Кэбээйи улууһугар урут Уус Бүлүү диэн нэһилиэк баар буола сылдьыбыт. Бу нэһилиэккэ Таас Тумус, Кыччаҥ учаастактара уонна Промышленнай бөһүөлэк киирэр эбиттэр. Нэһилиэнньэтин ахсаана быста аҕыйаан, икки учаастага сабыллан, бу нэһилиэги эһэр, ол оннугар “Кэбээйи” сопхуос килиэккэлээх кыылы иитэр уонна балыктыыр учаастактара баар сиригэр, Арыктаахха, саҥа нэһилиэги тэрийэр туһунан дьаһал 1966 с. тахсыбыт.
edersaas.ru
Биһиги “Сахамедиа” холбоһук “Улуус олоҕо” бырайыагынан Кэбээйигэ тиийэ сырыттахпытына, Арыктаахха ыччат лидеринэн үлэлии сылдьар Ньургуйаана Ноговицына бөһүөлэгин туһунан бу курдук кэпсээбитэ:
— Олохтоох дьаһалта баһылыгынан ааспыт күһүҥүттэн Ангелина Сивцева талыллан үлэлиир. Бу иннинэ дьаһалта бухгалтерынан үлэлээбит уопуттаах буолан, үлэтин ымпыгын-чымпыгын итиэннэ нэһилиэкпит уратытын үчүгэйдик билэр, үлэтин бэрт таһаарыылаахтык саҕалаата. Нэһилиэнньэ астынна. Даҕатан эттэххэ, нэһилиэкпит икки учаастактаах. Көмүс хатырыктааҕынан аатырыан аатырбыт Ньидьили Эбэ кытылыгар сытар Арыктааҕар 340 киһи, оттон хара саһылы иитиигэ идэтийбит Лүксүгүҥҥэ 200 киһи олорор. Арыктаахха ситэтэ суох орто оскуола, уһуйаан, биэлсэр-акушер пууна (ФАП), «Айылгы» сынньалаҥ киинэ, ОДьКХ салаата, хас да бааһынай хаһаайыстыбата итиэннэ балыксыттары түмэр «Чараҥ» тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтиибэ бааллар. Инньэ гынан, дьон барыта син үлэлээх-дьарыктаах курдук. Эр дьон кыһыҥҥы өттүгэр сорохтор кэпэрэтиип иһинэн, сорохтор биирдэм балыктаан, ону батаран эбии дохуоттаналлар, сайыҥҥы өттүгэр кэтэх сүөһүлэригэр оттууллар.
Тыа сиригэр, ордук дьоҕус нэһилиэккэ, култуурунай-маассабай олох киининэн оскуола уонна сынньалаҥ киинэ буолаллар. Кристина Зияева дириэктэрдээх Арыктаах ситэтэ суох орто оскуолатыгар 40-ча оҕо үөрэнэр, уһуйааҥҥа уочна оҕо сылдьар. Өрдөөҕү тутуу буолан, олохтоохтор саҥа уһуйаан дьиэтин туруорсабыт да, улуус салалтата бастаан Лүксүгүн оскуолата үлэҕэ киирдин, ол кэнниттэн эһиэхэ оҕо саада тутуллуо диир. Быйыл сайын оскуола хапытаалынай өрөмүөнүгэр үп көрүллүбүт, онон аны күһүн оҕолобут саҥатыгар түспүт дьиэҕэ үөрэх дьылын саҕалыахтара. ФАП-пыт улууска биир бастыҥ үлэлээҕинэн биллэр, сэбиэдиссэй Туйаара Эверстова өр сыллаах үтүө суобастаах үлэтэ сыаналанан, өрөспүүбүлүкэ суолталаах «Доруобуйа харыстабылын туйгуна» аатынан бэлиэтэннэ.
Мичил Иванов сылгыны ииттэр, Марианна Максимова ынах сүөһүнү ииттэр бааһынай хаһаайыстыбатын тэринэн үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Грант ылан, база тутталларыгар тирэх оҥостоору, бизнес-былаан оҥостон Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин иһинэн «Үлэтин саҥа саҕалыыр бааһынай хаһаайыстыба» диэн федеральнай бырагырааммаҕа холонон көрөн баран, кыайан тиксибэтилэр. Ол эрээри онтон санааларын түһэрбэттэр, бырайыактарын ситэрэн-хоторон, эһиил эмиэ киирсэр санаалаахтар.
