Дойду үрдүнэн 2005 сылтан сэтинньи 4 күнүгэр Норуот сомоҕолоһуутун күнүн бэлиэтиибит. Үгүс дьон халандаарга маны эбии өрөбүл күн эрэ курдук саныыллар, дьиҥ устуоруйатын билбэттэр. Ол иһин бу итэҕэһи көннөрөн, былыргы дьыллар быдан мындааларын, саһарбыт илиистэр кистэлэҥнэрин сэгэтэн көрөргө сананныбыт. Бу дириҥ суолталаах бэлиэ күн орто үйэлэртэн силистэнэн-мутуктанан тахсыбыта.
edersaas.ru
Москваҕа Кириэмил Кыһыл болуоссатыгар үктэммит дьон Кузьма Миниҥҥэ уонна Дмитрий Пожарскайга анаммыт пааматынньыгы көрбүккүт, үгүстүк онно хаартыскаҕа түспүккүт буолуо. Кинилэр отуччалаах эрэ дьон 1612 с. норуот күүһүн түмэн, Арассыыйа тэбэр сүрэҕин Польша халабырдьыттарыттан босхолообуттара.
Кириэмили поляктар баһылаан олорбуттара
Иван Грознай саҕана салайан олорбут Рюриковичтар династиялара эстибитин кэннэ Арассыыйаҕа бутуурдаах кэмнэр бүрүүкээбиттэрэ. I Лжедмитрий соҕотоҕун ордон хаалбыт, таҥара көмөтүнэн быыһаммыт Дмитрий царевичпын диэн сымыйанан этэн, норуоту албыннаабыта. Ол кэмҥэ Польша сэрииһиттэрэ саба түһэн, дойдуга улахан охсууну оҥорбуттара.
Москва Кириэмилин Станислав Жолкневскай салалталаах польскай-литовскай гарнизон икки сыл былдьаан олорбута. Кинилэр нуучча сирин ыраахтааҕытынан католическай итэҕэллээх поляк хоруолун талар уонна Бырабыыталыстыбаҕа бэйэлэрин дьоннорун олордор санаалаах этилэр.
Кузьма Минин уонна Дмитрий Пожарскай хорсун быһыылара
Аҕа дойдуну өстөөх саба түһүүтүттэн босхолуурга чудотворнай Таҥара ийэтин Казанскай иконатын туппутунан Кузьма Минин уонна Дмитрий Пожарскай бэйэлэрин тула уонча тыһыынча сэрииһиттэри, үс тыһыынча казактары, тыһыынчаттан тахса саалаах охчуттары, бааһынайдары түмэ тардан, польскай, литовскай, шведскэй халабырдьыттары самнаран, Москваттан үүрбүттэрэ. Сэтинньи 4 күнүгэр кинилэр гарнизоннара бэринэрин, дойдуларыгар тэскилииллэрин туһунан биллэрбитэ. Ону кэриэстээн, итэҕэл күүһэ кыайыы өрөгөйүн аҕалбытыгар махтанан, Пожарскай кинээс бэйэтин харчытыгар Кыһыл болуоссакка Казанскай собор туттарбыта билигин да турар.
Романовтар династияларын бастакы ыраахтааҕыта
1613 с. Земскэй соборга саҥа ыраахтааҕыны Романовтар династияларын бастакы салайааччытын Михаил Романовы талбыттара. Поляктары үүрэннэр, православнай итэҕэл тула норуот сомоҕолоһуута күүһүрбүтэ уонна кыаҕырбыта. Саҥа ыраахтааҕы дойдуну салайар кэмигэр 1632 с. Саха сирэ, Прибайкалье Арассыыйа састаабыгар холбоспута. Чуумпу акыйааҥҥа тиийэ Уһук Илин барыта ыраахтааҕы илиитигэр киирбитэ, киин былаас күүһүрбүтэ, миэстэтигэр кини былааһын тутар воеводалар анаммыттара.
Бу бырааһынньык Кыайыыны эрэ кэрэһэлиир буолбатах, Арассыыйа эбэ хотун киэҥ киэлитигэр араас идэлээх, итэҕэллээх норуот түмсүүтүн, сомоҕолоһуутун туоһулуур. Норуот күүһүнэн хайа баҕарар өстөөҕү самнарыахха сөп.
Сомоҕолоһуу дириҥ суолтата
Устуоруйа кэрдиис кэмнэрин ахтан-санаан ыллахха, билигин даҕаны бу түгэн элбэх араас омук олорор дойдутугар бары түмсүүлээх, бэйэбит испитигэр эйэлээх буоллахпытына биирдэ баар ыарахаттары уонна мэһэйдэри этэҥҥэ туоруохпутун сөбүн көрдөрөр. Арассыыйаҕа 195 араас омук ыаллаһан олорор. Кинилэртэн хас биирдии киһи улахан норуот сорҕото буоларын өйдүөхтээх.
Марианна ТЫРТЫКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru