Аҕыйах хонуктааҕыта Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгэр Моҕол ураһа дьэндэйэн сөҕүү-махтайыы үгүс. Социальнай ситимнэр хаартысканан туоллулар. Бу бэйэлээх маанылаах оҥоһууну, тутууну силигин ситэрэргэ Амма улууһун Болугур иистэнньэҥнэрэ туос тигэргэ көмөлөспүт үтүө өҥөлөөхтөр.
Амма улууһун «Айар Уус ууһа» бэлиэ хаһаайката, Болугур нэһилиэгин олохтооҕо Клавдия Новикова диэн үс оҕо ийэтэ, Баайаҕаҕа тутуллубут Моҕол ураһаҕа бэйэтин кылаатын киллэрсибит киһини кытта билистибит:
— Мин оҕо эрдэхпиттэн Тааттаҕа олорон, эбээбин кытта сиэл хатар этим. Холкуос саҕана ынах быата барыта сиэлинэн хатыллар буолан, эбэбэр көмөлөһөрбүн өйдүүбүн. Онон оҕо сааспар дьарыктаммыт дьарыгым идэм буолан хаалбыт. 50 сааспыттан сиэлинэн дьарыктанар буолбутум. Наар онон дьарыктанабын, кылтан олбохтору, сэлээппэлэри өрөбүн. Быыстапка бөҕөҕө кыттыбытым. Быыстапкаҕа кыттан, бэйэҥ биир интэриэстээх, идэлээх дьоҥҥун кытта алтыһарын, хаһан даҕаны үтүө суола суох хаалбат эбит.
Биһиги бу туос ураһаҕа көмөлөһөр сорукпут соһуччу буолбута. Аан бастаан балтым Ульяна Михайлова: “Мандар Уус Моҕол ураһа тигиитигэр биһигини ыҥырда, биһиги үлэлэһэн көрөр кыахтаахпыт дуо?” — диэн миигиттэн ыйыппыта. Мин бэйэм Таатта улууһун Уус Тааттатыттан төрүттээх киһи, дойдум хаана тардан эбитэ дуу, ити үтүө дьыалаҕа бэйэм кылааппын киллэрэр соруктан эбитэ дуу, бастаан саараан баран сөбүлэспитим.
Туос Моҕол ураһаны тигии туһунан истэн баран, ханнык баҕарар киһи курдук, испэр салла санаабытым. Сүҥкэн улахан ураһа. Төһөлөөх элбэх туос хастанарын ааһан, тигиллэрин, төһөлөөх ситии хатылларын санаан долгуйбутум. Ол да буоллар күүстээх санаабытын ылынан, болугурдар бастаан сэттиэ буолан туос тигиитин саҕалаабыппыт. Аммалар 54, Болугурдар 33 устуука туоһу тигэн, уопсайа 86 устууканы тикпиппит. Тааттаҕа маастар-кылааска тиийэн туос моһуонун быһарга, тигэргэ үөрэммиппит. Өр баҕайы саҕалаабакка сылдьыбытым. Биһиэхэ манна «Сыккыс» диэн уһуйааннаахпыт. Ол уһуйааҥҥа дьону сиэлинэн хатарга үөрэтэбит. Дьэ, онно боруобаланан көрүөҕүҥ диэн биир идэлээхтэрбин ыҥырдым. Саха киһитэ аан бастаан саарыыр идэлээх эбит. Эмиэ саараан балачча бириэмэни аһартыбыт. Онтон дьэ, ылсан баран күн аайы олорон тигэр буоллубут. Оннооҕор бырааһынньыкка да өрөппөккөбүн тигэбит да тигэбит. Суол ортотугар саҕалаабыт дьыалабытын хаалларар сүрэ да бэрт буолуо этэ. Онон ылсыбыт дьыалабытын тиһэҕэр тиэрдэргэ миэхэ саамай күүс-көмө буолбут дьонунан Светлана Михайлова, Людмила Борисова, Анастасия Сердитова уонна бэйэм буолан күнүстэри-түүннэри тикпиппит.
Биһиги бастаан аҥардас таспа эрэ туоһу тигэн саҕалаабыппыт. Онтон курдуу тигээһиҥҥэ бээрийэлэр тохтообуттарыгар, кинилэргэ көмөлөһөн 15 миэтэрэни тигэргэ ылбыппыт. Онтон аны испэ туоһу ылсан тикпиппит. Саамай уустук үлэтэ манна этэ. Алта ыйы быһа биһиги аҥардас испэни тигэн олордубут.
Сүлүүдэтин оҥоруу саамай ыарахан этэ: туоһун хастааһына, ыраастааһына. Онтон сап хатыыта диэни этэ да барыллыбат. Биһиги бу Моҕол ураһа тигиитигэр көмөлөһө сылдьан көрбөтөхпүтүн көрдүбүт, билбэтэхпитин биллибит. Ойуу-бичик бөҕөҕө үөрэннибит. Саамай үчүгэйэ диэн, ураһа тигиитигэр үөрэнэн хааллыбыт. Билигин биһиги, киһиргээбэккэ эттэхпинэ, улууспут иһигэр ураһа тутабыт дуо диэтэхтэринэ, хайа баҕарар көмөлөһөр, тиксэр кыахтаахпыт диэн астынныбыт.
Коронавирус дьаҥынан сибээстээн Тааттаҕа ураһа үөрүүлээх аһыллыытыгар тиийбэтибит. Ол эрээри дьаҥ аастар хайаатар даҕаны тиийэн көрөр санаалаахпыт. Моҕол Ураһа Баайаҕа нэһилиэгэр турбута саамай сөптөөх быһыы дии саныыбын. Ытык киһи Мандар Уус түөлбэтигэр хаһан эрэ тиийэн кэрэни кэрэхсиэхпит, эбии саҥаҕа үөрэниэхпит турдаҕа. Онон баайаҕаларга биһигини бу үтүө дьыалаҕа кыттыһыннарбыттарыгар махталбыт муҥура суох.
Ульяна ЗАХАРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскалар — дьоруой архыыбыттан.