Аҕыйах нэһилиэнньэлээх дьоҕус бөһүөлэк олохтоохторо чөл олоҕу тутуһар, түмсүүлээх уонна хардарыта көмөлөсүһэр эрэ буоллахпытына, аныгы олоҕу кытары тэҥҥэ хаамсарбытын өйдүүбүт. Ол иһин, уопсастыбаннай үлэни күүскэ ыытабыт. ОЛ курдук, биһиэхэ Дьахталлар сэбиэттэрэ, «Тэтим» ыччат түмсүүтэ, «Сараада» эбээлэр кулууптара өр сыллартан үлэлииллэр, бу кэнники сылларга бөһүөлэк олохтоохторун бары араҥатын киэҥник хабар сыалтан, түөлбэнэн үлэ күүһүрдүлүннэ. Онон, араас култуурунай-маассабай дьаһаллар уонна күрэхтэһиилэр барыта бу түмсүүлэринэн уонна түөлбэлэринэн тэриллэр. Маны барытын Сардаана Татаринова дириэктэрдээх «Айылгы» сынньалаҥ киинин үлэһиттэрэ сүрүннүүллэр. 2010 с. үлэҕэ киллэриллибит Вячеслав Штыров аатын сүгэр спортивнай саалаҕа илии-атах оонньуутун араас көрүҥнэригэр сиэксийэлэр көхтөөхтүк ыытыллалар, кэмиттэн кэмигэр улуус таһымнаах күрэхтэһиилэр тэриллэллэр. Ол курдук, кулун тутар 17 күнүгэр волейбол күрэхтэһиитэ буолан ааста. Манна ыаллыы нэһилиэктэр хамаандаларын таһынан Бүлүү улууһун Тыымпытын волейболистара кэлэн кытыннылар. Бэрт эрийсиилээх күрэхтэһии түмүгүнэн, Мастаах хамаандата бастаата, бүлүүлэр иккис, биһиги үһүс буоллубут.
Мин «Тэтим» ыччат түмсүүтүн салайабын, бэйэм Арыктаах төрүт олохтооҕунабын. Үлэм сүнньүнэн ыччаттар уонна эдэр дьиэ кэргэттэри кытары үлэлиибин, туох көмө көрүллэринэн докумуону хомуйууга көмөлөһөбүн. Улууска, нэһилиэккэ ыытыллар араас тэрээһиннэргэ барытыгар көхтөөхтүк кыттабыт. Үтүө дьулуур (волонтер) сылынан «Үтүө санаа чороонугар» малы-салы хомуйууга кыттыбыппыт, кыһын Ыччат скверин бырайыагын оҥорон көмүскээн, улууска иккис миэстэни ылбыппыт. Кырдьаҕастарга туох үлэ баарынан көмөлөһөбүт. Билигин бөһүөлэги тупсарыыга элбэх сибэкки арассаадатын үүннэрэн олоробут, мантан сайын таһааран олордуохпут. Иитиллэн олорор Ньидьили Эбэбит кытылын ыраастыыбыт. Хас да сыллааҕыта буолбут баһаар кэнниттэн, уот сиэбит уккунньаҕа, мас сыыһа тахса турарын утары ыраастаан иһэбит. Кырдьаҕастар Эбээ уута наһаа туолара собо ыырыгар охсор уонна ходуһа сирдэрэ ууга бараллар диэн, аһыллар-сабыллар быһыты чөлүгэр түһэрэргэ туруорсаллар, оттон биһиги балык харыстабылын уопсастыбаннай федеральнай иниспиэктэрдэрин олохтоохтортон бэйэбититтэн аныырга этэбит.
Дьокуускайга олорор биир дойдулаахтарбыт түмсүүлэрэ нэһилиэк олоҕор-дьаһаҕар көхтөөхтүк кыттар. Ол курдук, араас күрэхтэһиилэрбитигэр бириис туруорарга көмөлөһөллөр, Саҥа Дьылга оскуолаҕа үөрэнэр оҕоҕо барытыгар падаарак туттараллар. Онтон, куоракка тиийэн наадалаах боппуруостарбытын быһаарсарбытыгар ыйан-кэрдэн биэрэллэрэ, сүбэлэрэ-амалара баһаам буоллаҕа.
Раиса Сибирякова, “Саха сирэ» edersaas.ru
Виктор Эверстов (Дабаан) хаартыскаҕа түһэриилэрэ.
Арыктаах ыччатын лиидэрэ Ньургуйаана Ноговицына биир идэлээхтэрин кытары.
Арыктаах олохтоохторо балыктааһыҥҥа анаммыт улахан мунньахха Ньидьили быһытын чөлүгэр түһэрэргэ уонна балык харыстабылын уопсастыбаннай федеральнай иниспиэктэрдэрин олохтоохтортон аныырга туруорсаллар.