Кэбээйи улууһа атын хотугу оройуоннар курдук кый ыраах да сыппатар, суола-ииһэ суох буолан, олохтоохтор айанныылларыгар үгүс ыарахаттары көрсөөччүлэр. Саас, сайын суол хаайан, өрүһүнэн, биитэр сөмөлүөтүнэн айанныылларыгар тиийэллэр. Аны мантыҥ сыаната бэрт. Бэрт соторутааҕыта кэбээйилэр уонунан сыллар тухары кэтэспит ыра санаалара олоххо киирдэ. Ол курдук, “Куттала суох уонна хаачыстыбалаах айан суоллара” национальнай бырайыак иитинэн “Кэбээйи” эрэгийиэннээҕи сылы эргиччи айанныыр суол аһылынна.
edersaas.ru
КЭБЭЭЙИЛЭР ОТУЧЧА СЫЛЫ БЫҺА КЭТЭСТИЛЭР
Айан суолун тэҥэ Түгэнэ үрэҕи туоруур муоста аһыллан, билигин сааскы, сайыҥҥы өттүгэр кэбээйилэр харгыһа суох айанныыр кыахтаннылар.
Туох кистэлэ кэлиэй, кэбээйилэр суоллара отучча сылы быһа тутулунна. Дьиҥэр, бачча кэм устата бүтүн куораттар, нэһилиэнньэлээх пууннар тутуллан киирэллэр ээ. Ол гынан баран, үп-харчы көрүллүбэккэ, суолу тутуу хайа эрэ кэмҥэ хас да сылы быһа тохтоон, тутуу барбакка турбута. Тутуу, омуннаабакка эттэххэ, кутуйах хаамыытынан барда. Арыт сыл аҕыйахтыы сүүс миэтэрэ эрэ оҥоһуллара.
Суол тутуутун бастакы олуга уурулларыгар, 1989 сыллаахха улуус 20 тыһыынчаттан тахса нэһилиэнньэлээҕэ. Бырамыысыланнай оройуон буолан, олох-дьаһах тигинээн олороро. Олохтоохтор Дьокуускайга салгын уонна уу тырааныспарынан кэлэллэрэ. Уларыта тутуу кэмэ ыган кэлбэтэҕэ буоллар, баҕар суол аҕыйах сыл иһигэр тутуллуо эбитэ буолуо…
Уонунан сыллар ааспыттарын кэннэ, дойду Аҕа баһылыга Владимир Путин көҕүлээһининэн олоххо киирбит “Куттала суох уонна хаачыстыбалаах айан суоллара” национальнай бырайыак көмөтүнэн, билигин 12 тыһыынча кэһилиэнньэлээх Кэбээйи улууһа хаачыстыбалаах, ону ааһан сылы эргиччи айан суолунан дьэ хааччылынна.
ОТТОН КИИН КУОРАККА…
“Куттала суох уонна хаачыстыбалаах айан суоллара” национальнай бырайыагынан Кэбээйигэ эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэҕэ үгүс хайысханан суол оҥоһулунна, элбэх учаастак өрөмүөннэннэ. Холобурга, Дьокуускай куораты ылан көрүөҕүҥ. Үгүс уулуссаларга хапытаалынай өрөмүөн ыытыллан, “үчүгэй эмиэ куһаҕаннаах дииллэринии”, устар сайыны быһа элбэх уулусса сабыллан, ордук массыыналаах дьон эрэйдэннилэр. Ол гынан баран, уулуссалар ыйыллыбыт кэмигэр аһылланнар, саҥа аспаал ууруллан, суол бөҕөргөөтө.
“СельДорСтрой” ХЭТ Петр Алексеев – Стадухин – Пирогов уулуссаларын быһа охсуһууларыгар “кольцевой” суолу оҥордо, оттон “Сахатрасстрой” ХЭТ Кеша Алексеев аатынан уулуссаҕа Чайковскай уулуссаттан Лермонтовка диэри учаастакка хапытаалынай өрөмүөн үлэтин ыытта.
“СельДорСтрой” ХЭТ Поярков – Курашов, Поярков – Петр Алексеев быһа охсуһууларыгар суоллары саҥардан оҥордо. Онон ааттаталыы турдахха, Дьокуускайга элбэх сиринэн суол оҥоһулунна.
Кэлэр сылга “Куттала суох уонна хаачыстыбалаах айан суоллара” национальнай бырайыак иитинэн, өрөспүүбүлүкэ киинигэр 25 км суол үлэҕэ киириэхтээх.
“СУОЛ КУТТАЛА СУОХ БУОЛУУТА” БЫРАЙЫАК
“Куттала суох уонна хаачыстыбалаах айан суоллара” национальнай бырайыак иитинэн, “Суол куттала суох буолуута” эрэгийиэннээҕи бырайыак үлэлиир. Бу бырайыак сүрүн сыалынан уонна соругунан суол быһылааныгар дьон өлүүтүн ахсаанын аҕыйатыы (100 тыһыынча нэһилиэнньэҕэ түөркэ диэри) буолар.
Сэтинньи 1 күнүнээҕи туругунан, суол быһылаанын ахсаана 12,7% диэри, ол эбэтэр 707-тэн 617-ҕэ диэри намтаабыт. Хомойуох иһин, өлбүт дьон ахсаана 6,8%-нан, 73-тэн 78-ка диэри улааппытын
туһунан СӨ Тырааныспарын уонна суол хаһаайыстыбатын министиэристибэтин пресс-сулууспата иһитиннэрдэ.
Суолга куттал суох буолуутун хааччыйар миэрэлэри ылыы суотугар, ааһан эрэр сыл уон ыйдааҕы туругунан, өрөспүүбүлүкэ суолларыгар оҕолор суол быһылааныгар түбэһиилэрэ аччаабыт.
Суол быһылаана аҕыйааһынын өссө биир төрүөтүнэн, уулуссалары уонна айан суолларын саҥардан оҥорууну, өрөмүөннээһини, сырдатар лаампалары туруорууну кытары сибээстииллэр.
“Куттала суох уонна хаачыстыбалаах айан суоллара” национальнай бырайыакка олоҕуран, эрэгийиэннээҕи, муниципальнай таһымнаах суолларга суол бэлиэлэрэ саҥардылыннылар, сырдатар тэриллэр уурулуннулар, суол кытыытыгар анал барьердар, светофордар баар буоллулар.
САХА СИРИН СУОЛЛАРА “СЫРДААТЫЛАР”
Бу сылга сорох учаастактарынан, уопсайа 16 км сиргэ суолу сырдатар лаампалар туруоруллуохтаахтара былааннаммыта. Билиҥҥи туругунан, Покровскайга уонна Өлүөхүмэҕэ итиэннэ “Амма” суол икки учаастагар туһааннаах үлэлэр бүттүлэр диэн СӨ Тырааныспарын уонна суол хаһаайыстыбатын министиэристибэтин пресс-сулууспата иһитиннэрдэ.
2020 сылга Покровскай куоракка анал лаампалаах 128 тирэх мас туруоруллубута. Уопсайа 4,7 км уһуннаах сиргэ. Анал кыраапык быһыытынан, бу ыйга Булгунньахтаахха уонна Уулаах Ааҥҥа 6 км сиргэ сырдатар лаампалар ыйаныахтаахтар.
Сырдатыы үлэлэрэ эмиэ “Куттала суох уонна хаачыстыбалаах айан суоллара” национальнай бырайыак иитинэн оҥоһулунна. Быйыл тирэх мастары туруорууга Массыына суолларын управлениетын сакааһынан “Столичная сервисная компания” ХЭТ, “Анмар” ХЭТ, ИП Васильев А.И., ИП Игнатьев Я.В. үлэлээтилэр.
2024 СЫЛГА ДИЭРИ САЛҔАНЫАҔА
Туһааннаах национальнай бырайыак 2024 сылга диэри салгыы үлэлиэхтээх. Кэлэр сылга өрөспүүбүлүкэҕэ 224 килэмиэтир суол тутуллара былааннанар.
Ааһан эрэр сылга өрөспүүбүлүкэҕэ бырайыагы олоххо киллэриигэ 4,4 миллиард, ол иһигэр федеральнай бүддьүөттэн 749,9 мөлүйүөн солкуобай көрүллүбүтэ. Онон бу сыл түмүгүнэн уопсайа 211,09 км эрэгийиэннээҕи уонна Дьокуускай куоракка 23,5 км уулуссалар, суоллар оҥоһуллуохтаахтар.
Массыына суолларын управлениетын генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Виктор Игнатьев иһитиннэрбитинэн, бэдэрээтчиттэргэ 3,03 миллиард солкуобай тыырыллыбыт.
Билиҥҥи туругунан 1,92 мөлүйүөн кв миэтэрэ аспаалбетон уонна да атын кытаанах бүрүөһүн ууруллубут. Мантан 1,7 мөлүйүөн кв миэтэрэ эрэгийиэннээҕи суолларга уонна 209,29 тыһ. кв миэтэрэ Дьокуускай куоракка.
“Куттала суох уонна хаачыстыбалаах айан суоллара” национальнай бырайыак олоххо киириэҕиттэн, хас да сылы быһа тутуллубакка турбут суоллар оҥоһуллан, уулуссалар өрөмүөннэнэн, кырдьык даҕаны олус да туһалаах бырайыак буолла. Үбэ-харчыта кэмиттэн кэмигэр көрүллэн, бэдэрээтчиттэр былаантан хаалбакка үлэлииллэр.
edersaas.ru