Соторутааҕыта өрөспүүбүлүкэбитигэр Аан дойдутааҕы баан сүрүннүүр үлэһитэ Сергей Гридин кэлэн, муниципальнай тэриллиилэргэ олохтоох салайыныы көҕүлээһининэн ыытыллар бырагыраамалары өйүүргэ туһуламмыт үлэни-хамнаһы кытта билсэн барда.
Эксперт бэлиэтииринэн, Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн Саха сиригэр сыл аайы 400 бырайыак олоххо киирэр. Маныаха эрэгийэн бүддьүөтүттэн миллиард аҥара кэриҥэ солкуобай тыырыллар. 2020 сылтан олохтоох көҕүлээһин бырайыактарын сүүмэрдээһиҥҥэ, субсидия кээмэйигэр уонна арктическай оройуоннар кыттыыларыгар кэккэ уларыйыылар киириэхтэрэ.
— Саха сирэ бүгүҥҥү күҥҥэ бырайыактары көҕүлээһиҥҥэ олохтоох нэһилиэнньэни кытыннарыыга аан дойдуга бастыҥнар ахсааннарыгар сылдьар. 1-2 тыһ. киһилээх мунньахтары тэрийэн, олохтоох салайыныы уорганнара дьону түмэр улахан үлэни ыыталлар, — диэн санаатын тиэрпитэ Сергей Гридин.
Олохтоох салайыныы көҕүлээһинин өйүүр быраагыраама 2017 сылтан үлэлиир. Ол кэмтэн ыла бу кэскиллээх хамсааһыҥҥа 400-чэкэ муниципальнай тэриллии кыттыыны ылар буолла. Оттон өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн тыырыллар харчы 31 мөлүйүөн солкуобайтан 500 мөлүйүөн солкуобайга тиийдэ. Мунньахтарга олохтоохтор ханнык бырайыак ордук болҕомтону эрэйэрин бэйэлэрэ быһаараллар. Сүрүннээн оҕо спортивнай былаһааккалара, суолу өрөмүөннээһин уонна көрүү-истии, култуура эбийиэктэрин өрөмүөнэ, ититии тиһигин саҥардыы уо.д.а. олох тирээн турар боппуруостара быһаарыллаллар. Бастыҥ бырайыактар 10 критерийинэн талыллаллар. Хас биирдии сайаапкаҕа тустаах баалы эбэллэр. Онтон ким элбэҕи ылбыт, бастыҥынан ааҕыллан, үбүлээһининэн туһанар.
Саха сиригэр быйылгы көрдөрүүнэн муниципальнай тэриллии бүддьүөтүттэн уонна олохтоохтор бэйэлэрэ кыттыһан, уопсайа 725 мөлүйүөн солкуобайдаах бырайыак көмүскэннэ.
Арассыыйаҕа Аан дойдутааҕы баан эригийиэннээҕи консультана Светлана Колодезникова иһитиннэрбитинэн, эһиилгиттэн арктическай улуустар киин улуустары кытта буолбакка, нэһилиэнньэни көҕүлүүр куонкурустарга туспа кыттыахтара.
Кырыылыыр собуот оннугар бибилэтиэкэ
Хаҥалас улууһугар былырыын олохтоохтор мунньахтаан баран, бибилэтиэкэ саҥардыллыытын норуот көҕүлээһинин өйүүр уонна сайыннарар бырагыраамаҕа киллэрэргэ быһаарбыттар. Онон 300 тыһыынча кинигэ пуондалаах, 18 тыһыынча ааҕааччылаах бибилэтиэкэни саҥардан тутуу үбүлээһинигэр олохтоохтор эмиэ кыттыыны ылбыттар.
Улуустааҕы киинэммит бибилэтиэкэ 2014 сыллаахха хаарбах туруктаах дьиэ ахсаанын испииһэгэр киллэриллибит. Тэрилтэ салайааччыта Фекла Варламова бибилэтикэ аҕыйах хонугунан саҥалыы тыыннанарын туһунан бу курдук кэпсээтэ:
— Былырыын улуустааҕы дьаһалта салалтата хаалан турбут гранильнай собуот таас дьиэтин атыылаһан ылбыта. Быйыл дьиэ иһин аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир гына оҥорор инниттэн «Ай-Тал» хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэҕэ бырайыактаппыппыт.
Хата, дьолго, бу тэрилтэ аукциоҥҥа кыайан, дьиэ ис-тас үлэтин бэйэтэ оҥорор буолла. Бибилэтиэкэбит арт-холлаах, конференц-саалалаах, оҕо уонна улахан дьон ааҕааччылар сылдьар тус-туспа ааҕар саалаллардаах буолуоҕа. Манна уопсастыбаннай тэрилтэлэр эмиэ «дьукаахтаһан», араас тэрээһиннэри ыытыахтара.
Улуустар кииннэригэр төһөлөөх элбэх дьиэ өтөхсүйэн туран эргэрэн, туһаттан тахсара буолуой? Уонча сылы быһа дьон хараҕын «аала» турбут кырыылыыр собуот дьиэтэ, аны аҕыйах хонугунан хаҥаластар куттарын тутан, билии сырдык храмынан буолара чахчы. Онон дьону түмэр кииннэммит бибилэтиэкэ саҥардыллыытыгар Хаҥалас улууһун олохтоохторо көхтөөх кыттыыны ыллылар.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.