Ааһан эрэр Сомоҕолоһуу сыла түмүктэниитэ, Нам улууһун баһылыга Юрий Слепцов нэһилиэктэрин уопсастыбанньыктарын кытары көрүстэ.
Өрөспүүбүлүкэҕэ пионерскай хамсааһын бэтэрээнэ, олоҕун өр сыл оҕо иитиитигэр анаабыт ытыктанар педагог Клавдия Сивцева көрсүһүү туһунан санаатын бу курдук үллэстэр:
— Быйылгы сылга баһылыкпыт уопсастыбанньыктары кытта бу курдук иккис улахан көрсүһүүтэ. Бу иннинэ улууска барыбытын түмэн форум ыыппыта. Юрий Слепцов улуус социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар туһуламмыт үлэ хайдах баран иһэрин, инники былааны, кэскиллээх бырайыактары билиһиннэрдэ. Биир сыл иһигэр улууспут баһылыга элбэҕи оҥордо. Ордук уопсастыбанньыктарга улаханнык тирэҕирдэ. Кини биһигинниин бииргэ үлэлээһинэ олохпутун биллэ тупсарда, үлэ хаамыыта тэтимирдэ. Биһиги туох итэҕэс баарын аһаҕастык этэбит, тугу оҥоруохха сөбүн баһылыкпытын кытта атах тэпсэн олорон быһаарсабыт. Онон иккис көрсүһүүгэ бэрт туһалаах, дьыалабыай истиҥ кэпсэтии буолла.
Хамаҕатта, Никольскай, Түбэ, Нам, Хатыҥ Арыы уопсастыбанньыктара бэрт үгүс этиилэри тиэртилэр, санааларын үллэһиннилэр. Дьону долгутар суол оҥоһуута, уот ситимэ тардыллыыта, сайынын уу боппуруоһа, тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта, үүккэ кэлэр харчы туһунан ыйытыы, ханнык саҥа тутуулар барыахтаахтарын туһунан , уо.д.а. ыйытыыларга уопсастыбанньыктар баһылыктан толору хоруйу ыллылар. Бэрт сэргэх, киһи болҕомтотун тардар этиилэртэн тэрээһин кыттыылаахтара үлэлэрин өссө эбии өрө көтөҕөргө былааннаннылар. Онон улуустааҕы бырагыраамалары ылыныыга, үлэҕэ-хамнаска көхтөөх дьону сыл түмүгүнэн анал бэлиэнэн наҕараадалыырга этиилэри киллэрдилэр.
Улуус баһылыга уопсастыбанньыктары социальнай ситиминэн дьону кытта ыкса үлэлииллэригэр ыҥырда. Онон биир сүбэнэн, батсаапка Нам улууһун уопсастыбанньыктарын анал бөлөҕө тэриллиэҕэ. Баһылыкпытын кытта ирэ-хоро кэпсэтэн, сүбэлэһэн, сүргэбит бэркэ көтөҕүллэн, кэлэр сылга улууспут сайдыытыгар өссө актыыбынайдык кыттар санаалаах мунньаҕы түмүктээтибит.
Салгыы Клавдия Сивцева санаатын бу курдук тиэртэ:
— Аҥардас улууспут киинигэр, Ленскэй нэһилиэккэ, 30-тан тахса араас хайысхалаах үлэни ыытар уопсастыбаннай түмсүүлэр бааллар. Онон ортотунан 19 нэһилиэк баар буоллаҕына, уопсайа улуус үрдүнэн 50-тан тахса уопсастыбаннай түмсүү баара буолуо. Уопсастыбанньыктар дьону кытта ыкса сибээстээхпит улахан оруолу ылар дии саныыбын. Биир дойдулаахтарбыт биһигини кытта олох аһаҕастык кэпсэтэллэр, санааларын этэллэр, туох итэҕэс-быһаҕас баарын, тоҕо туох кыаттарбатын биһигинниин ырыталлар. Сорохтор баһылыктарын кириитикэлииллэр, «туох да үлэ барбат» диэччилэр эмиэ бааллар. Онон дьон туох кыһалҕалааҕын салалтаҕа чуо тиэрдээччи, былааһы кытта норуоту ситимнээччи уопсастыбанньык буоллаҕа дии. Түөлбэлэринэн үлэ үгүс. Оттон түөлбэлэр салайааччылара туруорсар боппуруостара, үлэлэрин хаамыыта барыта уопсастынньык нөҥүө барар. Онон түөлбэ, нэһилиэк, улуус сайдыыта бэйэ-бэйэтин кытта ыкса сибээстээх. Бу маны таба өйдөөн, баһылыкпыт Юрий Слепцов уопсастыбанньыктары тирэх оҥостон үлэлиирэ олус бэрт. Оттон биһиги кинини өйүүргэ өрүү бэлэммит.
Улуус баһылыга уопсастыбанньыктарын түмэн бииргэ үлэлээһинэ, биллэн турар, олоҕу хамсатар күүстээҕэ чахчы. Бу маннык холобурдары өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник тарҕатан истэххэ, дойдуга бэриниилээх буолуу сылыгар төһөлөөх элбэх үтүө дьыала оҥоһуллуоҕай!
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru