууспата иһитиннэрэринэн, вакцинация инфекционнай ыарыылары утары саамай көдьүүстээх ньыманан буолар. Билигин өрөспүүбүлүкэҕэ мэдиссиинэ тэрилтэлэригэр оҕолорго коронавируһу утары быһыыны биэрэр үлэҕэ бэлэмнэнии барар: анал кэбиниэттэри тэрилинэн хааччыйыы, вакцинаны биэрии бэрээдэгэр, сөпкө харайарга, тиэйэргэ-таһарга үөрэтии, о.д.а.
Атын дойдуларга хайдаҕый?
Сорох дойдуларга коронавируһу утары быһыыны өссө ааспыт сыл сааһыттан биэрэн саҕалаабыттара. АХШ-ка ыам ыйыгар Pfizer мРНК-вакцинатын 12-17 саастаах оҕолорго биэрэри көҥүллээбиттэрэ. Тоҕо диэтэр, 6 мөлүйүөнтэн тахса оҕо ыалдьыбыт, 700-чэ оҕо “ковид” содулуттан өлбүт. Европа дойдуларыгар ааспыт сайынтан саҕаламмыта. Ол эрээри, Данияҕа, Испанияҕа, Швецияҕа, Финляндияҕа улаатан эрэр оҕолорго Moderna быһыытын биэрэри тохтоппуттара, Pfizer диэни биэрэр буолбуттара. Израильга эмиэ бу быһыыны биэрэллэр.
Кытайга Sinovac хампаанньа оҥорбут “инактивированнай” Coronavac быһыытын 3-17 саастаах 552 оҕоҕо биэрэн, килиниичэскэй чинчийиини ыыппыттарын туһунан суруйан, аптарытыаттаах The Lanset сурунаалга бэчээттэппиттэрэ. 3 мкг дуозаны биэрбиттэригэр, оҕолорго 100% “антитела” үөскээбит, оттон ыарытар көстүүтэ (побочный эффект) 29%-ҥа бэлиэтэммит. Үксүгэр укуолу ылбыт сирдэрэ ыалдьар эбит. Учуонайдар быһыы оҕо доруобуйатыгар куттала суох уонна үчүгэй көмүскэли биэрэр диэн быһаарбыттар. Ол эрээри, үөскээбит “антитела” таһыма ыалдьан баран үөскээбит “антитела” таһымынааҕар намыһах буолара бэлиэтэммит.
Куба 2 саастаах оҕолорго биэрэн саҕалаабыт. Америка Moderna хампаанньата 6 ыйдаах оҕолорго биэрэргэ чинчийиини ыытар.
Германияҕа 5-11 саастаах, олоҕурбут ыарыылаах оҕолорго быһыыны биэрии боппуруоһугар улахан мөккүөрдэр тахсаллар. Ордук Куксхафен куоракка 12 саастаах уол Pfizer быһыыны ылан баран, өлбүтүгэр, айдаан тахсыбыт. Ол эрээри, өлүгү арыйыы түмүгэр, оҕо сүрэҕэ ыараханнык ыалдьара биллибит.
Доруобуйа харыстабылын аан дойдутааҕы тэрилтэтэ (ВОЗ) оҕолорго ковиды утары маассабай вакцинацияны ыытары биһирээбэт. Бу саастарыгар ыараханнык ыалдьар оҕо ахсаана аҕыйах. Ону тэҥэ, сорох дойдуларга (холобур, Африкаҕа) ыарыыны кытары алтыһар араҥа (миэдиктэр, учууталлар) быһыыны толору ыла иликтэрэ дьиксиннэрэр. Бэл диэтэр, “ВОЗ” чилиэннэриттэн судаарыстыбалар аҥаардара эрэ вакцинация 40%-нын толорбуттар. Онон бастаан улахан дьоҥҥо биэрэн бүтэрэн баран, оҕолорго биэрэр наадатын туһунан суруйаллар.
Түмүккэ
Дьиҥинэн, оҕо күн сирин көрүөҕүттэн саҕалаан, элбэх быһыыны ылар, кутталлаах ыарыылартан көмүскэнэр. Бу быһыылар элбэх оҕо олоҕун быыһаатахтара. Тоҕо чуолаан “ковиды” утары быһыыттан куттанабытый? Бастатан туран, тугу да билбэппититтэн. Оҕо доруобуйатыгар хайдах дьайыаҕа, кэнники туох эмит содуллаах буолуоҕа биллибэт. Онуоха ыарыы тарҕаммытын, быһыы оҥоһуллубутун, чинчийии ыытыллыбытын кэннэ олус кылгас кэм ааспыта мэһэйдиир. Онон кэм-кэрдии көрдөрөн иһиэҕэ эрэ диирбитигэр тиийэбит.
Дьон санаата
«Искусственнай” иммунитет
Анна Спиридонова, элбэх оҕолоох ийэ:
— Мин оҕолорбор “Грипполу” да бэрдэрбэппин. Тоҕо диэтэр, ыллахтарына, биир да тумууну көтүппэккэ, сылы быһа ыалдьаллар. Иммунитеттара “искусственнай” буолар быһыылаах. Ыалдьыбыт кэннэ, бэйэ иммунитета үлэлиэхтээх буоллаҕа. Онуоха быһыыны ылан баран, “искусственнайга” сэлээннээн кэбиһэр дии саныыбын. Биһиги былырыын “ковидынан” ыалдьыбыппыт, оҕолор чэпчэкитик аһараллар. Онон бэйэлэрин иммунитеттара күүһүрдүн, “антитела” үөскээтин диэн санаалаахпын.
“Эпидемия кэмигэр көдьүүстээх”
Георгий Иванов, миэдик:
— Оскуолаҕа, уһуйааҥҥа оҕолор күүскэ сыстыһаллар. “Омикрон” штамм кэлэн, дьиҥнээх эпидемия саҕаланна. Маннык эпидемиологическай балаһыанньаҕа оҕолорго быһыыны биэрии көдьүүстээх буолуо дии саныыбын.
Оҕолор “ковидынан” ыалдьаллар, бастаан чэпчэкитик аһардыбыт курдук буолаллар эрээри, “мультисистемнай” иһии саҕаланар. Онуоха тымырдара иһэллэр, тромбоз үөскүөн сөп, сүрэхтэрэ ыарытыйар буолар. Бу маннык ыарыы содула олус ыарахан. Онон Петербурга оҕо инфекционистара, кардиологтара, ревматологтара түмсэн, “ковид” кэннинээҕи иммунологическай ыарыылары чинчийэллэр.
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: ykt.ru