Иитээччи, төрөппүт күннэтэ да буолбатар син биир көрсөр биир ыарахан боппуруоһунан кыра саастаах оҕоҕо сөптөөх хоһоон булуута, талыыта, үөрэтиитэ буолар. Дьэ бу манна көмө буолуо диэн санааттан, Аан дойдутааҕы оҕо көмүскэлин бырааһынньыгын көрсө уһуйааммыт аатыттан оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолорго аналлаах хоһоон айыытыгар биир дойдулаахтарбытыгар күрэх биллэрбиппит.
Этиибитин энчи гыммакка, ыҥырыыбытын мүччү туппакка айар куттаах дьоммут көхтөөхтүк кыттан, олус үөртүлэр. Ааҕан истэх аайы бииртэн биир бэртээхэй хомоҕой тыллар холбонон, оҕолорго хоһоон хонуута тэлгэннэ.
Манна Акулина Старостина-Сайсары куоскатын оҕото:
…Остуолга тахсан сүүрэлиир
Мэниктээн үүтүн тоҕоохтоон
Орон анныгар куотаахтыыр.
Оттон ытын оҕото:
Эбээ саҥа былаатын
Ылан муоста соппут,
Эһээ кыл сэлээппэтин
Сиидэ гынан бырахпыт.
Уонна биллэн турар «таһырдьа быраҕыллан» кыра хаһаайын тэҥҥэ ытаспыт. Сайсарыга маны сэргэ:
Эһэ Миисэ бэспэҥниир
Оргууй аҕай туллаҥныыр,
Хара мунна сыллаҥныыр,
Харахтара кылаҥныыр.
Уонна: Көмүс баттах куукула,
Күөх харах мичээрэ,
Кыһыл баанчык киэргэлэ
Кэрэ да буолара.
Хоһооннорун саҥа сырдатан саҕалыыр Игнатий Михайлов кыра Никитата аһыы олорон оонньуу түһээри «муҥунан мөхсүбүт». Сөп да ээ, «кырааскалаах муостаҕа оонньуур арааһа тэлгэммит» уонна:
Оонньуур арааһа Никитаҕа
Күндүтүк көһүннэҕэ.
Кыра туппай тарбаҕынан
Кытаахтаһыан баҕардаҕа.
Эмиэ саҥа саҕалыыр Акулина Романова ааспыт оҕо сааһын күндүргэтэ ахтар:
Бүлүү өрүс биэрэгэр
Сөтүөлүүрбүт хайаан да,
«Заря» кэлэрин манаһан
Дьону үөрэ көрсөрбүт.
Лариса Николаева «мэник-тэник оҕо сааһын» санаан кэлэр:
Сааскы сайаҕас салгынынан
Бүлүү эбэм илгийдэ.
Күлүм гынна харахпар
Оҕо сааһым кэрчигэ…
Оттон Таисия Иванова хаһыакка суруйууларынан оройуоммутугар биллэр киһи оҕо барахсаны «төрөппүт ымыыта» диэн ааттаан хоһуйбут:
Төрөппүт үөрүүтэ
Оҕо саас мичээрэ,
Төрөппүт киэргэлэ
Оҕо саас саҥата.
Төрөппүт иитиитэ
Төлкөлөөх буоллаҕа,
Төрөппүт үөрэҕэ
Төрүттээх буоллаҕа.
Хоһоону сэҥээрээччилэргэ Альбина Күндээдинискэйэ диэн аатынан киэҥник биллэр биир дойдулаахтык биһиги күрэхпититтэн туора турбакка уһуйааны хоһуйан хоһоонун ыыппыта астыннарда:
…Уһун күҥҥэ оонньуубут
Билиибитин да хаҥатабыт,
Болҕомтолоох буолабыт
Дьоһуннаах дьон дэтэбит.
Устар кэми билбэккэ
Улаатабыт, эбиллэбит
Уһуйан үөрэтэр-такайар
Уһуйааммытын таптыыбыт.
Дьэ уонна күрэхпитигэр биир сүрүн миэстэни Дьолуолаах Миитэрэй хоһоонноро ылаллар. Манна туох хоһуллубатаҕый?!
Кутуруга хороҥнуур
Хонуу устун ойуолуур ньирэй.
Отоннуурун умнубут
Оҥоойуга оҥойбут Вова.
«Кустук» диэн ааттаммыт кулунчук.
Халлаан устун устубут
Сырдык сулус Чолбон.
Биэдэрэ бэргэһэлээх
Туорааҕынан харахтаах Хаар киһи.
Биэдэрэнэн үүт биэрэр
Алыстык да ыанньыйбыт Маҥаачык.
Тэйэр-куотар
Ситтэрбэккэ эрэйдиир
Мэник да мээчик.
Уонна биллэн турар «Ийэ дуу, эдьиий дуу» дэтэрин мунаардар тапталлаах иитээччи, «сибэккилиин тэҥҥэ сэгэлдьиһэн ылар» күүтүүлээх күөх сайыммыт, айылҕаҕа харыстабыллаах сыһыаны иҥэрэр «чуопчаарар тумустаах ырыаһыт чыычаах», «күн диэки ууммут кыракый ытыстаах» чэчик туһунан иэйиилээх хоһооннор.
Бииртэн биир бэртээхэй хоһооннору ааҕа олорон бэйэм эмиэ айыах санаам киирэн, били, «көҕөн көттөҕүнэ, көппөх көтөр» дииллэринии, оонньуурдары хоһуйан холоннум:
Бэйэтэ хааман алтахтыыр
Эбиитин саҥаран дьаһайар,
Уоттаах-күөстээх, килэккэй роботу.
Ситимнэстэр, силбэстэр
Туох барыта оҥоһуллар,
Толкуйдатар, айдарар
Бэртээхэй конструкторы.
Уонна Лаахтаах баттахтаах,
Уп улахан харахтаах,
Мап-мааны ырбаахылаах
Кып-кыра түүппүлэ оҕолоох
Тапталлаах куукулабын.
Бу курдук бэрткэ табыллан сабыс саҥа «буруолуу сылдьар» оҕо хоһооннорун хомуйа тардан бэрткэ үөрдүбүт, аны мантыбытын бэчээттээн, ойуулаан-бичиктээн хомуурунньук гынан таһааран, оройуоммут уһуйааннарыгар тарҕаппыт киһи диэн сыал-сорук туруоруннубут.
Венера Степанова, Күндээдэ, Ньурба.
Хаартыскаҕа: Күндээдэ уһуйаанын оҕолоро.