Дьэ, доҕоттоор, олорбуппут сыччах. Судаарыстыбабыт муҥур тойоно – бэрэсидьиэммит Владимир Владимирович Путин аҕыйах хонуктааҕыта Федеральнай Мунньахха үгэс буолбут Туһаайыытыгар норуот ахсаанын элбэтиини, оҕону оҥорууну, төрөөһүнү-ууһааһыны дьайымтыалаахтык өйөөһүн боппуруостарын өрө тутан эттэ-тыынна, сыал-сорук туруорда эбээт, кэмниэ-кэнэҕэс! Биир бэйэм, көрө-истэ олорон сэргэхсийэн, санаам көтөҕүллэн, ойон туран ытыктыыр киһибэр, Госдуума кырдьаҕас дьокутаатыгар Сөдүөт Сэмэнэбис Тумууһапка махталбын биллэрэн, эмээхсиммин хаһыытаппытынан биир үрүүмпэ буоккачааны куттан түһэрэн кэбистим.
Сөдүөт Сэмэнэбис өссө Дмитрий Медведев Арассыыйа бэрэсидьиэнэ, Владимир Путин бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ эрдэхтэринэ дойду таһымынан демография туругун, дьиэ кэргэн балаһыанньатын ырытан, тыын боппуруоһу судаарыстыбаннай таһымҥа туруоран дьоҕус кинигэ суруйбута. Ол үлэтигэр улуу нуучча норуота олоҕо ыараата, ыалдьан, арыгылаан, дэҥтэн-оһолтон өлөр-сүтэр. Судаарыстыба өттүттэн болҕомто, өйөбүл ууруллубатын түмүгэр төрөөбөт-ууһаабат буолла. Аны хас сылынан диэн ыйбытын умнан кэбиһээхтээбиппин, эстэн-көҕүрээн, нуучча омуга аҕыйах ахсааннаах норуокка кубулуйар кутталлаах диэн экэниэмикэ билимин дуоктарын, бэрэпиэссэр быһыытынан чопчу чахчыларга, сыыппараларга тирэҕирэн ааҕан-суоттаан, ырытан-дакаастаан судаарыстыба муҥур тойотторун сэрэтэн, кинигэтин тиксэрэн саха киһитин — Арассыыйа гражданинын, патриотун, судаарыстыбаннай диэйэтэл быһыытынан санаатын хорсуннук, аһаҕастык этэн турар.
Росстат диэн тэрилтэ сыыппараларыттан көрдөххө, Арассыыйа судаарыстыбатын нэһилиэнньэтин ахсаана 2019 сыл тохсунньу 1 күнүнээҕи туругунан 146,794 мөлүйүөн киһиэхэ тэҥнэһэр. Ааспыт сыл тустаах кэминээҕи көрдөрүүгэ тэҥнээтэххэ 86 тыһыынча киһинэн көҕүрээбит. Тыын суолталаах кыһалҕа баччааҥҥа диэри сытыытык турар. Ол да иһин бэрэсидьиэн В.В.Путин дойдуга демография боппуруоһун сорунуулаахтык көтөхтөҕө.
2018 сыл түмүгүнэн Саха сирин олохтоохторун ахсаана 964 тыһыынчаҕа тиийдэ. Итинтэн сахалар 500-чэ тыһыынчаны чугаһатан эрэр буолуохтаахпыт. Эмэн сааспын эмтэритэн эрэр кырдьаҕас үгүс көлүөнэ саха ыччатын үрдүк үөрэхтээбит учууталбытын, билэлиэгийэ билимин дуоктара, бэрэпиэссэр Ньукулай Килиимэбис Онтуонап ааспыт үйэ 60-70-с сылларыгар этэрин-тыынарын санаан кэллим: «Сахалар хайаан да биир мөлүйүөн ахсааннаах буолуохтаахпыт. Оччоҕуна эрэ кыаҕырыахпыт-сайдыахпыт. Биһигини кытта норуот быһыытынан аахсар, кэпсэтэр буолуохтара. Кыргыттар, таах сибиэ үрдүк үөрэххэ талаһаҕыт. Эргит хамнаһын ыйынан аттаран сөптөөхтүк тутта үөрэниҥ. Төрөөҥ-ууһааҥ, элбэх оҕолонуҥ. Саха ахсаанын элбэтиҥ, норуоккутун хаҥатыҥ!». Сэбиэскэй кэмҥэ, үлэ эрэ өрө тутуллар кэмигэр, муударай Учууталбыт барахсан баһыылаах да соҕус буоллар, эппит кэс тыла олоххо киирэр кэмэ кэллэ.
Биэтэс Билээхэп.