«Хаарыан хампа» тыйаатыр бэстибээл чэрчитинэн, Ньурбатааҕы көһө сылдьар драматическай тыйаатыр ураты тыыннаах испэктээктэрин көрөн, дууһам долгуйда.
edersaas.ru
Ньурба тыйаатыра Маргарита Васильева режиссуратынан, Туйаара Львова сценографиятынан Максим Горькай “Киһи” диэн айымньытын туруорда.
“Бастыҥ испэктээк” номинацияҕа турбут дириҥ ис хоһоонноох, нууччалыы эттэххэ, “сложнай”, киһи дэбигис өйдүү охсубат, толкуйдатар туруоруута буолла. Бу тыйаатыр бэйэтэ туспа суоллаах, истииллээх, бөлүһүөктүү тыыннаах буолара көрөөччү хараҕар тута быраҕыллар.
Киһи улахан кыахтаах, инникигэ эрэллээх, бу сиргэ айыллан кэлиитэ эмиэ суолталаах. Кини сири уларыта, үйэлээҕи оҥоро, дьону үөрдэ, дьоллуу, олоҕу тыынныы кэлбитэ. Ол эрээри, биир түгэнинэн ону алдьатар кыахтаах. Киһи соҕотох буолара сатаммат – кини норуоту төлкөлүү, удьуору тэнитэ бу орто дойдуга кэлбитэ. Олорор олоҕун тухары араас моһоллор, араас ыарахаттар бааллар. Ону сиэрдээхтик туорааһын, киһилии сэбэрэҕин сүтэрбэккэ олоруу – бу туспа “үлэ”. Киһи ис дьиҥин бу айымньы толору арыйар уонна толкуйдатар.
“Киһини” тус бэйэм сэргээтим, ылынным. Бу – дьоһун айымньы, дьоһун туруоруу, дьоһун оонньооһун… Испэктээк саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри киһини толкуйдатар, олоҕу символ уобарастарынан көрдөрөр, оонньуу уларыйыытын кэтэһэн, тугунан түмүктэниэн өйгө оҥорон көрө олороҕун. Артыыстар хамсаныыларын, уобарастарыгар киириилэрин бэркэ толкуйдаабыттарын сөҕөбүн. Үрдүк таһымнаах артыыстар буолаллара кинилэр хамсаныыларыттан, идэлээх үҥкүүһүттэртэн туох да итэҕэһэ суохтара, пластикалара киһи тылынан кыайан эппэт ураты. Киһи кутун сүрүн жестикуляция, мимика тутар. Сыанаҕа кинилэр холкулар, имигэстэр, көрөөччү хараҕар тыытыллыбатах идеал буолаллар.
Оттон туруорууну бэйэтин этэр эбит буоллахха — күүстээх. Киһи уйулҕатын таарыйар айымньыны хас биирдии сюжетын, композициятын сөрү-сөпкө тайанан, биир сиргэ ситимнээн бүтүн хартыына оҥорбут. Айымньыттан сиэттэрэн, кини ааптар идиэйэтин тиэрдэр. Киһи диэн кимий диэн ыйытыыга эппиэт курдук. Киһи диэн туспа философия буоларын көрдөрдө. Сценографист үлэтин бэлиэтиэхпин баҕарабын. Киһи мээнэ ылбычча толкуйдаабат хас биирдии барамайын таба тайанан, испэктээк ис хоһоонугар улахан оруолу толорор. Оттон муусуката — ураты, атын истиил, античнай олоҕу санатар. Киһи өйүгэр хаалар сытыы тыастаахтар, киһини атын эйгэҕэ тириэрдэр ураты алыптаахтар.
Ньурба тыйаатыра бу ыарахан айымньыны туруоран, көрөөччү биһирэбилин ылла. Хас көрөөччү баар даҕаны, араас санаа баар. Бу испэктээк сүрүн идиэйэтин өйдөөтүлэр ини диэн сэрэйэбин. Испэктээктэн тахсаат, дьон сирэйиттэн көрдөххө, бары толкуйдаабыт, ураты санааҕа киирбит уонна… уоттаммыт харахтаахтар.
Биһиги тыйаатырдарбыт араас жанры төһө баҕарар кыайа-хото тутар кыахтаахтарыттан сүргэм көтөҕүллэн, биһиги норуоппут өлбөт-сүппэт суола ускуустуба буоларын дьиҥ чахчы итэҕэйдим.
Ольга СТЕПАНОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru анаан