Күнүстэри-түүннэри биһиги нус-бааччы олохпутун араҥаччылыыр аналлаах ис дьыала уорганнарын үлэһиттэрэ сэтинньи 10 күнүгэр идэлээх бырааһынньыктарын бэлиэтииллэр. Итинэн сибээстээн, бүгүн РФ ИДьМ-тын “Якутское” межмуниципальнай управлениетын начальнига, полиция полковнига Николай Кульбертиновы кытта көрсөн кэпсэттибит.
Түөкүннээһин аҕыйаата
— Николай Иванович, киин куораппытыгар 10 ый түмүгүнэн буруйу оҥоруу туруга хайдаҕый?
— Бары кэриэтэ көрүҥнэринэн намтааһын, арай ыар буруйдары оҥорууга кыратык үрдээһин бэлиэтэнэр. Тоҕо? Былырыыҥҥааҥҥа диэри түөкүннээһин, ол эбэтэр, 159-с ыстатыйа 2-с чааһа орто буруйга киирсэрэ. Оттон быйыл Холуобунай кодексаҕа уларыйыы киирэн, баан каартатыттан уоруу ити ыстатыйа 3-с чааһыгар, ол эбэтэр, ыар буруйга киирсэн, ыар буруй ахсаана элбииригэр тиэртэ.
— Өрөспүүбүлүкэҕэ тахсар буруй баһыйар ахсаана урут уруккуттан Дьокуускай куоракка оҥоһуллар диэн буолара. Уонча сыл анараа өттүн кытта тэҥнээн көрдөххө, билигин хайдаҕый?
— Ити оруна суох өйдөбүл диэн этиэххэ наада. Өскөтүн сылларынан ылан көрдөххө, холобура, 2013 сыл түмүгүнэн, өрөспүүбүлүкэҕэ оҥоһуллубут буруй ахсааныттан 34,4 %-на киин куоракка, 2014 сылга 33,4 % -на, 2017 сылга 45,2 %-на оҥоһуллубут.
— Оттон көрүҥнэринэн ыллахха, быһыы-майгы хайдаҕый?
— Үөһэ этэн аһарбытым курдук, бары кэриэтэ көрүҥнэринэн аҕыйаата: уоруу, түөкүннээһин, сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор, урут сууттана сылдьыбыт дьон, арыгы иһэн баран буруйу оҥоруулара, уулуссаҕа, уопсастыбаннай сиргэ сокуону кэһии. Арай дьахталлар буруйу оҥоруулара 8,7 %-нан элбээтэ.
— Буруйу арыйыы хайдаҕый?
— Уопсай көрдөрүү — 59,5 % (2017 сыл 10 ыйыгар 54,4 % этэ). Өлөрүүлэри 100 % арыйдыбыт.
Видеокамералар көмөлөрө
— Өйдөтөр-сэрэтэр үлэ хайдах ыытылларый?
— Манна ураты болҕомто ууруллан, хас да хайысханан ыытабыт. Сокуоннай сааһын ситэ илик оҕолор бэрээдэги, сокуону кэһиилэрин сэрэтэр, бохсор сыалтан, Дьокуускай куорат дьаһалтата өйөөн, оҕолор сайыҥҥы сынньалаҥнарыгар көдьүүстээхтик үлэлээтибит. Онно биһиэхэ учуокка турар оҕолору кытта үлэлэстибит.
Иккис хайысха: билэриҥ курдук, “сезоннай” буруйдар диэн бааллар. Ол курдук, кэлиҥҥи кэмҥэ бэлисипиэттэри уоруу элбээн, түүннэри-күнүстэри анал рейдэлэри ыытан, бэлисипиэттээх киһини барытын тимир көлөлөрүн кытта хаартыскаҕа түһэрэн, нүөмэрдэрин сурунан, барыта 6-7 тыһыынчаны учуокка туруордубут. Оччотугар, уоруу таҕыстаҕына, ол базаҕа көрөн, дэбигистик арыйар буоллубут.
Үһүс суол – мобильнай түөкүннээһини сэрэтии. Манна кэккэ акцияларынан, сонуннары киэҥник тарҕатар уонна социальнай ситимнэринэн үлэ тохтоло суох ыытыллан, түөкүннээһини аҕыйатар кыалынна.
