Бүгүн СӨ Ил Дархана Айсен Николаев Анал этиитин «Сахамедиа» былаһааккатыгар дьүүллэһиигэ араас хайысхаттан экспертэр кытыннылар. Кинилэр истэригэр «Дайыына» пиэрмэр хаһаайыстыбатын салайааччыта Надежда Ивановна Попова баар.
Надежда ПОПОВА:
— Граҥҥа «Дьиэ кэргэн пиэрмэтинэн» 15 мөлүйүөнү ылан, комплекспытын тутуннубут. Сүөһү босхо хаамыахтаах диэн бэйэбит баҕабыт хоту оҥордубут, иһэ барыта механизированнай, сааҕын тарыйарга скрепер оҥорбуппут, ынахтарбыт барыларын аппааратынан ыыбыт. Кыстыкка сүөһүлэрбитин киллэрдибит. Кырдьаҕас ынахтарбытын сыл аайы туоратан, хотоҥҥо сүрүннээн эдэр сүөһүлэрбитин кыстатабыт.
Биһиги биир кыһалҕабытынан, үгүс улуустарга курдук, от тиийбэтэ буолар. От атыылаһарга дуогабардаахпыт, онон атыылаһыахпыт. Үлэбитигэр уолбунуун тэбис тэҥҥэ сылдьабыт. Тастан үлэһиттэрдээхпит да, син биир тиийбэттэр, онон үлэһит көрдүүбүт.
Манна сыһыаран эттэхпинэ, «Дьиэ кэргэн пиэрмэтэ» Граны ылар олус туһалаах. Ол эрээри, мин бырайыакпар туттуллар тэриллэр испииһэктэрин киллэрбэтэхпин. Ол иһин, кирэдьиит ылан тэриллэрбитин барытын бэйэбит ылбыппыт. Онон, Грант ылар киһи тугу үлэлиэхтээҕин, туох наадатын барытын бырайыагар сиһилии суруйуон наада эбит. Холобур, биһиэхэ үлэһиттэрбит олороллоругар дьиэ наада. Аны бүддьүөт дьиэлэрин туталларыгар инженернэй технологията (уута, гааһа, уота уо.д.а) барыта киирэр, оҥоһуллар. Оттон ити тыа хаһаайыстыбатын Граныгар киирбэт. Онон, гааспыт аттыбытыгар баар да, гааска холбоммокко, чоҕунан оттон олоробут. 2 мөлүйүөн курдук төлөбүрү кыайан уйунуоҥ суоҕа диэн холбооботулар, —– диэн санаатын үллэһиннэ.
Инникитин этиллибит кыһалҕалар туоратылланнар, «Дайыына» комплекса баҕатын хоту толору үлэлээн, төрөөбүт улууһун, өрөспүүбүлүкэтин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар сүрүн кылаатын киллэрэ туруоҕар, тыа сиригэр сүөһү иитиитинэн дьарыктанарга эдэр дьоҥҥо холобур буола турарыгар баҕарыллар.
Ыспыраапка
Надежда Попова 1999 с. аан бастаан хортуоппуй, хаппыыста, моркуоп, сүбүөкүлэ уо.д.а. олордууттан саҕалаабыта. Онтон ити салааны тохтотон баран, сүөһү аһылыгын базатын оҥостон барбыта.
2014 сыллаахха хотон тутуутугар «Дьиэ кэргэн пиэрмэтэ» бастакы Гранын ылан, 100 төбөҕө хотон туттан киирбиттэрэ. Онтон 2020 сыллаахха Граҥҥа иккистээн кыттан, былырыыҥҥыттан комплекс тутуутун саҕалаан баран, быйыл үлэҕэ киллэрдилэр.
Төрөппүт уола Александр Петрович Слепцов 2019 сыллаахха эмиэ «Дьиэ кэргэн пиэрмэтэ» Граҥҥа кыттан, Красноярскайтан 100 кыра сүөһүнү атыыласпыта. Эһиилигэр ити сүөһүлэрин аҕалан, Аппааныга быраҕыллыбыт хотону кэпсэтэн этэҥҥэ кыстаппыттара.
Надежда Ивановна этэринэн, ити сүөһүлэрэ сайын бары ыаналлар. Онон, «Дайыыналар» хаһаайка 50 уонна уолун 100 төбө сүөһүтүн холбоон, 150 төбөҕө анаан комплекс туттулар.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru