Дойду аҕа баһылыга Владимир Путин саҥа ыам ыйынааҕы ыйааҕар олоҕуран, нэһилиэнньэ олоҕун уйгутун тупсарар национальнай бырайыактар киирэн эрэллэр. Ол курдук, Ньурба уонна Покровскай куорат «Дьиэ-уот уонна куорат эйгэтэ» диэн хайысханан кыра куораттарга дьон олороругар табыгастаах усулуобуйаны тэрийэргэ Бүтүн Арассыыйатааҕы күрэххэ кыттан, дойдуларыгар кыайыы өрөгөйүн аҕаллылар. Ол туһунан ааспыт нэдиэлэҕэ өрөспүүбүлүкэ кылаабынай архитектора Ирина Алексеева үөрүүлээх сонуну үллэстибитэ.
edersaas.ru
Бастыҥ бырайыак иһин – 40 мөлүйүөн
Ньурба пааркатын уонна Покровскайга Өлүөнэ эбэ кытылын устун дьон сынньанар, күүлэйдиир сирин оҥорорго хас биирдиилэригэр 40-нуу мөлүйүөн көрүллүөҕэ. Бу үтүмэн үп, биллэн турар, халлаантан түспэтэҕэ чуолкай. Эдэр архитектордар, худуоһунньуктар уонна олохтоохтор төрөөбүт куораттарын тас көстүүтүн тупсарарга түмсүүлээх, сыралаах үлэлэрин түмүгэ.
Аатырбыт Ньурба пааркатыгар киирдэххинэ, икки өттүттэн хойуу лабаалаах хампа күөх аар хатыҥ суугуна угуттуур, үрүҥ субалаах мааны мастар хас да көлүөнэ оҕо сааһын доҕотторо буолан, дьон-сэргэ сүрэҕэр сырдык өйдөбүлү хааллардахтара. Атын улуустан манна кэлбит дьон паарканы эмиэ олус сөбүлүүллэр, Пушкин дойдутун курдук дэһэллэр.
Паарканы төрүттээччи поэт, публицист Сергей Васильев Сахабыт сирин тымныы тыйыс айылҕатыгар яблоня олордуон баҕарар эбит. Сайын 1937 сыллаахха паарка үөрүүлээх аһыллыытыгар өрөспүүбүлүкэттэн, бүтүн Сэбиэскэй Сойуус киин куораттарыттан ыалдьыттар мустубуттар. Кинилэр хатыҥнар лабааларыгар кырачаан кыһыл яблокалар ыйанан туралларын соһуйа уонна дьиктиргии көрбүттэр. Онтон чугаһаабыттара, олох даҕаны сымыыт хаҕын кырааскалаан баран уурбуттар эбит.
Ааспыт үйэҕэ олохтоохтор ис сүрэхтэрин иэйиитин ууран туран, кэнсиэртиир, үҥкүүлүүр былаһаакка, хорчуоппалыыр ураһалары, сынньанар ыскамыайкалары оҥорбуттара кэлин ыһыллан-тоҕуллан, эргэрэн-эмэҕирэн бүппүттэрэ. Оччолорго Ньурба паарката Уһук Илин үс бастыҥ пааркатын ахсааныгар киирэрэ. Ыһыах үрүҥ түүннэрин сырдатан, олоҥхо дойдутугар оһуохай күрэҕэ, ыччат үҥкүүтэ, уолаттар кыргыттары эккирэтэр «муҥха” омуннаах оонньуута күн тахсыар диэри ньиргийэрэ.
Ыһыахтыыр сири Кыталыктаах киэҥ хонуутугар көһөрбүттэрин кэннэ пааркабыт сыл хонук аастаҕын аайы мунчаарбыт, улам иччитэхсийбит көрүҥнээҕэ. Ону көннөрөн, иккис тыын киллэрэн, үтүө үгэстэри сөргүтэн, паарканы төгүрүк сыл дьон-сэргэ сөбүлээн сынньанар, оҕо-аймах мустан оонньуур сирин оҥоруохтара.
Өрөспүүбүлүкэ эбии – 20 мөлүйүөнү биэриэҕэ
«Арассыыйа Тутуутун министиэристибэтэ тэрийэр күрэҕэр биһиги иккис төгүлүн кыттынныбыт. Былырыын түмүктүүр биэтэккэ киирбиппит эрээри, кыра куораттартан өлүөхүмэлэр кыайан, 30 мөлүйүөн солкуобай ылбыттара. Биһиги эһиил хайаан да кыайыахпыт диэн санаабытын түһэрбэтэхпит. Паарка дизайн-бырайыагын Мария Скрябина салайааччылаах «Восток+» тэрилтэ онорбута. Архитекторбыт эп-эдэркээн талааннаах кыыс Светлана Бугаевалыын өссө кыһаллан туран бэлэмнэммиппит. Онон күүстээх дьулуурбутунан кыайыыны ситистибит. Тапталлаах төрөөбүт Ньурбабыт күөх нуолур паарката аныгы олох сиэринэн силигэ ситэрин туһугар өрөспүүбүлүкэттэн эбии 20 мөлүйүөн көрүллүөҕэ.
Быйылгы күрэххэ 77 эрэгийиэнтэн 330 сайаапка киирбитэ, Саха сириттэн 9 куорат кыттыыны ылла. Кыайыылаахтары ыам ыйын 31 күнүгэр Воронеж куоракка буолбут архитектурнай форумҥа биллэрдилэр.
Пааркабытыгар төгүрүк сыл үлэлиир павильон баар буолуоҕа, бырааһынньык түһүлгэтэ, оҕо былаһаакката, арт-зона, араас мэһэйдэри туоруур бэлэсипиэттиир суол уонна историческай арт-объектар тутуллуохтара», — диэн Ньурба куорат дьаһалтатын бырайыактыыр офиһын салайааччыта Александра Улинова кэпсиир.
Мельник күөлгэ диэри муоста тутуллуо
Ньурба куорат баһылыга Александр Иванов этэринэн, былааннара улахан уонна киэҥ. Пааркаҕа киирэргэ Сергей Васильев ыра санаатын толорон, яблоня мастарын төгүрүччү олордуохтара. Пааркаттан Мельник күөлгэ диэри сатыы дьон хаамар муостата тутуллуоҕа, онно сайын тыынан хатааһылатыахтара, уу кытылыгар, аар хатыҥ халыҥ күлүгэр олорон, дьон өҥүрүк куйааска сынньаныа. Кыһын оҕолор хаҥкылыахтара-хайыһардыахтара, сыыртан сырылаан түһүөхтэрэ. Хачыаллар, оҕо оонньуурун курдук быһыылаах ыскамыайкалар баар буолуохтара.
Спортивнай түһүлгэҕэ хас да Олимпийскай чөмпүйүөнү иитэн таһаарбыт Дмитрий Коркин авторскай тренажердарын туруоруохтара. Халлаан хараҥардаҕына, паарка аллеятын үгүс-үтүмэн лаампалар сырдатыахтара. Онон иччитэхсийэн испит Ньурба пааркатыгар саҥа тыын киирэн, дьон тардыһар, сөбүлээн сынньанар киинигэр кубулуйуо.
Маннык баараҕай былааннаах тутууну бэрт ыгым болдьоххо, 2020 сыл бүтүүтэ туттарыахтаахтар. Ол кэнниттэн өрүс уонна Нюрбинка үрэх кытыытын тупсаҕайдык оҥорорго ылсыахтара.
Покровскайга – трилобиттар пааркалара аһыллыа
Оттон Покровскайга 502 миэтэрэ уһуннаах Өлүөнэ өрүс кытылын устун дьон төгүрүк сыл сынньанар, чэбдигирэр сирин оҥорорго олохтоохтор эмиэ иккис төгүлүн кыттан, кыайыыны ситистилэр. Булууска, Буотамаҕа, Еланкаҕа, Тукулааҥҥа Өлүөнэ остуолбаларыгар айаннаан иһэр дьон манна тохтоон, аһаан, сынньанан ааһыахтара. Улахан эбэ кэрэ көстүүтүн арыйар набережнайы оҥорорго федеральнай киинтэн 40 мөлүйүөн, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 20 мөлүйүөн солкуобай көрүллүөҕэ.
Кыраайы үөрэтээччи Прокопий Ноговицын көҕүлээһининэн, былыр манна палеозой үйэтигэр олоро сылдьыбыт муора кыылларын, трилобиттар пааркалара аһыллыаҕа. Эдэр ыччакка ролледром, баскетбол хонуута, таһырдьа эти-сиини эрчийэргэ спортивнай тренажердаах воркаут, оҕо былаһаакката, сылаас кафе, араас тэрээһиннэри ыытарга сыана оҥоһуллуоҕа.
Покровскай куорат баһылыга Петр Гермогенов этэринэн, бу сайын пааркаҕа сылы эргиччи үлэлиир сылаас павильон тутуута саҕаланыаҕа. Хаҥаластар бу бырайыагы эмиэ эһиил тутан бүтэрэн үлэҕэ киллэриэхтээхтэр.
Кыра куораттар тас көстүүлэрин тупсарар, дьон сынньанар сирин тэрийэр бырайыактары эдэр архитектордар Светлана Бугаева, Прокопий Рожин, Александр Марков оҥордулар. Кинилэр үлэлэрэ бүтүн Арассыыйа үрдүнэн биһирэнэн, үп-харчы көрүллэн, эһиил Ньурбаҕа саҥа паарка, Покровскайга кэрэ көстүүлээх сир баар буолуоҕа.
2024 сылга диэри – 13 куорат тас эйгэтэ тупсуоҕа
СӨ кылаабынай архитектора Ирина Алексеева этэринэн, Сахабыт сирин атын куораттара, төһө даҕаны күрэххэ кыайбатахтарын иһин, 2024 сылга диэри судаарыстыбаннай бырагыраама нөҥүө үп-харчы тыырыллан, 13 куорат тас көстүүтэ тупсуоҕа. Оттон Дьокуускайга Таалай күөл тула дьон сынньанар сирин тэрийэргэ 130 мөлүйүөн солкуобай көрүлүннэ, салгыы Алдан, Жатай, Бэрдьигэстээх уопсастыбаннай эйгэтэ оҥоһуллуоҕа.
Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ», edersaas.ru