— Видеонан көрүү камералара куоракка төһө элбээтилэр? Буруйу арыйыыга көмөлөспүт чахчылара баар дуо?
— Билигин оперативник быһылаан таҕыстаҕына, бастакы ыйытыыта “видеокамера баар дуо?” диэн буолар. Камералары туруоруу үс суолунан ыытыллар: куорат дьаһалтата анал бырагырааманан үбүлээн, болуоссаттарга, уопсастыбаннай сирдэргэ, уулуссаларга; атыы-эргиэн кииннэрин, маҕаһыыннар, эрэстэрээннэр хаһаайыттара итиэннэ управляющай компаниялар, ТСЖ-лар. Манна үчүгэй холобур быһыытынан, “Прометей” комплексы ааттыам этэ. Чуолаан, мэрия үбүлээһининэн, 121 видеокамера турар.
Видеокамералар көмөлөрүнэн чопчу 15 буруй арылынна, 25 буруйу арыйыыга төһүү буолла, административнай сокуону кэһии 506 чахчыта булулунна. Уулуссаҕа, болуоссакка пиибэни, арыгыны иһиини суох оҥордубут диэххэ наада.
— Оттон дьон буруйу арыйыыга төһө көмөлөһөрүй?
— Чахчы ис дууһаларыттан көмөлөһөр дьон баар, кинилэри анал бириэмийэнэн бэлиэтиибит. Маны тэҥэ, дьон социальнай ситимнэргэ быһылаан сириттэн видеоҕа устан таһааран, эмиэ көмөлөһөр эрээри, маныаха этическэй боппуруос үөскээн тахсар. Ол уста туруохтарын оннугар, тута полицияны ыҥыраллара ордук. Уонна үһүс суол – Россия Ис дьыалаҕа министиэристибэтин бирикээһинэн улахан буруйдары арыйыыга, буруйдаахтары тутууга көмөлөспүт дьоҥҥо ботуччу суумалаах манньа төлөнүөхтээх.
Түмүккэ
— Николай Иванович, эн Өймөкөөҥҥө үлэлээн баран кэлбитиҥ сылтан орто. Киин куорат полициятын үлэтигэр өссө туох ситэ кыалла илигий?
— «Лжекафелар” арыллыыларын утарсабыт, онно кимиилээхтик үлэ ыытабыт. Итиэннэ “медвытрезвителлэри” хат сөргүтэри туруорсабыт, үбүлээһин боппуруоһугар тиийэн иҥнэр.
— Эйигин саха снайпера Иван Кульбертинов аймаҕа дуо диэн куруук ыйыталлар, оннук дуо? Киниэхэ пааматынньык туруоралларыгар эн сыһыаныҥ хайдаҕый?
— Бэйэбиттэн эмиэ ыйытааччылар. Мин нууччалыы эттэххэ, “внучатай племяннига” буолабын. Снайпер аҕата уонна мин хос эһэм бииргэ төрөөбүттэр. Оттон пааматынньыгы туруорууну, биллэн турар, биһириибин, икки илиибинэн өйүүбүн.
— Николай Иванович, кэпсэтиибит түмүгэр, эйигиттэн, тустууга маастар киһиттэн, билиҥҥи тустуу туһунан санааҕын истиэхпин баҕарабын.
— Тустууну сэҥээрэбин, кэтээн көрөбүн. Аан дойду чемпионатыгар 97 киилэҕэ сүрдээх тыҥааһыннаах киирсии, сытыы финал буолбута. Абдулрашид Сайдулаев утарсааччытын Кайн Снейдеры “холуокка” диэн саха приемунан кыайбытыттан астынан олоробун! Биһиги урукку тустууктарбытыттан Максим Сибиряков ити “короннай” приема этэ.
— Николай Иванович, хоруйдарыҥ иһин махтанабын. Бырааһынньыккытынан эҕэрдэлиибин, ситиһиилэри баҕарабын!
Вера МАКАРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: Дьокуускай куорат полициятын пресс-сулууспата
———————————————————————————————————————————————————————————————
Киин куоракка оҥоһуллубут буруй ахсаана:
2013 с. – 3782
2014 с. – 3579
2015 с. – 4423
2016 с. – 5014
2017 с. — 5607