От ыйын 22 күнүгэр Ем. Ярославскай аатынан түмэлгэ СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай сулууспатын туйгуна Климент Корякин 85 сааһыгар аналлаах быыстапка үөрүүлээх-быһыыга майгыга аһылынна.
edersaas.ru
Быыстапка аһыллар үтүө түгэнин үллэстэ Климент Кириллович бииргэ үлэлээн, алтыһан ааспыт үөлээннээхтэрэ, доҕотторо уонна чугас дьоно-сэргэтэ кэллилэр.
Тыл үөрэҕин билимин доктора, М.К.Аммосов аатынан ХИФУ бэрэпиэссэрэ, РФ уонна СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Хомус норуоттар икки ардыларынааҕы киинин бэрэсидьиэнэ, Климент Кириллович бииргэ үөрэммит доҕоро Иван Егорович Алексеев-Хомус Уйбаан:
«Доҕорум Климент Кириллович, быйылгы дьыл эн үбүлүөйдээх сылгынан буолар. Эн 62 сыл анараа өттүгэр үрдүк үөрэххэ киирэн үөрэнэн бүтэрэн, онтон үлэлиир-хамныыр кэмнэргиттэн ыла күн бүгүнүгэр диэри биир санаанан сылдьабыт.
Биһиги үөрэммит кэммитин уһулуччу кэминэн сыаналыыбыт. Үөрэх диэн баран утаппыттыы умса түспүт дьон этибит. Климент Кириллович хара бастакыттан бүтэриэр диэри наар туйгун сыанаҕа үөрэммитэ, ол иһигэр уопсастыбаннай үлэтинэн, барара-кэлэрэ, сүүрэрэ-көтөрө элбэҕинэн миигин сөхтөрөрө. Итини барытын кини хайдах ситиһэн сылдьыбытын ыйыттахха, судургу бэйэлээхтик: «Бэйэтэ оннук кэм этэ…», — диэн кэбиһэр.
Биһиги кэммитигэр университет саҥа оннун-тойун булан эрэр, преподавателлара сөптөөх суолу-ииһи көрдүүр, тобулар күргүөмнээх кэмнэрэ этэ дии саныыбын. Учууталларбыт сүүнэ дьон этилэр…», -– диэн университекка үөрэммит кэмнэрин ахтан-санаан ааста.
СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирин солбуйааччы Марина Владимировна Силина:
«Мин эйигин айар куттаах киһинэн билинэбин. Тоҕо диэтэххэ, бу сыллар тухары биһигини, култуура эйгэтин үлэһиттэрин салайан кэллиҥ. Онуоха бүгүҥҥү быыстапка эн айар үлэҥ биографиятын билэргэ улахан кыаҕы биэрэр. Бүгүн манна кэлбит дьонтон хас биирдиигит ханнык эмэ билэ илик страницаҕытын арыйаргытыгар, олус интэриэһинэй уонна толору ис хоһоонноох кэмнэр кэрэһиттэрэ буоларгытыгар олус эрэнэбин.
Климент Кириллович култуура салаатын дойдуга судургута суох кэмнэргэ салайбыта. Кини кыһамньытынан, туруорсуутунан баар буолбут култуура тэрилтэлэрэ күн бүгүҥҥэ диэри үлэлии, сайда-үүнэ туралларыгар махталлаахпын. Биһиги эйигиттэн үөрэнэрбит, ыларбыт элбэх. Эн култуура аҕам саастаахтарын сэбиэтин чилиэнинэн буолаҕын. Куруук кэлэн ыллыктаах сүбэлэри биэрэргин истэбит, ылынабыт. Бу курдук чэгиэн-чэбдик сырыт».
