Ахсынньы 19 күнүгэр А.Пушкин аатынан Национальнай бибилэтиэкэ Историческай саалатыгар күндү ыалдьыт Владимир Сангины кытары истиҥ көрсүһүү буолла.
edersaas.ru
Владимир Санги —— нивх омук биллиилээх суруйааччыта уонна публициһа, нивх литературатын төрүттээччи, аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар лидердэрэ.
Истиҥ-иһирэх көрсүһүүнү СӨ норуодунай суруйааччыта Андрей Кривошапкин ыытта.
СӨ судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай диэйэтэлэ Андрей Васильевич бэлиэтээбитинэн, Владимир Михайлович төһө да сааһырдар, күн бүгүҥҥэ диэри аан дойду араас муннугар тиийэр судаарыстыбаннай таһымнаах деятель.
Владимир Санги, бастатан туран, Саха сирэ киниэхэ иккис дойду буоларын этэн туран, көрсүһүүгэ кэлбит дьоҥҥо ис сүрэҕиттэн махтанна.
Саха норуотун чугас доҕоро Владимир Михайлович чуумпу, наҕыл куолаһынан төрөөбүт норуотун ырыаларыттан быһа тардан толорон, нивх норуотун култууратын билиһиннэрдэ. Төрөөбүт тылынан суруйбут хоһооннорун нууччалыы тылбаастарынан ситэрэн-хоторон биэрдэ.
“… Эдэр сылдьан мандолина курдук инструмеҥҥа Огинскай Полонеһын толорорум. Ленинград куоракка Герцен аатынан институкка үөрэммитим. 1957 с. от ыйын 8 күнүгэр Москваҕа ыччат уонна устудьуоннар бэстибээллэрэ ньиргиэрдээхтик буолан ааспыта. Бу бэстибээлгэ мин лауреат буолбутум.
… Оччолортон да утуйа сыттахпына хоһоон тыллара бэйэлэрэ кутуллан киирэллэрин ойон туран сурунан ылар этим.
Отуччалаахпар миигин Абхазия Пицунда куоратыгар ыҥырбыттара уонна аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарга айар семинары тэрийэргэ эппиттэрэ. Дьэ, бу аҕыйах ахсааннаах норуоттарга саҥа талааннары көрдөөһүн кэмэ этэ. Бу кэмтэн ыла Андрей Кривошапкин, Николай Курилов уо.д.а. курдук эһиги суруйааччыларгыт ааттара биллэн барбыт буолуохтаах. Омуна суох, саҥа талааннары арыйарга “көмүс” кэмнэр этилэр.
Александр Солженицын эппитинии, 1970-с сыллардааҕы суруйааччылар майгы-сигили өттүнэн сатарыйбатах, тугунан да сыаналаммат айымньылары суобастара тугу этэринэн айбыттара…”, — диэн Владимир Санги бэйэтин кэмин үтүө кэмнэрин аҕынна.
Көрсүһүүгэ кэлбит дьон кэккэ боппуруостары биэрэн, биллэн турар, нивх норуотун билиҥҥи туругун туһунан сиһилии кэпсээтэ.
“Хомойуох иһин, мин төрөөбүт тылбын илдьэ сылдьан тарҕатааччылар билигин суохтарын кэриэтэ. Нивх тылынан саҥарар мин, соҕотох эр киһи, уонна уон ахсааҥҥа тиийбэт дьахтар хаалла. Ол да буоллар, Сахалин уобалаһыгар олорор төрүт норуоттартан саамай элбэх ахсааннаахтарыгар — нивх омукка аналлаах 40-ча кинигэни, ол иһигэр букубаары таһаарбытым, алпаабыты айбытым. Биһиэхэ нанай, ульта, эбэҥки тылларынан саҥарбат буолбуттара, бу тыллар эстибиттэрэ 25 сыл курдук буолла”, — диэн хомойон, курутуйан кэпсээтэ.
Аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар үгэстэрин, култуураларын сөргүтүүгэ күн бүгүҥҥэ диэри туруулаһар Владимир Сангины кини чугас доҕоро, саха норуодунай суруйааччыта Семен Руфов уола Максим Руфов, дьүкээгир суруйааччыта, худуоһунньук Николай Курилов, Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах норуоттарын ассоциациятын бэрэстэбиитэллэрэ эҕэрдэлээтилэр.
Көрсүһүүнү Национальнай бибилитиэкэ уонна СӨ Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ассоциацията тэрийдилэр.
ЫСПЫРААПКА
Нивх норуотун бастакы суруйааччыта Владимир САНГИ:
1935 с. кулун тутар 18 күнүгэр Сахалин уобалаһыгар Набиль бөһүөлэккэ төрөөбүтэ;
1959 с. Герцен аатынан Ленинградтааҕы педагогическай институту бүтэрбитэ;
1962 сылтан ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.
1963-65 сс. уонна 1974-1996 сс. Москваҕа олорбута. Арассыыйа бырабыыталыстыбатын аппараатыгар Хотугу сир култууратын, үөрэҕириитин уонна наукатын боппуруостарыгар референинэн үлэлээбитэ. РСФСР Суруйааччыларын сойууһун бырабылыанньатын сэкирэтээрэ;
Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах норуоттарын ассоциацията тэриллэрин көҕүлээн, 1990-1994 сылларга бастакы президенинэн үлэлээбитэ.
1996 сылтан Сахалиҥҥа олорор.
2000 с. – Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах норуоттарын боппуруостарыгар Сахалин уобалаһын губернаторын сүбэһитэ.
“Сахалин уобалаһын бочуоттаах гражданина”, “Бочуот Знага” уордьан, “Хотугу сиргэ бэриниитин иһин” мэтээл, Доҕордоһуу уордьанын кавалердара.
Надежда ЕГОРОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru