Ааспыкка дьиэм түннүгүн арыйбыппар дихлофос ыстарбыттарын курдук сытыы сыт саба биэрдэ. Ол иһин түннүкпүн тута саппытым. Ыалларбыт бука дьиэлэрин харамайын эмтээтэхтэрэ дии санаабытым. Онтон маҕаһыыҥҥа килиэп уонна үүт ыла тахсыбытым эмиэ дихлофос сыта тунуйда. Эчи, ыаллар кугас харамайдара маҕаһыыҥҥа кытта көһөн тиийдэҕэ дуу, бары үтүктүспүт курдук эмтээтэхтэрэй? Дьикти. Салгыы Кыайыы болуоссатын устун хаамабын, эмиэ ол сыт батыһа сылдьар, онно дьэ, өйдөөтүм дихлофос буолбатаҕын.
edersaas.ru
Дихлофос сыта?
Өрүс пуордун диэкиттэн тыал үрдэҕинэ солярка, бензин сыта дихлофос сытын курдук сытыытык киһи муннугар киирэн, сүрэххин өлөхсүтэр. Ыам ыйын 11 күнүгэр Өрүс пуордугар тохтубут ньиэби хомуйбут аатырбыттара да, сыта билигин даҕаны ол эргин тыал үрдэҕин аайы кэлэр. Биһиги диэки өссө бэтэрээнэн.
Пристанская-2 уулуссаҕа судоходнай канаал диэки ыаллар олбуордарыгар халаан уутун кытта кэлэн сыбаммыт ньиэп тобоҕун ким да хомуйбат. Бензин, сэлээркэ буккуспут ыарахан токсическай сытыттан куотан, олохтоохтор аймахтарыгар баран олороллор. Ханна да барар сирэ суох кырдьаҕастар ол салгынынан тыынан, доруобуйаларыгар оҕустараллар.
Бу туһунан ыам ыйын 24 күнүгэр СӨ Айылҕа харыстабылын министиэристибэтин иһинэн общественнай экологическай сүбэ мунньаҕар Светлана Лукьянова иһитиннэрдэ.
«Дьиэбит олбуоругар — ньиэп ньамаҕа»
«Биһиги дьиэбит олбуоругар ньиэп тобоҕо кэлэн профлииһи бүтүннүү арыы курдук хап хара сыстаҥнас ньамаҕынан бүрүйэн кэбистэ. Ыалларбытын эмиэ. Аттынааҕы күөл уута хара ньамахха кубулуйда. Наркоман курдук күнүстэри-түүннэри ону эрэ сыттаан «тотон» олоробут.
Мин төбөм ыалдьан сатаан утуйбакка кыыспар тиийэн, эдэр ыалга кыараҕаска кыбыллыбытым уонча хонно. Дьиэбэр төннүөхпүн баҕараммын, ЫБММ эрийэн ньиэп ньамаҕын хомуйалларыгар көрдөспүтүм даҕаны, күн бүгүҥҥэ диэри биир да быыһааччы кэлэ илик. ЫБММ салайааччыта ол аайы кыһаммат.
Ньиэп өрүскэ тохтуутуттан саамай эмсэҕэлээбит дьон — биһиги. Ол эрэн, хомойуох иһин, Пристанская уулуссаҕа олорор ыаллартан ким да кэлэн ууну, буору ылан чинчийэн көрбөтө. «Роспотребнадзор» кыраантан бэлэм ууну ылан кутталлаах кирбиини куоһарбата диэн отчуоттуу олорор. Биһиги хайдах балаһыанньаҕа олорорбутун кинилэр билбэттэр даҕаны. Өрүскэ ньиэп тохтубутун барытын хомуйбут аатыран мунньахха кэлэн отчуоттууллар. Маннык салайааччылар хайдах үлэлиэхтэрин сөбүй»? — диэн баар кыһалҕаны сытыытык уот харахха туруорда.
Экологическай алдьархай
Өрүс пуордун оройуонун олохтоохторо тыл көтөҕөн, Общественнай экологическай сүбэ чилиэннэрэ Дьокуускайга ыксаллаах быһыыны-майгыны биллэрэн, ньиэп тохтубут оройуонун экологическай алдьархай сиринэн биллэрэргэ туруорсалларын эттилэр.
Саахал таҕыстаҕына бырамыысыланнаска куттала суох буолууну хааччыйар ХЭТ дириэктэрэ Вячеслав Кочуров: «Балтараа туонна сорбены Өлүөнэ өрүскэ кутан, ньиэп тобоҕуттан ыраастаатыбыт эрээри, уончалыы сылынан ньиэп тобоҕун хомуйа сылдьыбыт эргэ суудуна резервуарыгар ыарахан фракция мунньуллубута ол өрүскэ тохтубут. Арыылаах сэлээркэлээх сымала курдук хара ньамах сорбеҥҥа түргэнник бэриммэт. Ити хараабылы тимир луомугар эрбииллэрин саҕана өрүскэ төһө элбэх ньиэп тобоҕо тохтубута биллибэт», — диэн быһаарда.
Оттон «Дьокуускай» судоходнай хампаанньа «Нефтесборщик-504» суудунатын «Приморвторсырье-Саха сирэ» тэрилтэҕэ тимир луомугар атыылыырын саҕана резервуарга хаалбыт ньиэп тобоҕун носуоһунан оботторон ылбатах. Анарааҥҥы атыылаһааччы иһигэр туох баарын көрбөккө эргэ суудунаны эрбээн киирэн барбыт, ол түмүгэр ньиэп тобоҕо тохтон, халаан кэмигэр уу таһыма үрдээбитигэр өрүскэ түспүт.
Ньиэп амтаннаах балыгы сиэхпит дуо?
Итинник бэйэ-бэйэҕэ сэлээннэһии түмүгэр Өлүөнэ өрүскэ 99 тыһ. кв. м иэннээх киртийии таҕыста. Ньиэп пленката сүүрүк хоту устан Сангаар бөһүөлэгэр номнуо тиийбит. Ол туһунан Айылҕа харыстабылын Кэбээйитээҕи инспекцията иһитиннэрдэ. Ньиэп тобоҕо сүүрүгү кытта салгыы хоту Лаптев муоратыгар уһуннаҕына кыһын кыһыллан сиир күндү балыкпыт сүһүрүө турдаҕа.
«Ыам ыйын 22 күнүнээҕи туругунан, Дьокуускай куорат ууну оботторор сиригэр уу ньиэп бородууктатынан киртийэн, кутталлаах кирбиини 6 төгүл куоһарар, балыкка ол көрдөрүү 13 төгүл аһары барда. Төһө даҕаны ньиэп ньамаҕар икки хос күрүө тутуллубутун иһин, ол дагдайа сылдьыбат, хаһан эрэ суураллан, ньиэп тобоҕо син биир өрүс түгэҕин булар. Ол иһин ыраастааһын үлэтэ түмүктэннэ диэн этэр өссө эрдэ», — диир Айылҕа харыстабылын министиэристибэтин экологическай мониториҥҥа өрөспүүбүлүкэтээҕи иһитиннэрэр-ырытар киин РИАЦЭМ дириэктэрэ Лена Волкова.
Дьокуускай куорат ууну оботторор сиригэр 14 эргэ хараабыл тимирэ сытар, ол иһигэр туох баара биллибэт. Өрүс пуордун кэтэҕэр 296 эргэрбит суудуна кумахха көмүллэ сытар ыскылааттаах, онно төһөлөөх ньиэп тобоҕо, ньамаҕа хаалбытын айбыт таҥара бэйэтэ билэн эрдэҕэ.
Марианна ТЫРТЫКОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru