Уонча сыллааҕыта үрүҥ көстүүмнээх уолаттар ыллаан-туойан, “North sound” диэн бөлөх тэринэн, Саха эстрадатыгар эрчимнээхтик киирбиттэрэ. Биир кэм биллэн, ырыа бөҕөтүн ыллаан, килиип устан баран кылгас кэм иһигэр симэлийэн хаалбыттара. Уолаттары үгүс сүгүрүйээччиллэрэ сүтэрбит буолуохтаахтар. Кинилэр муус устар 14 күнүгэр Саха тыйаатырын сыанатыгар “Ахтылҕан” диэн ураты киэһэни тэрийээри бэлэмнэнэ сылдьаллар.
“Норд саунд” бөлөх уолаттарын кытта ырыа, олох, таптал туһунан кэпсэттибит. edersaas.ru
Туохтан саҕаламмытай?
Уолаттар үһүөн оҕо эрдэхтэриттэн үчүгэйдик билсэллэр, оччоттон-баччаҕа диэри чугас доҕордуулар буолаллар. Ол курдук, 1993 сыллаахха Саха сиригэр Муусука Үрдүкү оскуолата тэриллибитэ. Онно уһуйулла диэн Тааттаттан Петя Попов, Үөһээ Бүлүүттэн Илья Котоконов уонна Горнайтан Вова Филиппов кэлбиттэрэ. Петя – иккис, Илья – үһүс, Вова – төрдүс кылаастан муусука киэҥ эйгэтигэр киирэн, үөрэнэн саҕалаабыттара. Дьылҕалара тардан буолуо, уолаттар аныгыс сылтан уопсай дьиэҕэ бииргэ олорор буолбуттара. Маныаха, Петя бииргэ төрөөбүт убайа Николай Попов (билигин СӨ норуодунай артыыһа) эмиэ бу оскуолаҕа үөрэммит, уолаттары кытта бииргэ олорбут. Үөрэхтэн иллэҥ кэмҥэ Николай гитараҕа оонньоотоҕуна уолаттар тэҥҥэ ыллаһан иһэр буолбуттар. Сыыйа ыллыыр талааннарын сайыннаран, үһүөн бииргэ ыллыырга быһаарыммыттар. Аан бастакыларын 1999 сыллаахха Николай Андросов айар киэһэтигэр “Умнума” диэн ырыаны толорон сүрэхтэмиттэрэ. Салгыы мантан сиэттэрэн араас тэрээһиннэргэ, кэнсиэрдэргэ ыллыыр буолбуттара, аны ырыаларын “Виктория” араадьыйаҕа биэрэннэр, дьон-сэргэ истэн, сэргээн барбыта. “Этигэн Хомус” бириэмийэ номинаннара буолан, “Умнума” ырыалара “ХХ үйэ уостан түспэт бастыҥ ырыалара” бырайыакка киирэн, уолаттар үөрүүлэрэ үксээбитэ. Аҕа көлүөнэ ырыаһыттара, ырыа айааччылара “муусукаҕа ураты көрүүлээх, тыыппалаах уолаттар тахсан эрэллэр” диэн үөрэллэрэ.Биир күн уолаттар бөлөхпүтүн ааттыахпытын наада диэн санааттан, мустан олорон толкуйдууллар. “Норд” (хоту) диэн тылы куоракка ханна эрэ көрөллөр, онтон “саунд” (дорҕоон) диэн магнитофон кассетатыгар баар эбит. Онон, бу тыллары холбоон “Норд саунд” – “Хотугу дорҕоон” диэн бөлөхтөрүн ааттыыллар. Уолаттар оскуоланы утуу-субуу бүтэрбит буолан дуу, бииргэ түмсэллэрэ аҕыйаан барар. Илья аармыйаҕа сулууспалыы барбытыгар, кинини солбуйан, быстах кэмҥэ Сунтаартан төрүттээх Жора диэн уол ыллаһар. Онтон Вова Москваҕа Гнесиннар ааттарынан Муусука академиятыгар туттарсан, онно үөрэнэ барар, Петя Муусука Үрдүкү оскуолатыгар салгыы үөрэнэ хаалар. Онон, “Норд саунд” бөлөх сыыйа-баайа ыллыырын тохтотор.
Илья Котоконов: “Аармыйаҕа сулууспалыы сылдьан, сэриигэ сылдьыбытым. Байыаннай дьайыылар бэтэрээнэбин. Үс аҥаар сыл кэриҥэ сулууспалаабытым, аармыйа олоҕор үөрэнэн хаалан, кэлиэхпин-барыахпын баҕарбат буола сылдьыбыттааҕым. Онно, арай, биир табаарыһым уоппускатыгар Саха сиригэр бара сылдьан сахалыы ырыалардаах диискэ, кассета бөҕөтүн аҕалла. Онно “Норд сауннар” “Эйигинэ суох” диэн ырыалара баара, миигинэ суох иккиэн ыллаан уһултарбыттар. Ону истэн баран уйадыйдым, санаабар миэхэ анаан ыллыылларын курдук этэ. Сахам сиригэр барыах санаам уһуктан хаалла, аны анаабыт курдук биир кэмҥэ наадам барыта ситэн, табыллан хаалан демобилизацияланар буолбутум. Аармыйаттан кэлэн, сыанаҕа ыллыы сылдьарбын бииргэ сулууспалаабыт уолаттарым көрөннөр: “хайа, эн ырыаһыт буоллуҥ дуо?” – диэн соһуйан ыйыталлара. Дьиҥэ, төрүкү ыллыыр буоллаҕым дии”.
“Саҥа ырыа” – иккис тыын
Илья аармыйаттан 2005 сыллаахха кэлбитин кэнниттэн, 2006 сыллаахха уолаттар көрсө түһэн иккистээн мустарга сананаллар. Иннокентий Гаврильев – Лэкиэс ырыа айан, онно фонограмма устан саҕалыыллар. Биир кэмҥэ үһүөн биир дьиэҕэ олороллор, онно “Ахтылҕан” ырыа айыллар. Бу ырыанан “Норд сауннар” “Саҥа ырыаҕа” кытталлар. Бу — номнуо 2007 сыллаахха, “Саҥа ырыа” үсүһүн ыытыллар сыла этэ. Этэҥҥэ куонкруһу ааһан, “Норд саунд” бөлөх бу бырайыакка кыайар. Бу кэнниттэн “Этигэн Хомус” бириэмийэни ылаллар, мантан да араас бириэмийэлэри хомуйаллар. Норуокка күүскэ биллэн бараллар, ол быыһыгар “били уолаттарбыт бачча улааппыттар дуо?” диэн уруккуну өйдөөччүлэр эмиэ бааллара.
Ааҕааччыларбыт өйдүүргүт буолуо, 2007 сыллаахха буолбут “Саҥа ырыаҕа” үс үрүҥ көстүүмнээх уол тахсан “Ахтылҕан” диэн киһи кутун тутар ырыаны толорбуттарын. Маныаха уолаттар оҕо эрдэхтэриттэн оскуола сыанатыгар көстүүм кэтэ үөрэммит буолан, имиджтарын онтон сиэттэрэн толкуйдаабыттар эбит.
Петр Попов: “Ахтылҕан” диэн ырыабытын кытай ырыатын матыыбыгар олоҕуран айбыппыт. Тылларын үһүөн толкуйдаабыппыт. Ол кытай ырыатын бары сөбүлээн истэрбит, сахалыы тыыннаатахха хайдах буолуой диэммит, хоһоон айбыппыт. Хата, тыллара барыта табыллан, бэртээхэй ырыа буолан тахсыбытыттан олус үөрбүппүт. Бастакы ырыаларбытын — “Эйигинэ суох”, “Умнума”, “Сулустар” диэн ырыалары Николай Попов айан биэрбитэ. Кэлин биһиэхэ анаан Дьулустаан Чуручанов, Далаана, Виктор Хон, Байбал Сэмэнэп, Гоша Васильев – Джида, Лэгэнтэй, Лэкиэс ырыа, матыып айан, толкуйдаан биэрбиттэрэ”.
Билигин кэлэн санаатахха, ол сахха, 2006-2007 сылларга Саха сиригэр култуура эйгэтигэр “бум” буолбут эбит: саҥа ырыаһыттар биллэн-көстөн бараллар, артыыстар элбииллэр, киинэлэр тахсаллар, фотографтар сайдаллар, визажистар баар буолаллар… Бу кэмҥэ продюсер көмөтө суох, бэйэлэрин кыахтарынан “Норд саунд” бөлөх иккис тыыннанан ыллаан-туойан барар. Манна Петр – артыыс, Владимир – уус-уран салайааччы, Илья – салайааччы быһыытынан сылдьыбыттара. Уолаттар оруобуна уон сыллааҕыта Дьокуускайга Опера уонна балет тыйаатырыгар бастакы айар киэһэлэрин оҥорбуттара, тыһыынча ахсаанынан тахсыбыт диискэлэрин сүрэхтээбиттэрэ.
Владимир Филиппов: “Саҥа ырыа” кэнниттэн биллэн-көстөн барбыппыт, кэнсиэрдэргэ тохтоло суох ыллыырбыт, араас куонкурустарга кыттыбыппыт, бириэмийэ бөҕөтүн ылбыппыт. Онтон эмиэ тохтоон хаалбыппыт. Айар идэлээх дьоҥҥо кириисис баар дииллэр. Ол эрээри, биһиэхэ оннук буолбатаҕа. Оччолорго үһүөн утуу-субуу ыал буолабыт, атын-атын сирдэргэ үлэлиибит. Ыллыырга, бэл, көннөрү көрсөргө даҕаны бириэмэ тиийбэт буолан киирэн барбыта. 2010 сыллаахха, уопсай сүбэнэн, тохтуу түһэргэ быһаарыммыппыт”.
Оттон билигин?
Ол кэмтэн ыла син балай даҕаны кэм ааста. Билигин “Норд саунд” бөлөх уолаттара үһүөн ыал аҕалара, этэҥҥэ үлэлии-хамныы сылдьаллар. Петр симфоническай оркестрга оонньуур, сахалартан бастакынан фагот диэн үнүстүрүмүөҥҥэ оонньуурга идэтийбит киһинэн буолар. Оркестры кытта Европаны, Азияны биир гына гостуруоллуур, араас куонкурустарга кыттар. “Муусукаттан тэйбэтэҕим, өссө дириҥник дьарыктанабын”, — диир Петр. Владимир эмиэ муускаттан тэйбэтэх, филармонияҕа үлэлиир. Оттон Илья – чааһынай предприниматель, “Саха-лайтинг” диэн уотунан-күөһүнэн дьарыктанар тэрилтэ салайааччыта буолар.Үһүстээн эргиллии: “Ахтылҕан” live-кэнсиэр
“Биһиги куруук баарбыт, мунньустарбыт ыарахан, бары киэһэ тоҕус диэки үлэлээн бүтэбит. Кэнсиэрдэргэ биирдэ эмит кыттааччыбыт, ыҥырыынан сыбаайбаларга, үбүлүөйдэргэ ыллаабаппыт. Бэйэбит испитигэр эрдэ былааннаах этибит: үһүстээн сыанаҕа эргиллэр буоллахпытына кэнсиэринэн саҕалыахпыт диэн. Муусука Үрдүкү оскуолата муусукаҕа эрэ буолбакка, эстрадаҕа эмиэ суол оҥорбута диэн көрдөрүөхпүтүн баҕарабыт. Оскуолатааҕы сылларбытын олуһун ахтар буоламмыт, кэнсиэрбитин “Ахтылҕан” диэн ааттаатыбыт. Мантан инньэ баарбыт, ыллыыбыт, саҥа ырыалары таһаарыахпыт”, — диэн уолаттар санааларын үллэстэллэр.
Быйыл Муусука Үрдүкү оскуолата тэриллибитэ 25 сыла буолла. “Норд сауннар” бу бэлиэ даатаҕа олоҕуран, үөрэммит оскуолаларыгар махтанан туран, муус устар 14 күнүгэр Саха тыйаатырыгар “Симфоника Арктика” симфоническай оркестры кытта тыыннаах кэнсиэр тэрийэн эрэллэр. Манна уолаттары кытта биир сыанаҕа Николай Попов, Лэкиэс, Александра Старостина, “Немного солнца” бөлөх баар буолуохтара. Петр – фаготка, Владимир – тромбоҥҥа оонньуохтара, Илья бэйэтэ эмиэ ураты нүөмэри толкуйдуу сылдьар.[vc_video link=»https://youtu.be/z9kb2Qg2DXA»]
“Күндү edersaas.ru сайт ааҕааччылара, ураты киэһэҕэ биһигини кытта бииргэ буолуҥ! Кэлиҥ, сылдьыҥ, дуоһуйа сынньаныҥ!” – диэн “Норд саунд” бөлөх ыҥырар.
Айтана Аммосова, edersaas.ru