Кэнники сылларга арыгылааһыны утары ыытыллар бэлиитикэ түмүгэр, арыгыны иһии аҕыйаата, чөл олоҕу тутуһар нэһилиэктэр элбээтилэр. Ол эрээри буор иһээччи буолбут дьону, наркоманнары кытары үлэ көдьүүһэ суох. Күттүөннээх үлэ ыытыллыбат даҕаны диэххэ сөп.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи наркологическай диспансер сылга 3500 киһини эмтиэн сөп. Ол эрээри диспансер сүрүн сыалынан арыгыһыт киһини көнөр суолга туруоруу буолбакка, организмын ыраастааһын, эмтээһин буолар. Онон сыл устата манна эмтэммит дьонтон 60-ча эрэ киһи арыгытын быраҕар. Атыттар кыратык эмтэнэ, ыраастана түһээт, сотору кэминэн эмиэ аһыы ууларын испитинэн бараллар. Арыгыттан, наркотиктан аккаастанар туһунан быһаарыыны киһи бэйэтэ ылынар, ким да кинини күһэйэр кыаҕа суох.
Кинилэри кытта “ньээҥкэлэһии”, арыгыны, наркотигы быраҕалларын тиһэҕэр тиэрдии – өр кэмнээх уонна ороскуоттаах дьыала. Онон судаарыстыба дьарыктаммат.
Ол эрээри, биирдиилээн энтузиастар бааллар. Холобур, Серафим Иванов 2015 сыллаахха уопсастыбаннай түмсүүнү тэрийбитэ. Түмсүү наркотикка ылларбыт дьону бу дьаллыктарын быраҕан, чөл олоххо төннөллөрүгэр көмөлөһөр. Үс сыл иһигэр “Алмаас” киин көмөтүнэн 15 киһи наркотиктан тутулугуттан толору босхоломмут. Серафим бэйэтэ наркотик ынырык дьайыытын этинэн-хаанынан билбит буолан, көмөлөһөргө санаммыт эбит. Кини билэр дьоно, доҕотторо эмиэ наркотикка ылларан, ким эрэ өлбүт, ким эрэ хаайыыга түбэспит. Онон наркотик дьайыытыттан соҕотоҕун босхолонор уустук.
“Алмаас” киин федеральнай граннары сүүйэн, үбүлэнэр. Биир киһи толору реабилитацияны биир сыл кэриҥэ ааһар, манна үгүс үп (400 тыһ. солк.) ирдэнэр.
Үлэнэн эмтээһин
—Наркомания орто сааһа эдэримсийэн иһэр. Урут 35-45 саастаах дьон эбит буоллахтарына, билигин 20-30 саастаах наркоманнар кэлэллэр. Бастаан аймахтарын кытары сүбэлэһэбит, кинилэр уолларын аҕалаллар. Манна киһини күүс өттүнэн күһэйбэккэ эрэ, хайдах балаһыанньаҕа түбэспитин өйдөтөн, дьаллыктан босхолонор өйү-санааны киллэрэбит. Бэйэтэ баҕарбат буоллаҕына, туһата кыра. Бу кэннэ медицинскэй көмөнү оҥоробут, — диэн кэпсиир Серафим Иванов.
Онтон булгуччулаах социальнай реабилитация саҕаланар. Кэбээйи улууһун Арыылаах сэлиэнньэтигэр тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар, реабилитациялыыр хомуунаны тэрийбиттэрэ. Манна фермерскэй хаһаайыстыбаҕа урукку наркоманнар ыйы быһа олорон, үлэлииллэр, эрчиллэллэр, эттэрин-сииннэрин чөлүгэр түһэрэллэр. Төлөпүөнэ-тойо суох сиргэ кинилэр толкуйдуулларыгар, урукку олохторун ырытан көрөллөрүгэр бириэмэ бэриллэр. Бу кэмҥэ кинилэр эттэрэ-сииннэрэ наркотик дьаатыттан өссө босхолоно илик буолан, куоракка эбиттэрэ буоллар, төттөрү түһүөх этилэр. Ону тэҥэ өйдөтүү-үөрэтии үлэтэ салҕанар. Сорох уолаттар үйэлэригэр хара үлэ диэни билбэтэх, дьону кытары сатаан алтыспатах буолан, манна олох олорор үөрүйэхтэригэр хаттаан үөрэнэллэр.
Үһүс түһүмэххэ, куоракка төннүбүттэрин да кэннэ, уопсастыбаҕа киирэллэригэр, үлэ булалларыгар көмөлөһөллөр. Киһиэхэ кыра да наада. Өйөбүллээх буоллаҕына, көнөр суолга турарыгар төһөлөөх дьон сырата, үп-харчы барбытын өйдөөтөҕүнэ, урукку наркоман куһаҕан дьаллыгыттан букатыннаахтык аккаастанар.
Ону тэҥэ, “Алмаас” кииҥҥэ наркотиктан сылтаан хаайыыга киирбит уонна буруйдарын боруостаан тахсыбыт дьону кытары үлэлэһэллэр. Бөлөҕүнэн дьарыктары тэрийэллэр. Саха итэҕэлэ бүдүрүйбүт дьону көнөр суолга туруорарга улахан көмөлөөҕүн тэрийээччилэр бэлиэтииллэр. Аны туран, эмтээбит киһилэрин боруоктан таһаараат да, умнан кэбиспэттэр, кэлин да билсиһэ, төлөпүөнүнэн эрийсэ тураллар.
Серафим Иванов этэринэн, маннык сыһыан арыгыһыттарга эмиэ ирдэнэр. Дьокуускайга арыгыһыттары, наркоманнары реабилитациялыыр киин аһыллыан наада.
—Наркомания, алкоголизм кыһалҕатын уопсастыба ситэ өйдүү илик. Саха сиригэр сыллата 100-чэкэ эдэр дьон наркотиктан сылтаан өлөр. Ыччат уонна улаатан эрэр оҕолор олус түргэнник ыллараллар. Синтетическэй наркотиктар киһи организмыгар дьайыылара олус күүстээх уонна алдьатыылаах. Биирдэ-иккитэ боруобалаат, тута ыллараллар. Наркодилердэр соруйан өйдөрө-санаалаар ситэ илик оҕолорго, эдэр дьоҥҥо тарҕаталлар. Кистэнэ сылдьар наркоманнар элбэхтэр. Өссө да элбии туруохтара сэрэйиллэр. Сороҕор эмтэниэн баҕалаах да киһиэхэ кыаллыбат. Наркотик билиэниттэн босхолонуу – киһиэхэ олус уустук уонна ыарахан түгэн. Эмтэммэтэххэ, икки суол баар — өлүү уонна хаайыы. Бу дьаллыктан босхолонуохха сөп эбит диэн үтүө холобуру көрө сылдьаллара олус суолталаах. Хас биирдии киһи үтүөрэр, көнөр кыахтаах. Онон судаарыстыба өттүттэн бу кыһалҕаны быһаарарга көдьүүстээх миэрэлэри ылыахха наада, —— диэн этэр уопсастыбанньык.
Ангелина Васильева, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
“Алмаас” уопсастыбаннай түмсүү төлөпүөнэ – 89841075752.