СӨ норудунай артыыһа, РФ үтүөлээх артыыһа Анатолий Павлович Николаев:
«Тыйаатыр диэйэтэллэрин сойууһун бэрэссэдээтэлинэн үлэлии сылдьан, Москваҕа сийиэскэ тиийэн сойууспут бэрэссэдээтэлэ, ытыктабыллаах Михаил Ульяновы көрсөн «киһиргээн» турабын. Сүрүн дакылаакка Арассыыйаҕа ыһыллыы-тоҕуллуу, сатарыйыы, ыарахан балаһыанньа үөскээбитин (чуолаан култуура эйгэтигэр) туһунан этиллибитэ. Онтон биһиэхэ ускуустуба, култуура, тыйаатыр тэрилтэлэрэ сабыллыахтааҕар буолуох эбиллэллэр диэн кэпсээбиппэр улаханнык соһуйан турардаах. Ол 90-с сылларга Арассыыйа үрдүнэн ыарахан кэмнэргэ саха норуотун духуобунай баайа, ис туруга, култуурата уонна философията өссө ордук күүскэ сайдыбыта. Онно Климент Кириллович суолтата олус улахан!
«Биһиги норуоппут көмүс пуондата»
Бүгүҥҥү ыалдьыттартан Климент Корякин өр кэмнэргэ бииргэ үлэлээбит, успуорт эйгэтигэр 43 сылын анаабыт Михаил Друзьянов дириҥ ис хоһоонноох ахтыытыгар Климент Кирилловиһы сүүрүк быһыытынан ахтан, эдэр дьоҥҥо сонун иһитиннэриини оҥордо.
Климент Корякин олоҕун аргыһа, биһиги биир идэлээхпит, бэчээт эйгэтин ытык киһитэ Тамара Васильевналыын ыал буолан, икки уол оҕоҕо күн сирин көрдөрбүттэрэ. Утум салҕанан Корякиннар билигин элбэх сиэннэнии, хос сиэннэнии дьолун биллилэр. Сиэннэрэ ытыктыыр-убаастыыр эһэтин эҕэрдэлээн, куруук киниттэн холобур ыларын, кининэн киэн туттарын билиннэ уонна дьиэ кэргэн аатыттан быыстапканы тэрийээччилэргэ махтанна.
Мусуой устуоруйаҕа салаатын исписэлииһэ Валерий Анатольевич Корнилов бүгүҥҥү быыстапка үлэ саҕаланыыта эрэ буоларын, өссө салҕыы үлэлиэхтээхтэрин туһунан этэн, Климент Корякины «биһиги норуоппут көмүс пуондатынан» сыаналаата.
Киһи киһинэн киһи буолар…
Климент Кириллович Корякин:
-Үбүлүөй диэн бэйэтэ эмиэ туспа уустуктардаах дьыала буолар эбит. 85 сааспын туоларбар бу быыстапканы тэрийэн, дьонум-сэргэм, өрөспүүбүлүкэм иннигэр улахан эппиэтинэһи сүгэн турар курдукпун…
Эһиги эппит үчүгэй, кэрэхсэбиллээх тылгыт-өскүт киһиэхэ үтүө санааны биэрэр. «Киһи киһинэн киһи буолар» диэн этии улахан толкуйга, сыанабылга тириэрдэрэ олус долгутуулаах.
Түгэнинэн туһанан, бар дьоммор, эһиэхэ үтүө тылларгыт, санааҕыт, ыраҕыт иһин махталбын этэбин. Эһиги, дьонум-сэргэм баар буолаҥҥыт, миигин киһи оҥорон, үлэһит буолан бачча сааспар тиийэн кэллэҕим. Дьон иннигэр эппиэтинэһин үчүгэйдик толкуйдуур, ыраҥалыы саныыр киһи үлэтигэр-хамнаһыгар да ситиһиилээх буолар. Нэһилиэгиҥ, үлэлиир тэрилтэҥ, кэлэктиибиҥ иннигэр эппиэтинэскин өйдүүр буоллаххына, киһи үлэтигэр туруктаах, туох эрэ түмүктээх буолар эбит диэн бу сааспар кэлэн туран толкуйдуубун.
