Бэҕэһээ, от ыйын 1 күнүгэр, А.Е.Кулаковскай аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтэ ыраахтан-чугастан кэлбит оҕо аймах саҥатынан, күлүүтүнэн туолла. Кырдьыга даҕаны ыраахтан! Бүгүн манна Турцияттан, Бурятияттан, Москваттан, Саха сириттэн о.д.а. дойдулартан, эрэгийиэннэртэн сүүһүнэн оҕо Норуоттар икки ардыларынааҕы II Интеллектуальнай оонньуулары аһыы үөрүүлээх сиэригэр-туомугар муһунна.
СӨ Ил Дархана Айсен Николаев үрдүк тырыбанаттан тыл этэригэр, лоп курдук 100 сыл анараа өттүгэр Саха АССР төрүттэммитин бэлиэтээн туран, бу бары түһүмэҕин устуоруйатыгар сүрүн хамсатар күүһүнэн бэйэлэрин кэмнэрин лиидэрдэрэ буолалларын – чаҕылхайдарын, дьүккүөрдээхтэрин ыйда. Кинилэри инникигэ хорсун санаалара, билим, интеллект күүһүгэр, билиитигэр дьулуһуулара, тулалыыр олохторун уларытар туһунан көрүүлэрэ түмэрэ диэн эттэ.
“Норуоттар икки ардыларынааҕы интеллектуальнай оонньуулар өй, билии үрдүк күөн күрэһин таһынан, доҕордоһуу быһыы-майгы, билимҥэ кыттыгас чинчийиилэринэн, арыйыыларынан өйдөнөн хааларыгар эрэллээхпин. Билим киһи аймах бары ахсааныгар киирсэр. Сырабытын холбоотохпутуна, түмүстэхпитинэ эрэ ол кэнэҕэс сайдыытын бигэ тирэҕин олохтуур кыахтаахпыт. Бэйэтин кэмигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы интеллектуальнай оонньуулар ити курдук соруктаах, билимҥэ кыттыгас бырайыактар нөҥүө эдэр чинчийээччилэр норуоттар икки ардыларынааҕы түмсүүлэрин тэрийэр соруктаах толкуйдаммыттара”, — диэн эттэ.
Билим дьоҕус академията оҕону билимҥэ кыра сааһыттан сыһыарар, талааннарын булан сайыннарар аналлааҕын ыйда. Оскуола үөрэҕин туһунан этэргэ норуот учуутала “М.А. Алексеев аатын ааттаабат табыллыбатын санатта. “Саха сирин ыраах дэриэбинэтигэр – Үөһээ Бүлүү улууһугар физика-математика ураты оскуолатын аспыта, онно сүүһүнэн Саха сиригэр, Бүтүн Арассыыйаҕа тиийэ тахсыахтаах технология билимин дуоктардарын, хандьыдааттарын үүннэрэн таһаарбыта. Михаил Андреевич уларытыылары киллэрэр көрүүтэ, оҕолору естественнэй билимҥэ, кыра сааһыттан үрдүк интеллеги олохсутуу саҥа кыаҕын биэрбитэ”, — диэн эттэ итиэннэ бэйэтэ тустаах оскуоланы, салгыы Москватааҕы судаарыстыбаннай университет физикаҕа бакылтыатын бүтэрбитин иһитиннэрдэ.
Дойду бэрэсидьиэнэ 2023 сылы Педагог уонна настаабынньык сылынан биллэрбитэ. Манан сибээстээн итиэннэ ССРС норуотун учуутала М.А.Алексеев төрөөбүтэ 105 сылынан, кини дойду оскуолаҕа үөрэҕин сайдыытыгар киллэрбит улахан кылаатын аахсан, “Туймаада” норуоттар икки ардыларынааҕы үөрэнээччилэр олимпидаларыгар (физика, математика, информатика, химия) М.А.Алексеев аатын иҥэрэрин туһунан быһаарыыга илии баттаабытын иһитиннэрдэ уонна маныаха туһааннаах өйдөбүнньүк бэлиэни СӨ Үөрэҕин уонна билимин миниистирэ Ирина Любимоваҕа туттарда.
Интеллектуальнай оонньуулар кыттааччыларыгар бэйэлэрин эҕэрдэ тылларын СӨ бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев, дойду космонавтара, Арассыыйа дьоруойдара Олег Артемьев, Сергей Прокопьев тиэртилэр.
Норуоттар икки ардыларынааҕы Интеллектуальнай оонньуулар былааҕын күөрэччи көтөҕүүгэ Дьокуускай куорат 5-с нүөмэрдээх оскуолатын 6-с кылаһын үөрэнээччитэ, “Потенциал будущего” норуоттар икки ардыларынааҕы саҥаны киллэрии бырайыактарын уонна стартаптарын кыайыылааҕа Алина Товариштай, Бука муниципалитетын (Турция) Кызылчуллу билим уонна искусство киинин үөрэнээччитэ, муусука, естественнэй билим, энергиэтикэ уонна инженерия норуоттар икки ардыларынааҕы куонкурустарын кыайыылааҕа Боран Думан, ХИФУ лиссиэйин 10-с кылааһына үөрэнээччитэ, эдэр учуонайдар Азиатскай-Тихоокеанскай кэмпириэнсийэлэриттэн үрүҥ көмүс мэтээллээх Дайана Ноговицына, Ураллааҕы федеральнай университет билимҥэ анал үөрэтэр киинин 10-с кылааһын үөрэнээччитэ, экспериментальнай физикаҕа норуоттар икки ардыларынааҕы олимпиада боруонса призера, Бүтүн Арассыыйатааҕы үөрэнээччилэр олимпиадаларын түмүктүүр түһүмэҕин кыайыылааҕа Родион Лисин кытыннылар.
Аан дойду виртуоз-хомусчута Альбина Дегтяревалаах хомуска тардыылара саалаҕа мустубут ыалдьыттары барыларын да сөхтөрдө. Онтон үҥкүүһүт оҕолор ансаамбылларын үҥкүүтэ саала иһигэр олорооччулар ытыстарын тыаһынан ылан кэбистэ.
Ыраахтан-чугастан мустубут өйдөөх оҕолор 10 күн устата “Туймаада” олимпиадаҕа, чинчийиигэ, билим кэмпириэнсийэтигэр, норуоттар икки ардыларынааҕы чинчийэр оскуолаҕа кыттыахтара, күрэхтэһиэхтэрэ. Быыстарыгар-арыттарыгар Саха сирин кэрэ-бэлиэ сирдэринэн сылдьыахтара, саха култууратын, төрүт үгэстэрин кытта билсиэхтэрэ.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru