Николай Ребров: «Бука барыгытын куоластааһыҥҥа кыттаргытыгар ыҥырабын»

Биллэрин курдук, РФ бэрэсидьиэнэ В.В.Путин дойду Конституциятыгар уларытыылары киллэрэр туһунан аан бастаан 2020 сыл тохсунньуга Федеральнай Мунньахха бэйэтин Анал этиитигэр иһитиннэрбитэ, онтон ыла биэс ый ааста.

Кулун тутарга Конституцияҕа уларытыылары Федерация Сэбиэтэ, Госдуума, Арассыыйа бары эрэгийиэннэрин парламеннара, Конституционнай Суут биһирээбиттэрэ, билигин уларытыылары дьүүллэһии түмүктүүр түһүмэҕэ бара турар, от ыйын бастакы күнүгэр куоластааһын ыытыллар буолла.

Соторутааҕыта дойду араас эрэги­йиэннэригэр Конституцияҕа уларытыыларга сыһыаннаах ыйытык оҥоһулунна. Онно кыттыбыт дьон 93 бырыһыана уларытыылары аахпыттарын, билсибиттэрин уонна 66 бырыһыаннара өйүүллэрин туһунан эппиттэрэ.

Мин, саастаах киһи, ССРС тиһэх уонна саҥа Арассыыйа 1993 сыллаахха ылыныллыбыт Конституцияларын дьүүллэһиигэ көхтөөхтүк кыттыбытым, бу да сырыыга Конституцияҕа уларытыыларга бэйэм са­­наабын хаһыаттарга хаста да суруйдум.

Билигин аан дойду үрдүнэн уустук бэлитиичэскэй уонна экэнэмиичэскэй балаһыанньа үөскээтэ, ону баһыйар үгүс судаарыстыбаларга бүрүүкээбит коронавирус өссө сытыырхатта, тус санаабар, олор бары биһиги Конституциябытыгар уларытыылар киирэллэрэ хайаан да наадалаахтарын, сөптөөхтөрүн өссө төгүл туоһулаатылар, бигэргэттилэр.

Аан дойду күүстээх судаарыстыбаларын икки ардыларыгар бары эйгэлэргэ утарыта туруу хаһааҥҥытааҕар да уустугурда, сытыырхайда, чуолаан, устуоруйаны “хаттаан суруйарга” холонуу, Аан дойду иккис сэриитин түмүктэрин “көннөрөргө” сорунуу, ХНТ, атын да аан дойдутааҕы тэрилтэлэр, холбоһуктар уураахтарын, быһаарыыларын, урут ылыныллыбыт норуоттар икки ардыларынааҕы дуогабардары, сөбүлэ­һиилэри, олохтоммут нуормалары, атын да докумуоннары билиммэт буолуу, толоостук кэһии элбээтэ, олор өссө күүһүрэн иһэллэр, маныаха ордук АХШ-тара модун кыахтарыгар тирэҕирэн, аан дойду кинилэр олохтообут быраабылаларынан олорорун ситиһэргэ дьулуһаллар, ол туһугар үтүмэн үгүс үбү ороскуоттууллар, күүстэринэн өттөйөллөр.

Маннык балаһыанньаҕа Арассыыйа Федерацията бэйэтин суверенитетын бөҕөргөтөргө, сирин-уотун харыстыырга, быраап уонна сокуон өттүнэн мэктиэлээх буолуутун ситиһэргэ Конституцияҕа уларытыылары киллэриилэр булгуччулаах ирдэбиллэр буоллулар, дойду олохтоохторо онуоха туһаайыллыбыт уларытыылары өйүүллэригэр саарбахтаабаппын.

Билигин даҕаны биһиги киэҥ нэлэмэн уонна баһаам элбэх айылҕа баайдаах-­дуоллаах сирбитигэр-уоппутугар дураһыйааччылар, ону араас сылтахтарга сигэнэн ситиһэ сатааччылар аҕыйаҕа суохтар. Прибалтика дойдулара, Украина, Грузия, Польша, Япония, атын да дойдулар арҕаа судаарыстыбалар киксэрэн, күөттээн биэриилэринэн, бары өттүнэн өйөөһүннэринэн, биһиги дойдубут сорох сирин-уотун чопчу ыйан туран бу боппуруоһу күннэтэ сытыырхата тураллар.

Биһиги Конституциябытыгар дойдубут сирэ-уота тыытыллыбатын, бу үйэлэргэ өбүгэлэрбит олохтообут, кэриэс хаалларбыт сирдэрэ буоларын хайаан да киллэ­риэхтээхпит, бу – биһиги ытык иэспит.

Аан дойдутааҕы сокуоннар, дуогабардар, сөбүлэһиилэр толоостук кэһиллэллэрин ахтан аһардым.

Бэл, аан дойду иккис сэриитин кэмигэр, түмүктэригэр анаммыт үс улуу держава үрдүкү салайааччылара Тегераҥҥа, Ялтаҕа, Потсдамҥа ылыммыт, илии бат­таабыт, сэрии кэннинээҕи бэрт уһун кэмҥэ халбаҥнаабакка тутуһуллубут докумуоннарын, дуогабардарын “көннөрөргө” дьулуһаллар.

АХШ көҕүлээһиннэринэн үгүс аан дойдутааҕы сокуоннар күүстэрин сүтэрэн ­эрэллэр, саҥа ылыллар үгүс докумуоннар дойдулар уратыларын болҕомтоҕо ылбакка, АХШ-тан эрэ интэриэстэрин көмүскүүргэ туһаайыллыбыт курдуктар. Маныаха биһигини бары “саарбах” сокуоннартан Конституциябыт араҥаччылыахтаах, биһиги Конституциябытыгар сөп түбэһэр, утарбат эрэ аан дойдутааҕы сокуоннар, докумуоннар, нуормалар биһиги дойдубутугар туттуллуохтаахтар, сокуон күүстээх буолуохтаах. Конституцияҕа бу уларытыыны саамай сөптөөҕүнэн ааҕабын. Маны сорохтор РФ ханнык да аан дойдутааҕы сууту-со­куону билиммэтин курдук сыыһа, токурутан өйдүүллэр.

Билигин кэм, быһыы-майгы тосту уларыйда, ол быыбардарга, куоластааһыҥҥа ордук биллэр, көстөр буолла, дьон барытын тус бэйэлэрэ өйдөөн-санаан туран быыбардыыр.

Биһиги дойдубут элбэх ахсааннаах араас омуктара уустук, ыар кэмнэргэ түмсэр, сомоҕолоһор ураты үтүө үгэстээхтэр, бу да Конституцияҕа уларытыыларга куоластааһыҥҥа ол эмиэ көстөрүгэр саарбахтаабаппын. Бука барыгытын куоластааһыҥҥа кыттаргытыгар ыҥырабын.

Николай РЕБРОВ, суруналыыс, үлэ бэтэрээнэ.

Сүрүн хаартыска — mskgazeta.ru саайтан.