Нуучча географическай уопсастыбата Тааттаҕа субуотунньук тэрийдэ уонна ытык сирдэри харыстыырга ыҥырар

Өскөтүн Сайсары күөлүн тулатыгар сүрүннээн устудьуоннар үлэлээбит буоллахтарына, Таатта кыраныыссатын ыраастааһыҥҥа Саха сирин уһулуччулаах политическай-судаарыстыбаннай деятелэ, классик суруйааччы, учуонай Платон Алексеевич Ойуунускай төрөөбүтэ 125 сылын көрсө ыытыллар тэрээһиннэр чэрчилэринэн, улуус Култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга управлениетын үлэһиттэрэ, Чөркөөх уонна Кыйы ыччаттара кытыннылар.

Таатталар бэрт көхтөөхтүк тахсан бөҕү хомуйан, олбуору, сэргэлэри, ыскамыайкалары, клумбалары кырааскалаан, айан дьоно кэһии бэлэх быһыытынан ууран ааспыт астарын, малларын, саламаларын эргэрбитин сиэри-туому тутуһан харайан, Ойуунускай үбүлүөйдээх ыһыаҕын көрсө, сэргэхситии, чэбдигирдии, саҥардыы үлэтин оҥордулар. Ону тэҥэ

субуотунньук кыттыылаахтара минньигэстик буһарыллыбыт сахалыы миини иһэн, ырыа ылаан, дуоһуйа кэпсэтэн туһалааҕы уонна сынньалаҥы алтыһыннары туттулар.

Бу бэлиэ тохтобул айан дьоно аараан, сынньанан ааһарыгар олус тоҕоостоохтук турар, ураты сылаас, сымнаҕас тыыннаах сир. Ол да иһин, Таатта дьоно: “Ахтан аҕай кэллэхпитинэ дойдубут барахсан тута ийэлии иһирэхтик ураты салгынынан кууһан ылар” диэн этээччилэр. Кэлиҥҥи сылларга бу сири Иван Бочонин салайааччылаах “Тааттаавтодор” тэрилтэ

үлэһиттэрэ патриоттуу санааларынан, кимтэн да соруттарыыта суох, тус баҕатынан көрөн-харайан олорорун хайҕыахха эрэ сөп. Манна даҕатан эттэххэ, бэлиэ сирдэр иччилэригэр сүгүрүйүү аан дойду бары омуктарыгар баар үгэс буолар. Чугас олорор уруулуу омуктарбытыгар Бурятияҕа, Алтаайга, Монголияҕа сылдьан көрдөххө, таастары хомуйан

улахан чөмөхтөрү оҥорон сүгүрүйэллэр, эмиэ биһиги курдук ас, салама, араас бэлэх уураллар. Сахалар буоллаҕына, үксүн туох эрэ уратылаах маска бэлэх кээһэбит. Ол Ытык мас диэн ааттанар, ону сорохтор Кэрэх мас дииллэрэ сыыһа. Кэрэх диэн ойуун улахан туомҥа туһаммыт, анал оҥоһуулаах маһа буолар.

Бэлэххэ тохтоон аастахха, олус элбэх эргэрэн хаалбыт табах, кэмпиэт, таҥас кырадаһыннара, кураанах арыгы бытыылкалара өр сылларга мунньуллан бөх буоланнар, Ытык мас отуорун алдьаталлар. Онон ытык сир көстүүтүн буорту гыммат туһуттан сөп-сөп көрөн-харайан ыраастаныллыахтаах. Оччоҕуна эрэ сир-дойду кута-сүрэ чөл хаалар. Аны харчыны бэлэх ууруу ханна да киэҥник тэнийбит суол. Cиэрдээх омуктар харчыны сыаналаан анал иһиккэ уураллар уонна мунньан аһымал сыалларга туттан туһаҕа таһаараллар. Онтон биһиги мас быыһыгар кыбыта анньыбыппыт таммалаан сиргэ тэпсиллэн бөххө кубулуйар, тэпсибит киһиэхэ үп-харчы сыстыбат буолар. Дьон үтүө санаатынан сир иччитигэр бэлэхтээбит харчытыгар иҥсэрэн бэйэҕэ иҥэринии сэттээх-сэмэлээх уонна сааттаах быһыы. Онон бу үп үтүө дьыалаҕа эрэ туһуланыахтаах.