“Нулевойга” бэртээхэй кафе баар

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Эдэр урбаанньыт ыал былааннара өссө да киэҥ

Томпо улууһун Мэҥэ Алданын кэнниттэн кэлэр “Нулевой” дэнэр сиргэ Томпо, Муома, Өймөкөөн улуустарыгар, Магадан уобалаһыгар айаннааччылар Алдан Эбэни туораары поруом тохтуур биэрэгэр хонор түбэлтэлэрэ үгүс этэ.

Түүл дуу, кырдьык дуу…

Соторутааҕыта Өймөкөөҥҥө айаннаан иһэн, бу сиргэ тиийэн баран, ханна кэлбиппин билбэккэ, чочумча саҥабыттан матан олордум. Саатар суолга утуйа испит буолан, уһукта охсубатаҕым. Суоппарбыт биир кыраһыабай бэйэлээх, нууччалыы эттэххэ, “теремок” курдук дьиэ аттыгар соҕотохто хорус гына түстэ уонна “аны поруому күүтэбит, онон киирэн сылаас бэрэскилээх чэйдэ иһиэххэ” диэбитигэр, өйдөөбөккө, “бу аата ханна кэллибит буолла…” диэн таайа сатыы олордум. Аргыстарым “өссө да үс чаас олоро түһэр буоллубут, поруом массыына туоларын кэтэһэн баран хоҥнор. Онон бу кафеҕа киирэн дьоммутун кытта кэпсэтиэххэ, аһыахха” дэстилэр. Мин итиччэни истибит киһи, урукку хаһаас матырыйаалларбыттан көҕүрэтэ түһээри, ноутбукпун хостоон, массыынаттан таҕыстым. Арай көрбүтүм, киһи билбэт тутуулара дьэндэйэн көһүннүлэр. Бу эҥээр сылдьыбатаҕым ырааппыт да эбит. Сыстыганнаах дьаҥ кэмигэр айан туһунан санаабат да этибит. Ол да иһин буолуо, бу көстүүнү хайдах эрэ аптаах остуоруйаҕа майгыннаттым. Санаабар, эмиэ да түүлгэ майгынныыр — харахпын астахпына, бу барыта симэлийэн хаалыах курдук. Ол эрээри, дьэ, кырдьык эбит, доҕор! Урукку сылларга мин эрэ буолуо дуо, үгүс дьон “манна остолобуой баара буоллар ньии..” диир ыра санаабытын кимнээх эрэ ылбыттар да, толорон кэбиспиттэр!

“Үлэлииргэ усулуобуйа барыта баар…”

Кафеҕа олус тупсаҕай оҥоһуулаах бэрээндэҕэ киирэн, ноутбукпун холбонон, үлэлээн бардым. Ол олорон дьону кэтээн көрөбүн. Бары астыммыттара сүрдээх. Ким чэй иһэр, ким батсаабын хасыһар, кимнээх эрэ оҕолорун кытта ырааһыйаҕа, биэрэк үрдүгэр күүлэйдииллэр. Санаам буолбакка, бу кафе хаһаайыттарын булан кэпсэтэргэ сананным. Мин дьолбор, дьиэ сото сылдьар дьахтар “10 мүнүүтэлээх сынньалаҥ” диэн суругу ааныгар ыйаан кэбистэ. Хап-сабар тиийэн, наадабын эттим. “Киир” диэн буолла. Ааны аспыт кыыс: “Анна Яковлевна, тахсан кэпсэт. Хаһыаттан кэллилэр”, — диэтэ. “Хаһыаттан даа? Ол бачча ыраах ким кэллэ?” — диэн соһуйбутун биллэрбитинэн, илиитин сотто-сотто саамай аҕа саастаахтара тахсан кэллэ. Мин: “Олус да дьоҥҥо туһалаах кафены туттубуккут. Манан айаннааччылар олох ыра санаабыт этэ. “Саха сирэ” хаһыаттан сылдьабын. Бу бэртээхэй кафе туһунан хайаан да суруйдахпына табыллар”, — диэн санаабын эттим.

Хаһаайыттар Саввиннар диэн эдэр ыал эбит. Анна Винокурова үлэлиир усулуобуйаларын, хайдах үлэлииллэрин туһунан кэпсээн барда:

— Биһиги манна бэһиэ буолан үлэлиибит: асчыт, асчыт көмөлөһөөччүтэ, кассир, иһит сууйааччы уонна бурдук аһы астааччы. Айан дьоно буолан, ыраах айаҥҥа үксүгэр бэйэлэрин кытта бурдук аһы ылан бараллар. Ол иһин бурдук аһы астааччы диэн туспа үлэһит баар. Асчыттар үлэлэрэ сарсыарда 5 чаастан саҕаланар, атыттар кафе аһыллар чааһыттан — сарсыарда 7 чаастан. Үлэ чааһа бүтэһик поруом үлэтэ тохтоотоҕуна түмүктэнэр. Ол аата, түүн 12–01 чааска диэри үлэлиибит.

Саввиннар “Алдан” кафеларын быйыл олунньуттан үлэлэппиттэрэ. Урукку сылларга уу суола аһыллыытыгар ыам ыйыттан саҕалаан, өрүс туруута — алтынньы бүтэһигэр диэри үлэлиир этибит. Суоппардар “хата, кыһыҥҥы кэмҥэ үлэлээтигит” дэһэн олуһун үөрбүттэрэ. Муус устарга сабылла түһэн баран, ыам ыйын 28 чыыһылатыттан үлэбит саҕаламмыта. Үлэһиттэр бары Мэҥэ Алдан нэһилиэгиттэн сылдьабыт. Наадыйдахпытына, хаһаайкабыт бэйэтин массыынатынан илдьэр-аҕалар. Мантан уонча мүнүүтэ айанныыгын. Вайфай, тэлэбиисэр, араадьыйа, кондиционер, спутнигынан хабар тэлэбиисэр — усулуобуйа барыта баар. Хамнаспыт үчүгэй. Бэйэҥ хамнаскар тугу наадыйаргын сакаастаан ылыаххын эмиэ сөп. Сороҕор дьиэ малынан, аһынан ылааччыбыт. Хаһаайыттарбыт уочаратынан сир астата илдьэллэр. Бу бүгүн кинилэри бэйэлэрин тыаҕа сынньата ыыттыбыт. Кэллэхтэринэ, уочаратынан кимнээх эрэ эмиэ баран кэлиэхтэрэ. Онон сынньалаҥмыт эмиэ учуоттанар.

Биир сүбэнэн

…Дойдубар кэлэн баран, “Нулевой” кафетын хаһаайкатын Ольга Саввинаны кытта төлөпүөнүнэн кэпсэттим. Мин кэлэн барбыппын, кинилиин билсиэх буолбуппун Ольга Николаевна билэн олорор эбит. Онон маннык кэпсэтии буолла.

— Бэртээхэй да кафены тутан үлэҕэ киллэрбиккит. Хаһааҥҥыттан ыла үлэлиигитий?

— Кэргэним Александр Кириэс Халдьаайы төрүт олохтооҕо. Мин Ньурба Антоновкатыттан сылдьабын. Иккиэн сүбэлэһэн баран, 2017 сыллаахха Томпо улууһун дьаһалтатыттан сир тыырдаран, бу бырайыакка үлэлэһэн барбыппыт. 2019 сыл күһүнүгэр үлэҕэ киллэрбиппит. Этэн кэбистэххэ дөбөҥүн иһин, кэргэним үс сыл тухары утуйар уутун умнан, туох-баар күүһүн-уоҕун ууран туран туппута. Мин ол саҕана Дьокуускайга нолуок сулууспатыгар үлэлиир этим. Билигин үлэһиттэрбитин кытта бэйэбит тэҥҥэ үлэлэһэбит — “тойон-хотун” диэн арахсыбаппыт. Үлэһиттэрбитигэр табыллан, биир сүбэнэн сылдьабыт. Бары Мэнэ Алдантан кэлэн үлэлииллэр. Үлэ миэстэтин арыйан, урут үлэтэ суох олорбут дьон абыраннылар. Астара босхо, хамнастара ый аайы төлөнөр. Үрдүттэн олорон үлэлииллэр.

— Айан дьоно, дьэ, кырдьык, олус да абыраммыттар…

— Биһиэхэ сылдьар дьон сүрүннээн Магадан уобалаһын, Томпо, Муома уонна Өймөкөөн улуустарын айанньыттара. Ыраах айаҥҥа сылдьар дьон өрүү махталларын тиэрдэллэр.

Төһө кыалларынан айанньыттарга бары усулуобуйаны тэрийэ сатыыбыт. Суолга араас буолар. Онон дьон кэлэн аһаан, сынньанан ааһар сирдээх буолан абыраннылар. Айанньыттарга анаан баанньык үлэлэтэбит. Ыраах айантан иһэр дьон сууналлар, таҥас сууйтараллар. Түгэнинэн туһанан, улуус баһылыгар Яков Степановка улахан махталбытын тиэрдэбит. 2020 сыллаахха Томпо оройуонун дьаһалтата грант көрөн, күн батарыайатын ылбыппыт. Яков Иннокентьевич туох бары кыалларынан биһигини өйүүр.

Айан сервиһигэр өйөбүл наада

— Туох ыарахаттары көрсөҕүтүй?

— Дьоҥҥо олус наадалаах дьыаланан дьарыктанар урбаанньыттарга туох эрэ көмө баара буоллар. Айан суолун кафеларыгар туох да өйөбүл суох. Саатар граннары олохтууллара буоллар. Биһиги өссө кэҥиэхпитин баҕарабыт: гостиница, шиномонтаж. Сыл аайы массыыналар киирэллэригэр үчүгэй буоллун диэн бэйэбит гравий куттарабыт. Ыарахаттар үгүстэр: уот суох буолан дизелинэн үлэлиибит. Онон уматык ороскуота аһара элбэх.

Бородууктабытын куораттан таһабыт, эти Мэҥэ Алдантан атыылаһабыт. Сыана үрдүк буолан, ороскуота эмиэ элбэх. Оҕуруот аһын — хаппыыстаны, хортуоппуйу Мэнэ Алдан агро-оскуолатыттан ылабыт. Тэпилииссэлээхпит. Онон оҕурсу, помидор, минньигэс биэрэс, укроп кафе аһыгар эбии туттуллар. Куурусса ииттэбит. Онон сибиэһэй сымыыты сарсыардааҥҥы аһылыкка биэрэбит.

…Томпо улууһун “Нулевойугар” кафе аһан үлэлэтэр урбаанньыт эдэр ыал хаһаайката Ольга Саввина кэпсэтиибитин “эбии туризм өттүгэр сайдыахпытын баҕарабыт: балыктааһын, өрүһүнэн устуу, хайаларга дабайыы. Сынньана кэлэр дьоҥҥо туспа дьиэ тутуохпут этэ” диэн иитиэхтии сылдьар былаанынан түмүктээтэ. Кэскиллээх толкуйдаах Томпо улууһун урбаанньыт эдэр ыалларыгар Саввиннарга туризм салаатын сайыннарыыга ситиһиилээх үлэни баҕарабыт!

Елена Потоцкая, «Саха сирэ» хаһыат

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0