Олоҕум барыта эһиги хараххыт далыгар ааспыт киһибин. Эһиги миигин бэйэбинээҕэр ордук билэҕит, онон атын элбэҕи этэр кыаҕым суох. Мин билэрим биир — дьон үтүө санаата, баҕата хайаан даҕаны киһи дьылҕатыгар улахан оруоллаах. Киһи киһинэн, бар дьонун ытыктабылынан киһи буолар. Ол убаастабылы сиргэ-буорга тэпсибэт, сыыһа-халты туттубат гына, «дьон туох диэҕэй, аймахтарым, оҕолорум, кэргэним туох диэхтэрэй» диэн өй-санаа иҥмит уонна баһыйар буоллаҕына, олоххо ситиһиилээх уонна бар дьоҥҥор туох эрэ туһалааҕы оҥорор эбиккин.
Мин тус олохпор, дьиэ кэргэммэр табыллыбыт киһибин. Олоҕум аргыһа Тамара Васильевна сылаас сыһыанынан, өйөбүлүнэн киһи, үлэһит буоллаҕым. Дьиэбитигэр-уоппутугар туох да кыһалҕата суох, аҥаардас үлэни өрө тутаммын баччааҥҥа диэри үлэлээн эһиги иннигитигэр турдаҕым. Онуоха барытыгар: мин олохпор, үлэбэр-хамнаспар саамай улахан оруолу ылбыт киһим — мин кэргэним Тамара Васильевна. Оҕолорбут, сиэннэрбит сайаҕас санааларынан, көнө майгыларынан, ыраас суобастарынан Тамара Васильевналыын этэҥҥэ сылдьан доруобай, дьоллоох буоларбытыгар улахан төһүү күүһүнэн буолаллар.
Тамарам аймахтарын баҕа санааларынан, биһиэхэ сыһыаннарынан дьоллоохпут. Үлэбитигэр-хамнаспытыгар туох эмэ ситиһиилээх буоллахпытына, барыта эһиги көмөҕүтүнэн, эһиги үтүө санааҕытынан, сырдыгы эрэ ыралыыр кэскиллээх өйгүтүнэн-санааҕытынан! Бар дьоммор барыгытар барҕа махтал буоллун.
Өссө тоһоҕолоон туран эттэхпинэ. учууталларым такайыыларынан киһи буолбут, кинилэр сыаннастарын өрө туппут киһибин. Улуу учууталларга түбэһиим -– мин дьолум. Авксентий Егорович Мординов, Георгий Прокопьевич Башарин курдук үтүө мааны дьоннор иитэн-үөрэтэн, такайан үлэһит оҥордохторо.
Ийэлээх-аҕам боростуой тыа сирин холкуостаахтара, биир кылаас үөрэҕэ суох дьон этилэр. «Хайаан да үөрэхтээх дьон буолуҥ, киһиэхэ саамай дьоло — үөрэх» диэн ииппиттэрэ. Аҕам үйэтин тухары сэбиэт, холкуос бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, биригэдьиир этэ. Ийэм ударник-стахановец. Аҕам Аҕа дойду Улуу сэриитин актыыбынай кыттыылааҕа, 1941 сыллаахха сэриигэ ыҥырыллан баран, 1946 сыллаахха эргиллэн кэлбитэ. Уоттаах сэрии толоонугар хорсуннук охсуһан, үс төгүл «Хорсунун иһин» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.
ххх
Климент Кириллович дьоһуннаах олоҕун, норуотун, бар дьонун туһугар айымньылаах, дьаныардаах үлэтин-хамнаһын кэпсиир, көрдөрөр быыстапканы Ем. Ярославскай аатынан түмэл дьиэтин сэбиэдиссэйэ Диана Семеновна Осипова, түмэл устуоруйаҕа салаатын исписэлииһэ Валерий Анатольевич Корнилов уонна экспозицияҕа дизайнера Матрена Семеновна Винокурова бэлэмнээбиттэр.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru